۷ علت عفونت لثه در بارداری و راهکارهای پیشگیری و درمان

زمان مطالعه: 17 دقیقه

دوران بارداری معمولاً مشکلاتی برای دندان‌ها به وجود می‌آورد ؛ مثل بیماری لثه و افزایش خطر خرابی دندان‌ها ، اما با رعایت برخی نکات بهداشتی و کمک گرفتن از یک پزشک متخصص می‌توان از سلامت کامل لثه و دندان‌ها در این دوران اطمینان حاصل کرد.

عفونت لثه در بارداری

عفونت لثه در دوران بارداری می تواند مشکلات زیادی را برای خانم های باردار به وجود بیاورد از جمله تولد زودهنگام نوزاد ، که نقطه شروع بیماری دهان و دندان است و عفونت‌های مزمن دهان را به همراه دارد.

بارداری به خودی خود دندان‌ها‌ را از بین نمی‌برد و این جمله قدیمی که بارها و بارها شنیده‌ایم ( زنان در هر بارداری یک دندان از دست می‌دهند ) ، غلط است.

اگر مادر در دوران بارداری خود به اندازه کافی کلسیم دریافت کند ، استخوان‌ها و دندان‌هایش قادر به تهیه کلسیم مورد نیاز نوزادش برای رشد بیشتر خواهند بود.

از دست دادن کلسیم بعد از دوران شیردهی متوقف می‌شود ؛ اما به هر حال در این دوران برخی مشکلات خاص مربوط به لثه و دندان برای زنان پیش می‌آید.

اهمیت سلامت دندان‌ها قبل از بارداری

اگر عادت به رعایت اصول بهداشتی دهان و دندان دارید ، کمتر در معرض خطر مشکلات دندان در دوران بارداری خواهید بود.

این اصول عبارتند از :

مسواک زدن دندان‌ها حداقل روزی دوبار با خمیردندان حاوی فلوراید
استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن فواصل بین دندان‌ها
مراجعه مرتب به دندانپزشک

اگر تصمیم گرفته‌اید که به زودی باردار شوید ، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. برخی از روش‌ های درمانی دندان‌ ها با استفاده از اشعه ایکس انجام می‌شود که نباید در این دوران باشد.

علاوه بر آن از آلیاژ جیوه برای پر کردن دندان‌ها استفاده می‌شود که لااقل در سه ماهه نخست بارداری نباید اقدام به این‌کار نمود.

تاثیر عفونت لثه روی نوزاد

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بین بیماری های دهان در زنان باردار و تولد زود هنگام نوزاد ارتباط نزدیکی وجود دارد.

نوزادانی که نابهنگام به دنیا می‌آیند بیشتر در معرض خطراتی مثل اختلالات دماغی و اختلال در گفتار و مشکلات بینایی و شنوایی قرار دارند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که از هر 100 نوزاد نارس به دنیا آمده ، 18 نفر با این مشکلات مواجه هستند.

معالجه بیماری‌ های دهان و دندان قبل از دوران بارداری تا 80 درصد از بروز این مشکلات می‌کاهد.

پزشک خود را مطلع سازید

به دندانپزشک خود بگویید که چه وضعیتی دارید ( در صورت بارداری ). بارداری ممکن است روی مراقبت‌های دندان تأثیر بگذارد.

مثلاً، اغلب دندانپزشکان در صورت لزوم بعد از اتمام دوران بارداری از اشعه ایکس برای بیماران خود استفاده می‌کنند و برای آنکه نوزاد درون رحم مادر از هر جهت در ایمنی کامل باشد، تمام احتیاط‌های لازم را در نظر می‌گیرند.

اگر شرایط لثه و دندان‌ های بیمار به گونه‌ای باشد که نیاز به بیهوشی یا استفاده از داروی خاصی است ، باید این مسأله را با متخصص زنان و زایمان در میان بگذارند.

علت های اصلی عفونت لثه و دندان در بارداری

برخی از علت‌های معمولی که در دوران بارداری می‌توانند مشکلات مربوط به دهان و دندان‌ها را به وجود آورند عبارتند از :

1. تاثیر هورمونهای بارداری روی لثه

هورمون‌های ترشح‌شده در بارداری موجب حساسیت بیش از حد برخی از زنان و در نهایت بروز مشکلات لثه می‌شود :

ورم لثه :
این مشکل معمولاً در سه ماهه دوم بارداری به وجود می‌آید و علائم آن تورم لثه و خونریزی آن هنگام مسواک زدن و استفاده از نخ‌دندان است.
به دلیل تغییرات هورمونی دوران بارداری لثه حساس می‌شود و ممکن است یک تورم و برجستگی در قسمتی از بافت لثه از ماه سوم حاملگی به بعد ایجاد شود و روی بعضی از دندانها را بپوشاند که به آن تومور حاملگی می‌گویند.
حساسیت لثه و تومور حاملگی ممکن است باعث شود خانم حامله بخوبی از مسواک یا نخ دندان استفاده نکند.
در نتیجه پلاک میکروبی که عامل پوسیدگی است مدت زیادی روی سطح دندانها باقی می‌ماند.
بیماری‌های ناشناخته و درمان نشده دندان :
بارداری می‌تواند به عفونت‌های مزمن لثه دامن بزند و آنها را تشدید کند به همین ترتیب لثه ورم می‌کند و دندان‌ها کم‌کم از بین می‌‌روند.
در طول دوران بارداری ، مشکلات لثه منجر به افزایش پلاک‌ها نمی‌شوند ، ولی پاسخ به پلاک‌ها در نتیجه افزایش سطح هورمون تشدید می‌شود.
اگر در طول دوران بارداری مشکلات لثه داشته باشید ، معاینه لثه و دندان‌ها توسط یک دندانپزشک اهمیت بسیاری دارد.

بهتر است در همان ماههای اول بارداری جهت معاینه دندانها به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندانپزشک روشهای بهداشتی لازم جهت پیشگیری از پوسیدگی و بیماری لثه را به شما آموزش دهد.

2. ویار یا هوس یک غذای مخصوص

خانم حامله ممکن است نوعی عادت غیرطبیعی داشته باشد که عامه مردم به آن ( ویار ) می‌گویند.

بدین ترتیب که از مواد ترش یا شیرین بطور مکرر و زیاد استفاده کند. این مواد می‌تواند باعث پوسیدگی دندانها شود.

بعضی از زنان در دوران بارداری خود هوس‌ های عجیب و غریبی دارند. برخی از آنها از بعضی غذاها متنفر می‌شوند.

میل و اشتیاق به خوردن غذاهای شیرین ، خطر آسیب‌دیدگی دندان‌ها را افزایش می‌دهد. بهتر است غذاهایی را که شیرینی کمتری دارند، بخورید.

اگر هیچ‌چیز به جز غذاهای شیرین نمی‌تواند شما را ارضا کند ، غذاهای سالم و شیرین مثل میوه‌ها را بخورید و بعد از خوردن آنها ، دهان و دندان‌های‌تان را بشویید.

بعد از هر بار مصرف مواد غذایی ، بخصوص مواد قندی دندانهایتان را مسواک کنید.
بعد از هر بار استفراغ دندانها را مسواک کنید و یا حداقل دهان را بطور کامل با آب بشویید.

3. استفراغ کردن علت عفونت لثه در دوران بارداری

هورمون‌های دوران بارداری موجب شل شدن ماهیچه‌های شکم می‌شوند.

برگشت غذا و مایعات خورده شده از معده و استفراغ کردن باعث می‌شود تا سطح دندان‌ها را یک لایه از اسید معده بپوشاند.

افزایش دفعات استفراغ به مینای دندان آسیب می‌رساند و به خرابی بیشتر دندان‌ها می‌انجامد.

به دلیل ترشح اسید معده و کمبود کلسیم ، پوسیدگی دندان در دوران بارداری رخ می دهد.

همچنین در این دوران به دلیل بی حوصلگی فرد، معمولا نظافت دهان و دندان رعایت نمی شود و به همین دلیل پلاک های دندانی به وجود می آید که باعث پوسیدگی دندان ها می شوند.

4. بیماری صبحگاهی

در سه ماهه اول بارداری ممکن است صبحها نوعی حالت کسالت ، تهوع و استفراغ وجود داشته باشد که به آن ( بیماری صبحگاهی ) می‌گویند.

این حالت در اثر استشمام بوی بعضی مواد یا غذاها تشدید می‌شود.

استفراغ مکرر باعث می‌شود سطح دندان بطور متناوب در معرض اسید معده قرار گیرد.

5. کاهش ظرفیت معده

در دوران بارداری، بخصوص در ماههای آخر بارداری ظرفیت معده کاهش می‌یابد.

خانم حامله مقادیر کمتر ولی در دفعات بیشتری غذا می‌خورد و کمتر هم مسواک می‌زند. بنابراین امکان تشکیل پلاک میکروبی که عامل پوسیدگی است افزایش می‌یابد.

6. ( pyogenic granuloma ) یا تومور حاملگی

به هیچ عنوان نترسید. با آنکه نام تومور همیشه ترسناک است، اما این مورد به هیچ عنوان ترس ندارد.

در برخی از افراد در زمان بارداری ممکن است دانه های ریز سفید و قرمز رنگی روی لثه ها ایجاد شود. این دانه ها همان تومور های حاملگی هستند که ممکن است در هر کجایی از بدن به وجود بیایند که در دهان شایع تر می باشد.

بعد از زایمان این دانه ها باید از بین بروند. در غیر این صورت باید به پزشک مراجعه نمایید.

7. کمبود کلسیم و کم خونی علت اصلی عفونت لثه در دوران بارداری

خطرناک ترین بیماری در دوران بارداری عفونت لثه می باشد. کمبود کلسیم و کم خونی در دوران بارداری می تواند زمینه ساز عفونت لثه شود.

عفونت لثه به زایمان زودرس یا سقط جنین می انجامد.

جلوگیری از بیماری های لثه و دندان در بارداری

رعایت بهداشت دهان و دندان برای خانم‌های باردار به مراتب واجب‌تر و مهم‌تر از افراد عادی است.

در دوران بارداری با تغییر تعادل هورمونی بافت‌های لثه به عوامل بیماری‌ زا به‌شدت حساس می‌شوند به نحوی که با حضور کمترین مقدار جرم و پلاک باکتریایی ، لثه ملتهب شده و تمایل به خونریزی دارد.

برخی از خانم‌های باردار برای پرهیز از خونریزی لثه از مسواک زدن و مصرف نخ دندان خودداری می‌کنند که ناگفته پیداست باعث وخیم‌تر شدن وضعیت لثه می‌شود.

در نتیجه عفونت لثه پیشرفت کرده و در صورت بی‌ توجهی نسبت به درمان استخوان و سایر بافت‌های نگهدارنده دندان هم درگیر می‌شوند که می‌تواند منجر به لقی و از دست رفتن دندان شود.

در عین حال محققان گزارش کرده‌اند که عفونت‌های لثه می‌تواند منجر به تولد نوزاد با وزن کم شود که عوارض خاص خود را به‌دنبال دارد.

برخی از خانم‌های باردار نیز به‌دلیل بروز حالت تهوع قادر به مسواک زدن نیستند. این مشکل را با مصرف کم خمیر دندان و شستن دهان قبل از مسواک با آب سرد می‌توان تا حدود زیادی برطرف کرد.

توصیه می‌شود خانم‌هایی که قصد بچه‌دار شدن دارند قبل از بارداری حتماً به دندانپزشک مراجعه کرده تا پیش از آغاز دوران پر استرس بارداری و بروز مشکلات اورژانس درمان‌های لازم دندانپزشکی انجام گیرد.

کلسیم بیشتری مصرف کنید

در دوران بارداری باید کلسیم بیشتری مصرف شود. کلسیم کافی از استخوان‌ها محافظت و همچنین نیازهای جنین را برای رشد بهتر برطرف می‌کند.

غذاهایی که از منابع اصلی کلسیم هستند عبارتند از:

شیر، پنیر، ماست و شیر سویای کلسیم.
میزان ویتامین D بدن خود را افزایش دهید
ویتامین D به بدن ما کمک می‌کند تا کلسیم دریافت شده را مورد استفاده قرار دهد.
منابع اصلی ویتامین D عبارتند از : پنیر ، مارگارین ، ماهی‌ها (به خصوص ماهی آزاد) و تخم‌مرغ‌ها.

از دندان های خود مراقبت کنید

بلافاصله بعد از استفراغ کردن دندان‌های خود را مسواک نزنید.

وقتی که سطح دندان‌ها از اسید معده پوشانده شده است، مسواک زدن می‌تواند موجب آسیب‌دیدگی و خراش مینای دندان‌ها شود.

دهان خود را به طور کامل با آب تمیز بشویید.

بعد از آن می‌توانید از دهانشویه حاوی فلوراید استفاده کنید.

اگر در منزل دهانشویه ندارید، می‌توانید مقداری خمیر دندان را با انگشت روی سطح دندان‌ها بمالید و بعد دهان‌ و دندان خود را با آب بشویید.

یک ساعت بعد از استفراغ دندان‌های‌تان را مسواک بزنید.

برخی از زنان باردار معتقدند که مسواک زدن دندان‌ها ، مخصوصاً دندان‌های آسیاب ، موجب تحریک لثه می‌شود ؛ اما اگر دندان‌ها را مسواک نزنید ، خراب می‌شوند.

به نحو احسنت مسواک بزنید

از یک مسواک که سر کوچکی دارد و مخصوص کودکان است استفاده کنید.

برای مسواک زدن وقت بیشتری صرف کنید و این کار را به آرامی انجام دهید.

در حین مسواک زدن چشم‌های خود را ببندید و فقط روی کاری که انجام می‌دهید تمرکز کنید.

گوش کردن به موسیقی در حین مسواک زدن نیز به شما کمک می‌کند تا قی نکنید.

اگر خمیر دندان‌تان شما را تحریک می‌کند و این مسأله موجب قی کردن می‌شود ، آن را عوض کنید.

نهایتاً می‌توانید دندان‌های خود را با مسواک و آب تمیز کنید و از خمیر دندان استفاده نکنید ؛ حتی می‌توانید بعد از این کار از محلول دهانشویه حاوی فلوراید نیز استفاده نمایید.

بهداشت دهان و دندان در دوران بارداری را رعایت کنید

در زمان بارداری یکی از مهمترین کارهایی که باید انجام دهید، مسواک زدن بعد از هر وعده غذایی و استفاده از نخ دندان می باشد.

مسواکی که استفاده می کنید با برس نرمی داشته باشد تا خونریزی و التهاب لثه را تشدید نکند.

همچنین استفاده از نخ دندان نه تنها از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می کند. بلکه باعث می شود التهاب لثه نیز کاهش بیابد.

از دهانشویه و یا نمک دریا استفاده کنید

برای جلوگیری از عفونت لثه بهتر است در هفته سه بار از دهانشویه های آنتی باکتریال بدون الکل استفاده کنید.

همچنین می توانید از محلول نمک دریا همراه با آب ولرم برای دهانشویه استفاده نمایید.

بدن خود را از ویتامین C غنی کنید

ویتامین سی دشمن باکتری های بدن می باشد. اما ما توصیه می کنیم برای غنی کردن بدن از ویتامین سی قرص و مکمل مصرف نکنید.

بسیاری از میوه ها و سبزیجات حاوی ویتامین سی هستن از قبل از شروع دوران بارداری خود را به خوردن دو یا سه واحد میوه در روز و خوردن سبزیجات سبز عادت دهید.

زمان مناسب برای مراجعه به دندان پزشکی در بارداری

دوره بارداری به 3 دوره سه ماهه تقسیم می‌شود که 3 ماهه نخست حیاتی‌ ترین و مهم‌ترین آنها محسوب می‌شود.

در این سه ماهه مخصوصا ماه نخست بارداری اندام‌ زایی جنین آغاز می‌شود و وجود برخی عوامل مضر که به آنها ( تراتوژن ) می‌گویند ممکن است باعث بروز اختلالات جدی در جنین شود.

اختلالاتی که به شکل انواع و اقسام بیماری‌ها و سندرم‌های مادرزادی بروز می‌کند که حاصل آن نوزادی معلول ، عقب‌مانده و یا حتی مرده است.

سه ماهه سوم نیز از جهت خطر زایمان زودرس قابل اهمیت است.

در این بین ، سه ماهه دوم بی‌خطرترین دوره بارداری به حساب می‌آید.

باید گفت درمان‌های دندانپزشکی و داروهای مورد استفاده در آن به‌جز چند داروی خاص تقریباً هیچ منع تجویزی در دوران بارداری ندارند و خانم‌های باردار می‌توانند بدون مشکل تحت درمان قرار گیرند.

اما در مورد رادیوگرافی‌های درمانی بر طبق محاسبات صورت گرفته میزان اشعه لازم برای تهیه رادیوگرافی از تمام دندان‌ها بسیار بسیار کمتر از مقدار اشعه‌ای است که ممکن است به جنین آسیب وارد کند که دور بودن محل تابش اشعه از رحم هم باعث کاهش اشعه جذب شده می‌شود.

اما در عین حال قانونی در علم رادیولوژی وجود دارد که به موجب آن تابش اشعه به بیمار باید تا حد امکان محدود و فقط در موارد ضروری صورت گیرد.

یعنی دندانپزشک با انجام یک معاینه بالینی دقیق می‌تواند تعداد رادیوگرافی‌های مورد نیاز را به حداقل ممکن کاهش دهد.

ضرورت مراقبت‌های دندانپزشکی در زنان باردار

بارداری از جمله معدود شرایطی است که وقتی برای یک خانم پیش می‌آید تقریباً تمامی زمینه‌های زندگی او را برای مدت 9 ماه تحت تأثیر قرار می‌دهد.

یک خانم باردار خواسته یا ناخواسته از برخی شرایط عادی و روزمره اجتناب می‌کند و بالعکس شرایطی را برای حفظ سلامت جنین خود مراعات می کند که شاید در حالت عادی به آنها بی‌توجه باشد.

توجه به این نکته ضروری است که بارداری بیماری نیست اما با یک خانم باردار به واسطه شرایط خاص فیزیولوژیک بارداری به شکل یک بیمار رفتار می‌شود.

بنابراین مثل یک بیمار پای بایدها و نبایدهایی وسط می‌آید که تا قبل از بارداری از آنها خبری نبود و مراقبت‌های دندانپزشکی از آن جمله‌اند...

کسی در مورد لزوم درمان‌های دندانپزشکی برای تمام اقشار و گروه‌ها در جامعه کوچک‌ترین شکی ندارد اما در مورد خانم‌های باردار قضیه کمی متفاوت است.

چند توصیه ضروری و لازم برای خانم های باردار

از عصب کشی در دوران بارداری نترسید. ممکن است برخی دندان پزشکان به دلیل محافظه کاری بیش از حد (که دلیل آن هم باورهای غلط بیماران است)، از درمان شما خودداری کنند.
اما دندان پزشکان و مراکز دیگری هستند که حتما درمان مورد نیاز شما را انجام خواهند داد.
هرگز با مصرف طولانی مدت دارو های مختلف ، سعی نکنید درد را تحمل کنید چون ممکن است داروها زیان های بیشتری برای شما و فرزندتان داشته باشند.
۳ ماهه دوم بارداری بهترین زمان برای مراجعه به دندان پزشک است ولی هر زمانی که درد داشتید، با درمان های معمول دندان پزشکی قابل کنترل است.
قبل از مراجعه به دندان پزشک، می توانید به پزشکی که تحت نظر او هستید (مثلا متخصص زنان و زایمان) مراجعه کنید و از او برای آغاز درمان دندان پزشکی، توضیحات مکتوب بگیرید.
عوامل بسیاری وجود دارند که احتمال دارد باعث بروز مشکلات برای جنین ، نقص جنین ، سقط و بروز مشکلات پزشکی برای خانم های باردار شود.
هیچ کدام از این عوامل از نظر علمی به درمان های استاندارد دندان پزشکی ربط ندارند.
مواردی بوده است که فرزند افرادی به دلیل ازدواج فامیلی ، مصرف داروهای شیمیایی و... با نقایصی به دنیا آمده است و از سر ناآگاهی به دنبال شکایت از دندان پزشک خود رفته اند!
چنین شکایت هایی هرگز به نتیجه نرسیده اما دندان پزشکان را برای درمان خانم های باردار محتاط تر کرده است.
برطرف کردن چنین ناآگاهی هایی در جامعه ، با همکاری بیماران و دندان پزشکان امکان پذیر خواهدبود.
ترمیم دندان قبل از بارداری
درست کردن دندان‌ها تاثیر سوئی روی جنین ندارد اما با توجه به اینکه در 3 ماهه اول بارداری میزان سقط‌هایی که اتفاق می‌افتد، بالاست، توصیه می‌شود خدمات دندان‌پزشکی به 3 ماهه دوم موکول شود.
در 3 ماهه سوم نیز به دلیل بالارفتن وزن جنین و فشار بر اندام‌های داخلی ، به مادران باردار توصیه می‌شود که طاقباز نخوابند.
زیرا این حالت می‌تواند باعث اختلال در خونرسانی شود و برای جنین خطرناک باشد.
در صورتی که در 3 ماهه سوم ، مادر کار اورژانسی دندان‌پزشکی داشت ، باید کمی به پهلوی چپ بچرخد و روی یونیت دندان‌پزشکی قرار بگیرد.
توصیه اصلی این است که همه خانم‌هایی که قصد بارداری دارند ، قبل از باردارشدن حتما به دندان‌پزشک مراجعه کنند و دندان‌های پوسیده و خرابشان را درست کنند.
باید بدانید که رابطه مستقیمی بین سلامت دهان و دندان مادر و کودک وجود دارد. هر چه سلامت دهان و دندان مادر بهتر باشد، در آینده برای کودکانشان نیز بهتر خواهد بود
دوبار در روز با خمیردندان فلورایددار که برچسب تأییدیه ADA را داشته باشد ، دندان‌هایتان را مسواک بزنید.
(سردبیر علمی سیمادنت : انجمن دندانپزشکی ایران و فدراسیون جهانی دندانپزشکی FDI هم نهادهای معتبری هستند و چنانچه محصولات دندانپزشکی از جمله خمیر دندان را تأیید کردند، با اطمینان می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. علاوه بر این اگر دندانپزشک شما خمیردندانی را تأیید کرد، می‌توانید با اطمینان از آن استفاده کنید.)
روزانه فضای بین دندان‌هایتان را با نخ دندان تمیز کنید.
همواره محصولاتی را بخرید که نهادهای معتبر دندانپزشکی ، آن‌ها را تأیید کرده باشند.
بطور مرتب به دندانپزشکی مراجعه کنید تا علاوه بر چک‌آپ ، در موارد لازم درمان جرم‌گیری هم برایتان انجام شود.
با صلاحدید و تجویز دندانپزشک و جهت حذف بهتر پلاک دندانی ، شب هنگام از دهان‌شویه ضد میکروبی استفاده کنید.
اگر صبح هنگام ، حالت تهوع داشتید و استفراغ کردید حتماً پس از آن با محلولی که خاصیت قلیایی دارد ، دهانتان را بشویید.
این محلول را براحتی می‌توانید آماده کنید : کافی است یک قاشق چایخوری جوش شیرین را با آب مخلوط نمایید و مورد استفاده قرار دهید. این امر سبب خواهد شد، اسید معده به دندانهایتان آسیب نرساند.