فواید و طریقه تزریق واکسن آنفلونزا

همه چیز در مورد تزریق واکسن آنفلونزا

واکسن آنفلونزا اساس پیشگیری از بیماری آنفلونزا (Flu) است. واکسن های انفلونزای غیرفعال با ایمنی و کارایی بالا بیش از ۶۰ سال است که مورد استفاده قرار می گیرند. ویروس انفلونزا به صورت مداوم تغییر می یابد، به همین دلیل واکسن انفلونزا (Flu Vaccine) هر سال نوآوری می شود.

آنفلونزا بیماری حاد تنفسی است که می تواند موجب بستری شدن و یا حتی مرگ و میر شود. هر آنفلونزای فصلی ویژگی های متفاوتی دارد و عفونت آنفلوانزا می تواند به طرق مختلف بر افراد اثر بگذارد.حدود 80% –90% از مرگ و میرهای مرتبط با آنفلونزا در افراد مسن تر از 65 سال رخ می دهد. واکسن آنفلونزای فصلی (تزریقی و استنشاقی) بهترین راه جهت کاهش ابتلا به آنفلونزای فصلی و انتقال آن به دیگران می باشد.وقتی افراد بیشتری در برابر آنفلونزا واکسینه شوند، آنفلونزا کمتر در جامعه منتشر می شود.

مزایای تزریق واکسن آنفلونزا

با وجودی که عملکرد مطلوب واکسن آنفلونزا متفاوت است، دلایل بسیاری برای واکسیناسیون سالانه وجود دارد.

• ایمنی در برابر ابتلا به آنفلونزا
• کاهش احتمال بستری شدن ناشی از عوارض آنفلونزا در کودکان و بزرگسالان
• ایجاد ایمنی در افراد مبتلا به بیماری های مزمن
• حفاظت زنان در دوران بارداری و پس از زایمان ( واکسیناسیون بر علیه آنفلونزا در جنین در حال رشد و نوزاد تازه متولد شده تا چند ماه بعد از زایمان ایمنی ایجاد می کند)
• بروز بیماری خفیف تر در صورت ابتلا به آنفلونزا
• حفاظت اطرافیان فرد واکسینه شده در برابر آنفلونزا

ترکیب کمّی و کیفی واکسن آنفلونزا

• واکسن ۳ ظرفیتی غیرفعال (H3N2-H1N1-B )
• آنتی ژن سطحی جدا شده از سوش های A و B ویروس انفلوانزا
• مواد جانبی (کلرید پتاسیم، کلرید سدیم، کلرید کلسیم، کلرید منیزیم،هگزاهیدرات،فسفات دی هیدروژن پتاسیم ،دی سدیم فسفات دی هیدرات)

مقدار تجویز واکسن آنفلونزا

• ۵/۰ میلی لیتر در کودکان بالای ۳۶ماه وبزرگسالان
• در کودکان ۳۵- ۶ ماه بستگی به سن از ۲۵ /۰تا ۵/۰ میلی لیتر
• در کودکانیکه برای اولین بار واکسن دریافت می کنند بعد از ۴ هفته تکرار شود

طریقه تزریق واکسن آنفلونزا

واکسن آنفلونزا داخل عضلانی یا زیر جلدی عمیق (ترجیحا عضلانی) تزریق می شود.

مکانیسم اثر واکسن آنفلونزا

دو هفته بعد از تزریق واکسن آنفلونزا، بدن بر علیه ویروس های موجود در واکسن آنتی بادی تولید می کند. واکسن آنفلونزا در برابر ویروس هایی که تحقیقات نشان داده اند در طول فصل آینده شایع ترند، ایمنی ایجاد می کند.

واکسن های مرسوم ( واکسن های سه ظرفیتی) در برابر 3 ویروس آنفلونزای A)H1N1) ، ویروس آنفلوانزای A) H3N2) و ویروس آنفلونزای B (سوش Brisbane) و واکسن های چهار ظرفیتی بر علیه ویروس های گفته شده به اضافه نوع دیگری از ویروس آنفلونزای B( سوش Phuket) ایمنی ایجاد می کنند.

انواع واکسن آنفلونزا

کمیته مشاوره در شیوه های ایمن سازی ( ACIP)، واکسیناسیون بر علیه آنفلونزا از طریق واکسن آنفلونزای غیر فعال شده ( IIV) یا نو ترکیب( RIV) را به صورت سالانه برای افراد 6 ماه به بالادر سال 2017 -2016 توصیه می کند.اما واکسن استنشاقی (ویروس آنفلوانزای ضعیف شده یا LAIV) در سال 2017 –2016 نباید استفاده شود.

هیچ کدام از واکسن های تزریقی، مزیتی نسبت به دیگری ندارند. گزینه های متعددی برای انتخاب واکسن وجود دارد ولی مهمترین نکته واکسیناسیون همه افراد 6 ماه به بالا به صورت سالانه است. برای انتخاب بهترین واکسن با توجه به شرایط فردی ( از جمله حساسیت ها) با پزشک خود مشورت نمایید.

واکسن آنفلوآنزا را بهتر بشناسیم

واکسن آنفلونزا آنتی‌ژن‌های سطحی ویروس آنفلونزا دارد که روی تخم‌مرغ‌های بارور حاصل از گله‌های مرغ سالم تکثیر داده می‌شوند. این واکسن به صورت سوسپانسیون در سرنگ‌های آماده مصرف و به شکل مایع شفاف و بی‌رنگ در سرنگ‌های تک‌دوز است.

این دارو برای پیشگیری از آنفلونزا به‌ویژه در افرادی که درصورت ابتلا به آنفلونزا در معرض خطر بروز عوارض آن قرار دارند، توصیه می‌شود. واکسن آنفلونزا به دو صورت تزریقی و افشانه‌ای داخل بینی استفاده می‌شود.

شکل تزریقی آن شامل ویروس کشته شده است که شخص را مبتلا نمی‌کند ولی باعث می‌شود بدن برای مبارزه با بیماری ناشی از ویروس زنده پادزهر ایجاد کند. تزریق ویروس کشته‌شده شخص را در برابر نوعی ویروس زنده که در واکسن وجود دارد، مصون می‌کند. تاثیرگذاری واکسن آنفلونزا ٨٠‌ درصد است؛ یعنی گروهی از افراد ممکن است با وجود تزریق واکسن، باز هم مبتلا به سرماخوردگی شوند. این واکسن را لازم است در دمای بین دو تا هشت درجه سانتیگراد (یخچال) و به دور از نور و انجماد نگهداری کنید. عمر قفسه‌ای دارو یک‌سال است. قبل از تزریق، واکسن را به دمای حدود ٢٥ درجه سانتیگراد (دمای استاندارد اتاق) برسانید و سرنگ را قبل از تزریق به آرامی تکان دهید .

بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفلونزا

بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفلونزا اوایل پاییز است زیرا بدن فرصت آن را دارد تا قبل از رسیدن زمستان و فصل آنفلونزا ایمنی خود را بالا ببرد.

با توجّه به شیوع فصلی بیماری، اپیدمی های آنفلونزا اصولاً غیر قابل پیش بینی هستند و این امر که چه زمانی بیماری دقیقاً شروع خواهد شد، چه مدّت طول خواهد کشید یا چه شدتی خواهد داشت، سؤالاتی هستند که پیشاپیش پاسخ دادن به آنها مشکل است.

به همین علّت سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند واکسیناسیون قبل از آغار فصل پاییز انجام گیرد. البته برای کسانی که واکسینه نشده اند واکسیناسیون در هر زمانی از فصل آنفلونزا می تواند سودمند باشد. بیمای آنفلونزا ممکن است در هر زمانی از آبان تا اردیبهشت دیده شود. اوج شیوع این بیمای در بهمن ماه است.

روش تزریق واکسن آنفلونزا

1- واکسن باید در یخچال و طبقه میانی نگهداری شود. مقدرا واکسن نیم سی سی می باشد .
2- قبل از تزریق آن را به دمای محیط برسانید.
3- برای برداشتن کاپ(سرسوزن) حتما" سرنگ را طوری عمود بگیرید که نوک سوزن به سمت بالا باشد.
4- محل تزریق را بازوی غیر غالب ( بازوی چپ ) انتخاب کنید و قبلا" محل تزریق را با آب و صابون شستشو دهید.
5- از یک پنبه خشک (بدون الکل ) استفاده کنید .
6- به هیچ وجه سرنگ واکسن را هواگیری نکنید .
7- برای تزریق واکسن ، کمی پوست بازو را به بالا بکشید و با زاویه عمود ان را تزریق کنید و کاملا خالی نمایید . برای افراد لاغرتر می توانید کمی به سوزن زاویه بدهید .در هر حال باید زیر جلدی عمیق تزریق شود.
8- بهتر است هنگام تزریق فرد دست خود رابه روی سینه قرار دهد و بعد از تزریق دست خود را به ارامی شل کرده و در کنار خود قرار دهد. محل تزریق را ماساژ ندهید . هرگونه فشار اضافه می تواند مقداری از واکسن را به خارج براند .
9- در صورتیکه هنگام برداشتن سرسوزن لاستیکی سرنگ واکسن ، جهت آن عمود رو به بالا نباشد (سوزن به سمت بالا) مقداری از محلول واکسن به علت ایجاد فشار منفی به بیرون کشیده می شود (حدود 1/0 سی سی ). ولی اگر عمود رو به بالا باشد به جهت اینکه هوای داخل سرنگ انتهای بالای سرنگ را می پوشاند محلول به بیرون کشیده نمی شود .
10- اگر قبل از تزریق ،سرنگ واکسن هواگیری شود حدود 2/0 سی سی از محلول داخل سرنگ، بعد از اتمام تزریق (خالی کردن سرنگ ) در فضای داخل نیدل باقی می ماند .اگر بعد از تزریق پیستون را به عقب بکشید متوجه می شوید که مقداری از محلول در داخل سرنگ گیر افتاده است . اگر هنگام تزریق سرنگ عمود رو به پایین گرفته شود در انتهای تزریق این فضای داخل نیدل از هوا پرشده و تمام محلول به بدن فرد وارد می شود.
11- عدم رعایت دو نکته فوق حدود 3/0 سی سی از محلول واکسن را هدر می دهد .و 2/0 سی سی به فرد تزریق می شود که در عمل فاقد کارایی است . چون این مقدار واکسن حتی برای نوزادان کافی نمی باشد .
12- استفاده از پنبه الکل برای تزریق واکسنها مخصوصا" واکسنهای میکربی توصیه نمی شود . چون در صورت نفوذ به داخل ،باعث بی اثر شدن قسمتی از ماده فعال واکسن می گردد .
13- به دلیل احتمال شروع درد بازو بعد از تزریق واکسن (تا 48 ساعت اول) بهتر است از بازوی غیر غالب( بیشتر افراد بازوی چپ) استفاده شود تا اولا" باعث مشکل در انجام کار نگردد و ثانیا فشار به بازو هنگام کار ، باعث بیرون زدن واکسن نشود .
14- برای افرادیکه علائم سرماخوردگی دارند تازمان رفع کامل علائم تزریق واکسن آنفلونزا مجاز نمی باشد .
15 - برای افرادیکه سیستم ایمنی ضعیف دارند یا از کورتون استفاده کرده اند واکنش بدن به ماده فعال واکسن کافی نبوده و تزریق دوز بوستر(یادآور) یک تا چهار ماه بعد توصیه می گردد .برای تمام افراد برای دفعه اول واکسیناسیون، ایمنی کامل نبوده و در بعضی افراد فاقد ایمنی خواهد بود .در این صورت تزریق دوز بوستر(یادآور) یک تا چهار ماه بعد از آن توصیه می شود.

چه کسانی باید واکسن آنفلونزا استفاده بزنند؟

• افراد با سن ٦٥‌سال و بالاتر، بدون درنظرگرفتن شرایط جسمانی آنها.
• بزرگسالان و کودکان مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی یا قلبی شامل آسم.
• بزرگسالان و کودکان مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت.
• بزرگسالان و کودکان مبتلا به اختلالات مزمن عملکرد کلیه.
• بزرگسالان و کودکان مبتلا به نقص سیستم ایمنی ناشی از بیماری‌ها یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (مانند کورتیکواستروئیدها) یا رادیوتراپی.
• کودکان و نوجوانان ٦ماهه تا ١٨ساله که ترکیبات محتوی استیل سالیسیلیک اسید (آسپیرین) را برای مدت طولانی مصرف می‌کنند و به دنبال ابتلا به بیماری آنفلونزا، در معرض خطر ابتلا به سندرم Rreye قرار دارند.

چه کسانی نباید واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند؟

واکسیناسیون لازم است در بیماران مبتلا به تب یا عفونت حاد به تعویق انداخته شود. درصورت داشتن حساسیت به هریک از ترکیبات فعال یا جانبی دارو و باقیمانده‌های احتمالی ترکیبات تخم‌مرغ، پروتیین مرغی، فرمالدئید، استیل ‌تری متیل آمونیوم بروماید، پلی‌سوربات ٨٠ یا جنتامایسین، از مصرف واکسن بپرهیزید.

احتیاط‌های ویژه در حین مصرف این واکسن را تحت هیچ شرایطی داخل عروق تزریق نکنید. همانند سایر واکسن‌های تزریقی، این واکسن می‌تواند منجر به واکنش آنافیلاکتیک در بدن بیمار شود. برای همین باید دقت شود تا هنگام تزریق، امکانات درمانی و نظارت‌های لازم در دسترس باشد. تداخل این واکسن را می‌توان همراه سایر واکسن‌ها تجویز کرد، ولی درصورت تجویز همزمان دو واکسن، احتمال تشدید عوارض جانبی آنها وجود دارد.

واکسیناسیون لازم است روی اندام‌های متفاوتی صورت گیرد. پس از تجویز واکسن آنفلوآنزا امکان مشاهده پاسخ مثبت کاذب در برخی سنجش‌های آزمایشگاهی مثل هپاتیت وجود دارد که گذرا است.

عوارض جانبی واکسن آنفلونزا

از عوارض جانبی که پس از تزریق واکسن آنفلونزا شایع است، می‌توان به سردرد، تعریق، درد عضلات و مفاصل، تب، ضعف، لرز، خستگی، واکنش‌های موضعی مثل سرخی، ورم، درد و سختی محل تزریق اشاره کرد. این عوارض معمولا در یک تا دو روز بدون درمان برطرف می‌شود.

از واکنش‌های ناخواسته گزارش‌شده می‌توان به اختلالات خون و سیستم لنفاوی، واکنش‌های آلرژیک شدید، اختلالات سیستم عصبی مثل تشنج و اختلالات عروقی و پوست مثل خارش و کهیر اشاره کرد.

به‌ طور کلی می‌گویند که پس از تزریق واکسن ممکن است یکی دو روز اثرات جانبی مانند درد و سوزش در محل تزریق ظاهر شود. در بعضی‌ها درد و تب خفیفی هم دیده می‌شود اما این اثرات به بدی ابتلا به آنفلوآنزا نیست که دو تا سه هفته طول می‌کشد.

آیا همه نیاز به تزریق واکسن آنفلونزا دارند؟

خیر؛ واقعا خیلی‌ها نیازی به تزریق این واکسن ندارند، تنها افرادی که ایمنی بدنشان در خطر است، نیاز به این دارو دارند؛ مثل سالمندان و کودکان و بیماران خاص. البته تجویز دارو برای این افراد هم باید با نظر پزشک باشد.

بیشتر بخوانید:

مضرات واکسن های پیشگری از آنفولانزا و سرماخوردگی

واکسن آنفولانزا بزنیم یا نه؟!

بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوآنزا

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم