گیر کردن عصب در مچ دست(تونل کارپال)

چسبندگی اعصاب دست(Carpal Tunnel Syndrome)

چسبندگی (گیر افتادگی) عصب /عبارت "چسبندگی عصب" به طور کلی به فشرده شدن عصب های دست و پا اطلاق می شود، شایع ترین چسبندگی عصب، سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) است که موجب آسیب عصب مدین در مچ دست می شود. در حالی که گیر افتادن عصب اولنار، به اختلال عملکرد ناشی از چسبندگی عصبی که به انگشت چهارم و پنجم و ماهیچه های دست عصب می دهد، گفته می شود.

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با درمان سندروم تونل کارپال یا گیر کردن عصب در مچ دست و پا آشنا شوید.

سندرم کانال کارپ

شایعترین گیر افتادگی عصبی در اندا فوقانی است که در خانمها دو برابر مردان شایعتر است. سه عصب مديان، اولنا و راديال مسئول حس و حرکت دست مي باشند. عصب مدیان حس سه انگشت شست، اشاره، انگشت وسط و نیمی از انگشت حلقه را تامین می کند. بعلاوه بیشتر حرکت شست را عصب دهی می کند.این عصب هنگام عبور از مچ دست از تونلی به نام تونل کارپ عبور می کند. تونلی است در مچ دست که عصب مدیان و تعدادی از رباطهای دست از آن عبور می کنند.

علت سندرم تونل کارپ

افزایش فشار در تونل کارپ در افراد مستعد باعث ایجاد این بیماری می شود. از علل آن شکستگی استخوان مچ که به عصب فشار وارد می سازد،علت دیگر آرتریت مفاصل مچ دست مثل روماتیسم مفصلی است.در افراد دیابتی یا فعالیتهایی که به مچ فشار وارد می کنند بخصوص مشت کردن و خم کردن مچ یا افزایش فشار از بیرون مثل گذاشتن دست زیر سر از عوامل مستعد کننده سندرم تونل کارپ می باشند.در حاملگی ، شیر دهی یا افراد مبتلا به اشکلات تیرویید این بیماری بیشتر دیده می شود. افرادی که در هنگام خواب مچ دست را جمع می کنند بیشتر به این بیماری دچار می شوند.

انواع چسبندگی عصب

این سندرم شایع ترین نوع چسبندگی عصب است که عصب مدین (عصبی که از ساعد شروع شده و تا کف دست ادامه می یابد) را در مچ دست تحت فشار قرار می دهد و موجب خواب رفتگی سه انگشت اول و نیمی از انگشت چهارم دست می شود.

سندرم تونل کوبیتال

این سندرم دومین چسبندگی شایع اعصاب است که عصب اولنار در آرنج را تحت تاثیر قرار می دهد. چسبندگی عصب اولنار موجب ضعیف شدن دست، بی حسی آن، مورمور شدن نیمی از انگشت چهارم و سراسر انگشت پنجم می شود.

سندرم تونل گویان

این سندرم در اثر چسبندگی عصب اولنار در مچ دست رخ می دهد. نشانه های آن به نشانه های سندرم تونل کوبیتال شباهت دارد.

چسبندگی عصب پرونئال در سر نازک نی

مفصل زانو، محل اتصال نازک نی و درشت نی است. عصب پرونئال، شاخه ای از عصب سیاتیک است که حرکت و حس را به ساق پا و کف پا می رساند. چسبندگی عصب پرونئال سبب بروز درد، مشکل در بلند کردن پا یا حتی افتادگی پا می شود.

سندرم تونل تارسال

وقتی عصب تیبیا در مچ پا گیر می افتد موجب بروز سندرم تونل تارسال می شود.

چسبندگی عصب پلانتار

عبارت از فشردگی شاخه های عصب قوس داخلی پا است.

چسبندگی عصب خلفی بین استخوانی ساعد

این چسبندگی یکی از عصب های گذرنده از آرنج را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب ضعف و افتادگی انگشتان می شود.

علائم سندرم تونل کارپال

مشخصه اصلی این بیماری سوزش، گزگز، مورمور شدن، احساس کم حسی، کرخی و درد در کف دست و بویژه سه و نیم انگشت در سمت شست دست است که در بالا شرح داده شد. درد بصورت عمقی و مبهم است و ممکن است به جلوی ساعد و تا آرنج هم منتشر شود. این علائم معمولاً شبها بیشتر می شود و بیمار را از خواب بیدار میکند، چون اغلب مردم در هنگام خواب مچ دستها را در حالت خم شده به جلو قرار می دهند که حجم تونل مذکور کمتر می شود. اکثر بیماران پس از بیدار شدن با تکان دادن دستها احساس راحتی نسبی می کنند و دوباره به خواب می روند؛ ولی ممکن است تا صبح چندین بار از خواب بیدار شوند.

اغلب در طول روز نیز با خم کردن طولانی مدت مچ دست، مثل تلفن کردن طولانی مدت علائم بیماری بدتر میشود.با طولانی شدن بیماری، عضلات یاد شده لاغر و ضیف شده و بیمار احساس کم قدرتی در دست می کند و برجستگی فوق، آتروفیک، یعنی لاغر می گردد و به اصطلاح " آب می شود ". کم کم اجسام از دست بیمار ناخودآگاه می افتد و ممکن است در مراحل شدید بیماری حس انگشتان آنقدر مختل شود که با اجسام داغ بسوزد و بیمار متوجه نگردد.

تشخیص سندرم تونل کارپال

تشخیص اصلی این بیماری بر اساس علائم بیماری و معاینه بیمار است و گرفتن نوار عصب از دستها " EMG - NCV " فقط برای تأیید تشخیص است چون همیشه نمی تواند این بیماری را پیدا کند و تشخیص دهد. گرفتن عکس مچ دست هم برای بررسی بعضی علتهای بیماری است.

علایم بیماری که در بالا ذکر شد مهمترین کلید تشخیصی است. سپس پزشک از بیمار می خواهد که حدود یک دقیقه مچ دست ها را به حالت آزاد خم نگه دارد و یا خود پزشک مچ را خم کرده و با انگشتش روی عصب فشار می آورد؛ در یک تست تشخیصی دیگر پزشک با نوک انگشتش ضربات ملایمی در مچ دست روی عصب می زند. لاغری " آب شدن " عضلات تنار که در بالا ذکر شد به معنای بیماری خیلی قدیمی و مزمن است. معمولاً این لاغری با جراحی نیز برطرف نمی گردد.

نوار عصب دستها " أNerve Conduction Velocities and Electromyography " و یا همان " EMG - NCV " معمولاً گرفته می شود ولی باید دانست که لزوم آن قطعی نیست و فقط تأیید کننده تشخیص است. نوار عصب در حدود 10 درصد از بیماران منفی، یعنی طبیعی و نرمال است در حالیکه بیمار این بیماری را قطعاً دارد و مثلاً عمل هم می خواهد. پس در 10 درصد از مبتلایان به این بیماری نوار عصب طبیعی می باشد و چیزی را نشان نمی دهد.

فایده دیگری که نوار عصب دارد اینست که اگر عصب های دست در جای دیگری از مسیر تحت فشار باشند می تواند کمک کند، مثل آرنج و یا گردن. بخصوص در گردن ممکن است بیرون زدگی دیسک گردن و یا تنگی کانال نخاعی گردن باعث فشار براعصاب دست گردد.سونوگرافی و یا ام آر آی (MRI) در تشخیص این بیماری خیلی کمک کننده نیست و استفاده نمی شوند.در نهایت و در یک کلمه تشخیص این بیماری، کلینیکی، یعنی بالینی و بر اساس علائم بیماری و معاینه و دید بالینی پزشک است.

درمان سندرم تونل کارپال

اگر علائم خفیف باشند و لاغری عضلات تنار - که در بالا ذکر شده – وجود نداشته باشد، استفاده از مچ بند در هنگام شب و نیز تزریق کورتون در مچ دست می تواند موقتاً علائم بیماری را از بین ببرد. فقط 10 درصد از بیماران برای زمانی طولانی بی علامت می شوند و در مابقی بیماران، علائم بیماری به زودی برمی گردد. اگر لاغری عضلات رخ نداده باشد و با تزریق اول هم علائم بیمار کم بشود و هم پزشک با معاینه این بهبودی را تأیید کند، می توان حداکثر تا 3 تزریق انجام داد و به همراه آن از بریس هم استفاده کرد. اگر هر یک از شروط فوق برقرار نشود – که معمولاً هم چنین است – باید بیمار را جراحی کرد. کلاً تزریق در مردان بیش از زنان مؤثر است و در سنین بالاتر 40 سال بهتر اثر می کند.

در مجموع اگر سن بیمار بالاتر از 50 سال باشد، یا بیماری بیش از 10 ماه طول کشیده باشد، یا گزگز و مورمور شدن انگشتان دائمی باشد و یا تورم غلاف تاندونهای مچ دست وجود داشته باشد – که در بالا ذکر شد - احتمال نیاز به جراحی بیشتر می شود. اگر علائم بیماری طولانی مدت باقی بماند و یا پیشرفت کند و بخصوص اگر لاغری عضلات دست رخ دهد، جراحی اجباری است و تأخیر در درمان به ضرر بیمار تمام می شود.

عمل جراحی سندرم تونل کارپال

چندین نوع عمل جراحی برای این بیماری وجود دارد که اساس همه آنها آزاد کردن لیگامان - یا رباط - جلوی تونل کارپال است که در بالا شرح داده شد. با آزاد کردن این لیگامان فضا و حجم تونل کارپال زیاد شده و فشار از روی عصب برداشته می شود.معمولی ترین و مطمئن ترین روش یعنی روش باز، با یک برش 2 تا 4 سانتی متری جلوی مچ دست عمل انجام میشود. می توان بجای آن از 2 برش کوچکتر استفاده کرد. برای عمل جراحی با این روشها میتوان هم از بیهوشی عمومی استفاده کرد، هم از بی حس کردن از ناحیه زیر بغل و هم از بی حسی موضعی یعنی با بی حس کردن محل عمل در مچ دست.

پس از این روشها بعضی از جراحان علاوه بر پانسمان، از یک آتل گچی کوچک هم استفاده می کنند و بعضی ها آنرا لازم نمی دانند.روش دیگر به نام روش " آندوسکوپیک یا اندوسکوپی " است که به غلط به نام روش " لیزری " شناخته می شود در حالیکه هیچ ربطی به لیزر ندارد. در این روش هم با یک یا دو برش کوچکتر وسایل مخصوصی وارد مچ دست می شود و با تاباندن نور به محل عمل و دیدن محل عمل، عمل انجام می شود. معمولاً برای عمل آندوسکوپیک از بیهوشی عمومی و یا بی حسی از ناحیه زیر بغل استفاده می گردد.

از مزایای جراحی باز اینست که تمام عناصر مچ دست منجمله اعصاب مدیان و اولنار و شاخه هایشان و نیز شریانها و تاندونهای انگشتان به خوبی دیده می شوند و می توان آنها را حفظ کرد تا آسیب نبینند. اگرچه همیشه و بهرحال و علیرغم تمام مراقبتها احتمال اندکی هست که عناصر فوق آسیب ببینند. از اشکالات این روش اینست که بیمار کمی دیرتر بهبود یافته و به کار خود برمی گردد.

در روش آندوسکوپیک یا لیزری موارد فوق برعکس است؛ یعنی به علت دید کمتر، احتمال آسیبهای فوق بیشتر است ولی در عوض بیماران زودتر به کار خود برمی گردنند و درد و سوزش محل عمل آنها کمتر است. پس از این روش هم بعضی از جراحان علاوه بر پانسمان، از یک آتل گچی کوچک هم استفاده می کنند و بعضی ها هم آنرا لازم نمی دانند.

این تفاوتها که ذکر شد برای زمان کوتاهی پس از عمل صدق می کند؛ و اگر آسیب به عناصر فوق وارد نشود در طولانی مدت هیچ فرقی بین این روشها وجود ندارد.معمولاً پزشک هر دو روش و مزایا و مضار هر کدام را به بیمار توضیح می دهد و با موافقت و نظر بیمار در نهایت یک روش انتخاب می گردد.

مراحل پس از عمل سندرم تونل کارپال

بلافاصله پس از عمل

چه جراحی باز انجام شده باشد و چه آندوسکوپیک – بیمار باید تمام انگشتان خود را کامل و مکرراً باز و بسته کند، و نیز آرنج و شانه خود را کامل حرکت دهد تا مانع خشکی مفاصل انگشتان و شانه شود و نیز از لخته شدن خون در اندام عمل شده جلوگیری کند.بلافاصله پس از عمل، انجام کارهای سبک وساده بلامانع است و کم کم کارهای سنگین تر را پزشک بر حسب نوع عمل مجاز خواهد دانست. طی چند روز اول پس از عمل باید از رسیدن آب به زخم خودداری کرد.

میزان موفقیت عمل جراحی سندرم تونل کارپال

در این بیماری هم مثل هر جای دیگر بدن، هیچ عمل جراحی که نتیجه صد در صد و تضمینی داشته باشد وجود ندارد. بطور کلی، اعمال جراحی در این بیماری در حدود 85 درصد بیماران نتایج خوب دارد؛ هر چه بیماری کهنه تر و مزمن تر باشد میزان موفقیت کمتر می شود. معمولاً در بیماران با سن بالاتر از 70 سالگی مقداری ازعلائم باقی می ماند. باید دانست که اگر بیماری خیلی مزمن و قدیمی باشد و به الیاف عصب آسیب ساختاری وارد شده باشد این الیاف بهبود کامل پیدا نمی کنند و تمام علائم از بین نمیرود و لاغری – آتروفی – عضلات نیز کاملاً اصلاح نمی شود؛ در این حالت هم جراحی اجباری است و به این منظور انجام می شود که مانع بدتر شدن وضعیت شود و مقداری بهبودی هم بدهد، ولی بیمار نباید انتظار رفع تمام علائم و بهبودی کامل داشته باشد.

بنابراین، براساس مطالب بالا هیچ پزشکی نمی تواند و نباید قول بهبود صد در صدی و عمل تضمینی بدهد. البته اعمال جراحی این بیماری جزو نتیجه بخش ترین اعمال جراحی بدن هستند و اکثر قریب به اتفاق بیماران پس از عمل رضایت بسیار زیادی خواهند داشت و به اصطلاح " راحت می شوند." طی 6 ماه اول پس از عمل، علائم بیماری کمتر و کمتر می شود و معمولاً پس از آن بهبود بیشتری قابل انتظار نیست.

درمان سندرم تونل کارپ

1) عدم انجام حركات تكراري

2) تصحيح وضعيت مچ در هنگام كار

• مچ دست هنگام کار مثلا کار با کامپیوتر باید در صفر درجه باشد. خم شدن مچ باعث افزایش فشار به عصب می شود. انجام فعالیتهایی که با مچ کردن مکرر می باشد نیز باعث فشار به عصب و ایجاد این سندرم می شود. این بیماران و بیمارانی که ورم دست دارند باید از ورزشهای تقویتی انگشتان مثلا کار با لاستک تقویت دست خوداردی کنند.
• در موارد ضروری از ورزشهای تقویتی خاصی (ورزشهای ایزومتریک) کمک می گیریم.
• از مچ کردن محکم خودداری شود.
• از مچ کردن در حالی که مچ دست به سمت داخل یا خارج است خودداری شود.(زاویه مچ باید صفر درجه باشد) .
• گرفتن اجسام مثل خودکار نازک فشار زیادی به مچ وارد می کند. بهتر است از خودکارهایی با بدنه کلفت استفاده شود.
• کاهش وزن، بالا بودن وزن احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپ را بیشتر می کند. کاهش ورزن بخصوص با ورزشهای هوازی به بیماران توصیه می شود
• تصحيح وضعيت نشستن و استفاده از وسايل با طراحي مناسب ضروري است.

3) استفاده از مچ بند

• استفاده از مچ بند مخصوص در سه ماه اول پس از شروع علايم و همچنـين در خانمهاي حامله بسيار موثر است. زاويه مچ بند بايد تنظيم شود. اغلب مچ بند هاي ساخته شده در بازار زاويه مناسبي ندارند و حتي باعث بدتر شدن علايم مي شوند. مچ بند بايد حتمآ در شب پوشيده شود. بهتر است در طي روز نيز از مچ بند استفاده كرد.
• در برخی از بیماران لازم است مچ بند بخشی از حرکات انگشت را نیز محدود کند. افرادی که با مچ کردن دست علایمشان تشدید می شود،یا التهاب در کف دست دارند یا افرادی که در موق خوابیدن دست خود را به سمت داخل جمع می کنند وبرخی از بیماران دیگر نیاز به این نوع مچ بند دارند.
• در افرادی که مبتلا به آرتروز مفصل شست ، التهاب رباط دست مثل روماتیسم مفصلی همزمان، یا دردهای شبانه شدید باشند یا انگشتان بیمار خالت قفل شدن داشته باشد از نوع دیگری از مچ بند استفاده می کنیم. این مچ بند ها از ماده مخصوصی بسیار سبکی در بخش ارتوپدی فنی ساخته می شود.

4) استفاده از داروها

• داروهاي ضد التهابي، ویتامین ب6 و داروهای ادرار آور که قبلا استفاده می شدند در درمان اين حالت موثر نمي باشند.
• استفاده از ویتامین ب 6: مطالعات مختلف نشان داده اند که ویتامین ب 6 در درمان این بیماری اثر ندارد

5) تزريق كورتون در مچ دست این درمان در سندرم تونل کارپ موثر است.

6) مداليتي ها ی طب فیزیکی

استفاده از اولتراسوند و ليزر ميتواند به بهبود بيماري كمك نمايد.

جراحي

اگر بيمار به درمانهاي غير جراحي پاسخ مناسبي ندهد يا اگر در نوار عصب و عضله علايم درگيري شديد عصب ديده شود يا عضلات تحليل رفته باشد يا دستها ضعيف شده باشند جراحي توصيه مي گردد. عوارض جراحي شامل ايجاد زخم بدشكل، آسيب به اعصاب پوستي و چسبندگي تاندونها است. لذا يك دوره كار درماني پس از جراحي براي كاهش تورم و حفظ حركات انگشتان همراه با چهار هفته استفاده از مچ بند ضروري است.

سندرم تونل کارپ در حاملگی

در خانمهای باردار بخصوص در سه ماهه سوم و خانمهایی که دچار تورم می شوند دیده می شود. معمولا به درمانهای طب فیزیکی و غیر جراحی پاسخ می دهد. در این موارد بخصوص از مچ بند استفاده می شود. سفت بستن مچ بند یا نامناسب بودن آن ممکن است علایم را بدتر کند.

خواهشمنديم اگر سوال يا نکته‌اي برای مطلب سندرم کانال کارپ در ذهن شما باقي مانده است، آن‌را در قسمت

نظرات با ما و ساير کاربران به اشتراک بگذاريد.

منبع:دکتر رضا سلمان روغنی

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی