مواد غذایی حاوی آهن
مواد غذایی حاوی آهن : آهن برای تولید هموگلوبین ضروری است. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد و به آنها اجازه می‌دهد، اکسیژن را به همه‌ی قسمت‌های بدن برسانند. هموگلوبین جزءِ سازنده‌ی میوگلوبین نیز هست.
میوگلوبین شباهت زیادی به هموگلوبین دارد، با این تفاوت که در سلول‌های ماهیچه یافت می‌شود. اگر به اندازه‌ی کافی آهن جذب نکنید، احساس خستگی به سراغ‌تان خواهد آمد و به کم‌خونی دچار خواهید شد.
مردان به‌طور متوسط به ۸ میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند و زنان، قبل از سن یائسگی، باید ۱۸ میلی‌گرم آهن در روز مصرف کنند. آهن هم در سبزیجات و هم در فراورده‌های دامی یافت می‌شود.
در رژیم غذایی روزانه دو نوع آهن وجود دارد
غذای روزانه دو نوع آهن وجود دارد:
- اهن هم : آهن موجود در گوشت
- آهن غیرهِم : آهن موجود در مواد غیرگوشتی NON-HEME IRON
آهن هِم (HEME IRON )
این نوع آهن در انواع گوشت قرمز، ماهی و قسمت های تیره ی گوشت مرغ و بوقلمون وجود دارد. جگر و قلوه نیز منابع غنی از آهن نوع هِم هستند.
آهن هِم به آسانی مورد استفاده ی بدن قرار می گیرد و جذب آن در بدن زیاد است (به طور متوسط 35 درصد آهن گوشت، جذب بدن می شود).
جذب آهن هِم کمتر تحت تاثیر ترکیب رژیم غذایی قرار می گیرد. با این حال کلسیم موجود در شیر، ماست، پنیر و خامه، جذب "آهن هِم" را تا حدی کاهش می دهد.
اگر غذای پرآهن همراه با لبنیات یعنی غذای پر کلسیم استفاده شود، جذب آهن مختل می شود. اما در مورد ماست و دوغ این نکته ثابت نشده است
آهن غیرهِم (NON-HEME IRON)
این نوع آهن در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد، از جمله در زرده ی تخم مرغ، شکلات، غلات، حبوبات، سبزی ها، میوه ها، ریشه های غده ای (مثل سیب زمینی و هویج)، میوه های خشک مثل کشمش، برگه ی هلو و آلو و انجیر خشک
مواد خوراکی دارای آهن
کم خونی حالتی است که در آن تعداد یا اندازه گلبول‌های قرمز و یا مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و فرآیند تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن بین خون و سلول‌های بدن دچار اختلال می‌شود.
۱. لوبیای سفید
لوبیای سفید یکی از منابع گیاهی آهن است. نصف پیمانه لوبیای سفید، بیش از ۳ میلی‌گرم آهن دارد. این مقدار از لوبیای سفید، حاوی ۶ میلی‌گرم فیبر و ۵۰۰ میلی‌گرم پتاسیم است. لوبیای سفید سرشار از پروتئین، کلسیم، ویتامین B و آنتی‌اکسیدان است.
۲. جگر گاو
جگر گاو نیاز به معرفی ندارد. همه‌ی ما از مقادیر بالای آهن در این ماده‌ی مقوی باخبریم. برشی از آن، بیش از ۴ میلی‌گرم آهن دارد. منبعِ غنی‌ای که علاوه بر آهن، پروتئین، ویتامین‌های B کامپلکس، ویتامین A و ۳۳ واحد ویتامین D هم دارد. مجموع کالری غذایی این ماده ۱۳۰ است.
۳. عدس
عدس از دیگر منابع گیاهی آهن است. نصف پیمانه عدس، بیش از ۳ میلی‌گرم آهن دارد. عدس علاوه بر اینکه آهن زیادی دارد، پروتئین، ویتامین B، منیزیوم و روی بالایی هم دارد.
۴. شکلات تلخ
هیچ چیز به اندازه‌ی این خبر که شکلات هم برای سلامتی مفید است، خوشحال‌مان نمی‌کند. هر تکه شکلات ۳/۵ میلی‌گرم آهن دارد. شکلات حاوی مقادیر بالایی آهن است و علاوه بر آن، ۲۳۲ کالری دارد. البته مراقب باشید که زیاد شکلات نخورید!
۵. تن‌ماهی
تن‌ماهی از جمله مواد غذایی سرشار از آهن است. هر قوطی تن‌ماهی، بیش از ۲/۳ میلی‌گرم آهن دارد. این ماده‌ی غذایی، پتاسیم، ویتامین B، کمی ویتامین D و همین‌طور ۴۰۰ میلی‌گرم سدیم دارد.
به‌خاطر سدیم بالای آن، مراقب باشید زیاد مصرف نکنید. تن‌ماهی، کمتر از ۱۵۰ کالری دارد به شرط اینکه تن‌ماهی‌ای را انتخاب کنید که درون قوطی آن، آب باشد نه روغن!
۶. نخود
از جمله حبوبات حاوی آهن، نخود است که امروزه کمتر در سفره‌ی ایرانی‌ها مشاهده می‌شود. نصف پیمانه نخود، ۲/۳ میلی‌گرم آهن دارد. این مقدار از نخود، ۱۴۱ میکروگرم فولات دارد، که یکی از ویتامین‌های B کامپلکس است. همین‌طور، شامل ۶ گرم فیبر و کمتر از ۱۵۰ کالری انرژی است.
۷. آب گوجه‌فرنگی
مقدار آهن موجود در آب گوجه‌فرنگی، کمتر از مواد غذایی دیگر است اما نوشیدنی گوارایی است. یک پیمانه از آن، ۱ میلی‌گرم آهن دارد. این مقدار از آب گوجه‌فرنگی، آنتی اکسیدانی قوی به نام لیکوپن هم دارد. علاوه بر اینها، حاوی ویتامین B و مواد معدنی هم هست.
۸. سیب‌زمینی
سیب‌زمینی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. سیب‌زمینی پخته شده با پوست، بیش از ۳ میلی‌گرم آهن دارد. این منبع گیاهی آهن، ویتامین B، ویتامین C و پتاسیم هم دارد.
۹. بادام‌هندی
بادام‌هندی از جمله آجیل‌های پرطرفدار است. از آن می‌توانیم به عنوان میان وعده‌ای سرشار از آهن استفاده کنیم. ۳۰ گرم از آن، نزدیک به ۲ میلی‌گرم آهن دارد. بادام‌هندی حاوی مقادیر زیادی مواد معدنی، ویتامین‌ها و چربی اشباع نشده‌ی مفید است.
۱۰. اسفناج
اسفناج از جمله سبزیجات حاوی آهن است. دلیل علاقه‌ی وافر ملوان‌زبل به اسفناج هم همین است! یک پیمانه اسفناج پخته، ۶/۵ میلی‌گرم آهن دارد. علاوه برآهن، ۲۵۰ میلی‌گرم کلسیم، ویتامین C، ویتامین K، فیبر و بیش از ۸۰۰ میلی‌گرم پتاسیم هم دارد.
۱۱. کشمش
کشمش مانند بسیاری از خشکبار‌ها، حاوی مقادیر زیادی آهن است. حدود ۱/۳ پیمانه کشمش، تقریبا ۱ میلی‌گرم آهن دارد. کشمش، میان‌وعده‌ای مقوی است که پتاسیم و ویتامین B هم دارد.
۱۲. گوشت گاو
گوشت گاو از جمله فراورده‌های دامی حاوی آهن است. هر تکه گوشتِ ۱۸۰ گرمی، بیش از ۳ میلی‌گرم آهن دارد. این مقدار از گوشت گاو، روی، پتاسیم، مواد معدنی، ویتامین‌های B۱۲ و ۵ گرم چربی اشباع‌شده هم دارد. به همین دلیل، مراقب باشید بیش از اندازه مصرف نکنید.
غذاهایی که جذب آهن غیرهِم را افزایش می دهند
مواد غذایی حاوی ویتامین C
ویتامینC عامل افزایش دهنده ی جذب آهن است. ویتامینC در میوه ها (به ویژه در مرکبات و گوجه فرنگی) و سبزی ها (جعفری، شاهی، شنبلیله، تره، شبت، گل کلم، فلفل دلمه ای و...) یافت می شود.
- سبزی ها ی پخته شده حاوی ویتامین ث کمتری می باشند.
- برای مثال مصرف یک عدد پرتقال یا 100 گرم سبزی خوردن همراه با غذا جذب آهن را دو برابر خواهد کرد
- گوشت قرمز، گوشت پرندگان، ماهی و سایر غذاهایی دریایی
غذاهایی که جذب آهن غیرهِم را کاهش می دهند
غلات سبوس دار
سبوس گندم، ذرت ، جو دو سر، برنج و حبوباتی مثل سویا ، لوبیا، عدس و نخود باعث کاهش جذب آهن غیرهِم می شوند.
البته باید به خاطر داشت که ویتامین ث می تواند این اثر را خنثی کند
بنابراین خوب است که مقدار زیادی غلات در رژیم غذایی روزانه گنجانده شود
چای و قهوه
چای و قهوه جذب آهن غیرهِم را کاهش می دهند. بنابراین خوب است بیماران تالاسمی عزیز به همراه وعده های غذایی یک فنجان چای پررنگ یا قهوه بنوشند .
محصولات لبنی
شیر، پنیر و ماست جذب آهن را کاهش می دهند. همچنین کلسیم موجود در این مواد غذایی برای پیشگیری از پوکی استخوان نیز اهمیت دارد .
بنابراین تا جایی که ممکن است مصرف لبنیات را در رژیم غذایی بگنجانید. به خصوص ترکیباتی مانند: شیر قهوه، شیر چای، ساندویچ پنیر، ماکارونی پنیر، شیر برنج و آش ماست برای بیماران عزیز بسیار مناسب است.
کم‌خونی یا فقر آهن از شایع‌ترین کم‌خونی‌هاست. بر اساس جدیدترین بررسی‌ها، مشخص شده است 20 درصد خانم‌ها، 50 درصد خانم‌های باردار و 3 درصد آقایان به اندازه کافی آهن دریافت نمی‌کنند و همین امر باعث می‌شود کم‌خونی ناشی از کمبود این ماده معدنی در آنها بروز کند.
واقعیت آن است که کلسیم موجود در مواد غذایی مانند شیر، ماست، دوغ و پنیر وقتی با منابع غذایی حاوی آهن همراه شوند، هنگام جذب با آهن موجود رقابت می‌کنند و جذب این ماده معدنی را به حداقل ممکن می‌رسانند
نوشیدن چای و قهوه
مطالعه‌ها نشان داده‌اند نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه ترکیب‌های فنولیک دارند که مانع جذب آهن در دستگاه گوارش می‌شوند.
به علاوه، در چای ترکیب دیگری به نام تانن وجود دارد که جذب این ماده معدنی را به میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد. به این دلیل توصیه می‌شود بلافاصله بعد از خوردن مواد غذایی حاوی آهن یا وعده غذایی اصلی، این نوشیدنی‌ها را میل نکنید.
زیاده‌روی در مصرف لبنیات
حتماً با خواندن این عنوان تعجب خواهید کرد اما واقعیت آن است که کلسیم موجود در مواد غذایی مانند شیر، ماست، دوغ و پنیر وقتی با منابع غذایی حاوی آهن همراه شوند، هنگام جذب با آهن موجود رقابت می‌کنند و جذب این ماده معدنی را به حداقل ممکن می‌رسانند، بنابراین بهتر است مواد غذایی‌ای مانند ماست و دوغ را که اغلب در کنار غذا سرو می‌شوند، با غذاهای گوشتی‌ای نظیر کباب که منبع عالی آهن هستند، میل نکنید.
البته این توصیه به کسانی است که بیشتر در معرض کم‌خونی ناشی از فقر آهن هستند؛ مانند کودکان و نوجوانان، زنان باردار و...
مصرف بیش از حد سویا
سویا از مواد غذایی‌ای است که پروتئین دارد و این ترکیب مانع جذب آهن می‌شود بنابراین مصرف توأم سویا با منابع گوشتی، عادت غذایی غلطی است که زمینه کمبود این ماده مغذی را فراهم خواهد کرد.
البته مشابه این موضوع در مورد غلات کامل نیز وجود دارد زیرا این مواد غذایی نیز دارای «فیتات» هستند که این ترکیب نیز مانع جذب آهن می‌شود. البته فراموش نکنید نان‌هایی که خمیرشان با جوش‌شیرین به عمل نمی‌آید، بلکه طی فرایند تخمیر تهیه می‌شوند، مقادیر بسیار کمتری فیتات دارند.
مصرف بیش از اندازه منابع اگزالاتی
مواد غذایی‌ای مانند اسفناج، ریواس، کرفس، هویج، خیار و جعفری ترکیبی به نام اسید اگزالیک دارند که در دستگاه گوارش با عناصر دو ظرفیتی پیوند می‌خورد و از جذب آنها جلوگیری می‌کند بنابراین مصرف گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ به عنوان منابع آهن با سبزی‌های یاد شده شرایط بروز کم‌خونی را فراهم می‌کند.
جالب است بدانید بچه‌هایی که کم وزن هستند یا حتی زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، نیاز به آهن بیشتری دارند و آن‌هایی که با شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، بیش از دیگران در معرض کم‌خونی ناشی از فقر آهن قرار دارند
نخوردن منابع ویتامین C
یکی از ویتامین‌هایی که جذب آهن را در سیستم گوارشی افزایش می‌دهد، ویتامین C است. این ماده مغذی جذب آهن را چند برابر می‌کند بنابراین مصرف منابع آهن «هم» و «غیر هم» که شامل انواع گوشت، عدس و لوبیا قرمز است، با منابع غذایی حاوی این ویتامین که شامل گوجه فرنگی، بروکلی، کلم بروکسل و انواع مرکبات است، توصیه می‌شود.
رژیم‌های غذایی گیاه‌خواری
برخی افراد از خوردن گوشت و سایر مواد غذایی با منشاء حیوانی امتناع می‌کنند و در واقع رژیم غذایی‌شان از نوع گیاه‌خواری است و کمتر به سراغ انواع گوشت می‌روند، بنابراین خطر بروز کمبود آهن در آنها بالاست.
با وجودی که حذف کامل منابع آهن و دریافت این ماده مغذی از طریق مکمل توصیه نمی‌شود اما این افراد چاره‌ای ندارند جز مصرف قرص‌های آهن تا بتوانند تا حدودی نیازشان به این ماده مغذی را جبران کنند.
تغذیه نشدن با شیر مادر
جالب است بدانید بچه‌هایی که کم وزن هستند یا حتی زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، نیاز به آهن بیشتری دارند و آن‌هایی که با شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، بیش از دیگران در معرض کم‌خونی ناشی از فقر آهن قرار دارند.
علت این موضوع آن است که بررسی‌ها نشان داده‌اند جذب آهن موجود در شیر مادر راحت‌تر از آهن موجود در شیر خشک غنی شده است بنابراین چه بهتر که بچه‌ها حداقل تا 1 سالگی با شیر مادرشان تغذیه شوند.
نخوردن میوه‌های تازه
میوه‌هایی مانند زردآلو، کیوی، پرتقال، لیمو و توت‌فرنگی از منابع ویتامین C هستند که توصیه می‌شود مرتب آب آنها با غذا یا در میان‌وعده‌ها مصرف شود، بنابراین هر نوع بد غذایی و مصرف نکردن این مواد غذایی می‌تواند زمینه‌ساز بروز کم‌خونی باشد.
مصرف نکردن دانه‌ها و مغزها
برخی از این مواد غذایی مانند کنجد، تخم کدو حلوایی و فندق مقادیر قابل‌ملاحظه‌ای آهن دارند که نخوردن آنها در میان‌وعده‌ها و مصرف خوراکی‌هایی که در دسته تنقلات قرار می‌گیرند، می‌تواند زمینه‌ساز کم‌خونی ناشی از فقر آهن باشد.
یکی از ویتامین‌هایی که جذب آهن را در سیستم گوارشی افزایش می‌دهد، ویتامین C است. این ماده مغذی جذب آهن را چند برابر می‌کند
جالب است بدانید در 100 گرم کنجد، 10 میلی‌گرم آهن و در 100 گرم فندق، 6 میلی‌گرم آهن «غیرهم» وجود دارد که البته چرب بودن آنها انرژی فراوانی را به بدن می‌رساند بنابراین کسانی که اضافه وزن دارند، باید در مصرف این منابع غذایی حد اعتدال را رعایت کنند (روزانه یک قاشق غذا خوری تخم کدو یا کنجد بخورند و 7 عدد فندق) زیرا این مقادیر، معادل یک واحد چربی است و 45 کیلوکالری انرژی دارد. البته نباید فراموش کرد که آهن این مواد غذایی 2 تا 3 برابر کمتر از منابع حیوانی قابل‌جذب است اما می‌توان با همراه کردن میوه‌های غنی از ویتامین C، جذب آنها را نیز افزایش داد.
نخوردن جگر
جگر از مواد غذایی، غنی از ویتامین‌های گروه B به خصوص B6 و B2 است و بررسی‌ها نشان داده‌اند کمبود آنها باعث کاهش جذب آهن می‌شود. البته این موضوع در مورد ویتامین A نیز صادق است بنابراین داشتن یک برنامه غذایی حاوی تمام گروه‌ها می‌تواند از کمبودهای احتمالی پیشگیری کند
بیشتر بخوانید :
انواع قرص آهن / معرفی و شناخت انواع قرص آهن برای درمان کم خونی
همه چیز در مورد قطره آهن(عوارض و فواید قطره آهن برای کودکان)
آشنایی کامل با نحوه مصرف قطره آهن سیدرال
ساخت تزئینات کش مو و تبدیل آن به یک کسب وکار موفق!
چگونه با دستان خود لاستیک مایع قدرتمندی از سیلیکون، قهوه بسازید. روی فلز، لاستیک و چوب کار می کند!
۲ نکته طلایی برای جلوگیری از جوش آوردن ماشین در تابستان
روز مشاور املاک چه روزی است ؟
تهیه پیوندک مناسب پیوند در تمامی درختان / بهترین پیوندک را پیدا کنید
زمان بازی الشباب و الاتحاد (لیگ حرفه ای عربستان)
طرز ساخت کشتی مینیاتوری وایکینگ ها به وسیله چوب بستنی با جزئیات بسیار دقیق!
پیوند مجدد گردو به علت عدم گیرایی / چگونه درخت گردو را پیوند بزنیم
آموزش با بازی: روشی مؤثر برای افزایش یادگیری و تعامل کودکان
دیدگاه ها