انواع سرقت در قانون ایران چه مجازاتی دارد ؟

سرقت به چه معناست ؟

سرقت یعنی دزدیدن، برداشتن و ربودن مالی که متعلق به دیگری است. در تمامی موارد مربوط به سرقت، سارق (فردی که مالی را دزدیده است) باید مالی را که دزدیده است را به صاحب اصلی آن برگرداند و در صورتی که اصل مال موجود نباشد باید قیمت آن را پرداخت کند و قیمت مال دزدیده شده بر اساس قیمت روز میباشد.

بر اساس ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی سرقت عبارت است از ربودن مال متعلق به غیر. ربودن به معنای دست­‌درازی بر مال و منتقل کردن آن از جایی به جای دیگر می‌باشد. بنابر این سرقت فقط بر اموال منقول صدق می­‌کند. چیزی که ربوده می­‌شود باید مال باشد. مال یعنی هر چیزی که ارزش اقتصادی داشته باشد و عرفا و شرعا قابل نقل و انتقال باشد.
تحقق جرم سرقت منوط به این است که مال ربوده‌شده متعلق به دیگری باشد و تصاحب مالِ بدون صاحب، سرقت محسوب نمی­‌شود.

هدف سارقان از سرقت

سارقان در سرقت اموال دیگران انگیزه های مختلفی دارند، انگیزه برخی از سارقان، فروش مال دزدی شده و بدست آوردن پول است.

برخی از سارقان نیز برای انجام برخی از جرایم سرقت می کنند، مثلا سرقت خودرو و استفاده از آن در آدم ربایی یا قاچاق مواد مخدر و یا ارتکاب جرایم دیگر. انگیزه برخی از سارقان نیز استفاده از مال مسروقه است.

بنابر این پس از آنکه دزدی صورت گرفت، سارق یا سارقان قصد نقد کردن این اموال را دارند و غالباً هدف از سرقت، تحصیل و به دست آوردن وجه است.

انواع و اقسام سرقت

سرقت در دسته‌بندی اولیه به سرقت حدی و سرقت تعزیری تقسیم­‌بندی می­‌شود. سرقت حدی نوعی از سرقت است که تحقق آن منوط به چهارده شرط مندرج در ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی است. و در‌ صورتی‌که حتی یکی از شرایط چهارده‌گانه سرقت حدی وجود نداشته باشد، سرقت از نوع غیرحدّی یعنی سرقت تعزیری خواهد بود.
سرقت تعزیری خود اقسام مختلفی دارد که بسته به نحوه‌ی ارتکاب جرم، مجازات آن نیز تفاوت می‌کند. در این نوشتار به بررسی چند نوع سرقت تعزیری و شرایط و آن­ها در قانون مجازات اسلامی می‌­پردازیم.

سرقت تعزیری

سرقت تعزیری، سرقتی است که مجازات آن در قانون تعیین شده باشد.

در صورتی که سرقت شرایط حد را نداشته باشد و همراه با یکی از شرایط زیر باشد، سارق به حبس از شش ماه تا سه سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد:

• سرقت در محل مسکونی یا مهیا برای سکونت یا در توابع آن یا در محل های عمومی از قیبل مسجد و حمام و غیر اینها واقع شده باشد.
• سرقت در جایی واقع شده باشد که در آن درخت، بوته، پرچین یا نرده قرار گرفته و سارق آن را شکسته باشد.
• سرقت در شب واقع شده باشد.
• سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
• سارق مستخدم بوده و مال مخدوم خود را دزدیده باشد یا مال شخص دیگری را از منزل شخص دیگری که به اتفاق مخدوم به آنجا رفته برباید یا شاگرد یا کارگر باشد و از محلی که معمولاَ محل کار وی بوده از قبیل خانه، دکان، کارگاه، کارخانه و انبار سرقت کرده باشد.
• هر گاه اداره کنندگان هتل، مسافرخانه، کاروان سرا و کاروان و به طور کلی کسانی که به اقتضای شغل اموالی در دسترس آنهاست، تمام یا قسمتی از آن را مورد دستبرد قرار دهند.

شرایط سرقت حدی

حد، مجازاتی است که در شرع مشخص شده است و قانون آن را تعیین نکرده است.

در صورتی که تمامی شرایط زیر وجود داشته باشد سرقت حدی خواهد بود:

1. سارق باید بالغ باشد.
2. سارق به سرقت وادار نشده باشد و بداند که مال دیگری را می رباید.
3. سارق بداند که این عمل حرام است و صاحب مال ،مال را در حرز قرار داده باشد.
4. سارق در حال اضطرار سرقت نکرده باشد.
5. سرقت در سال قحطی صورت نگرفته باشد.
6. سارق مال را به قصد دزدی برداشته باشد.
7. مال مسروقه در حرز متناسب قرار گرفته باشد.
8. مال مسروقه از اموال دولتی و وقف نباشد.

با این شرایط بسیار نادر و بعید است که بتوان این شرایط را در کنار هم دید و حد سرقت را بر سارق اجرا کنیم .البته باز هم شرایطی برای اجرای حد دارد مانند پیش از شکایت صاحب مال سارق را نبخشیده باشد یا سارق قبل از اثبات جرم از این گناه توبه نکرده باشد.

مجازات سرقت حدی در مرتبه اول، قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن، به طوری که انگشت شصت و کف دست باقی بماند. در مرتبه دوم، قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی، به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند. در مرتبه سوم، حبس ابد. در مرتبه چهارم، اعدام هر چند سرقت در زندان باشد.

سرقت مسلحانه

سرقت مسلحانه عبارت است از :« اگر سرقت همراه با اذیت و آزار باشد یا سارق اسلحه داشته باشد به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می‌شود.» اگر جرمی هم انجام شده باشد، به مجازات آن جرم هم محکوم خواهد شد.

سرقت مسلحانه گروهی در شب

هر گاه سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و لااقل یکی از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد هر یک از مرتکبین به ۵ تا ۱۵ سال حبس و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم خواهد شد.

سرقت مشدد

در صورتی که سارق شرایط زیر را باهم داشته باشد، به ۵ تا ۲۰ سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق محکوم میشود:

1. سرقت در شب واقع شده باشد.
2. سارقان دو نفر یا بیشتر باشند.
3. یک یا چند نفر حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشند.
4. از دیوار بالا رفته یا حصار را شکسته یا کلید ساختگی استفاده یا برخلاف واقعیت خود را مامور دولت معرفی کرده یا در جایی که محل سکنی یا مهیا برای سکنی و توابع آن است سرقت کرده باشد.
5. در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشد.

سرقت مسلحانه از منزل

هر گاه یک یا چند نفر منزلی را سرقت کنند و حداقل یک نفر از آن ها مسلح باشد و یا هیچ یک مسلح نباشد اما در موقع سرقت در مقام هتک ناموس برایند به مجازات اعدام یا حبس ابد محکوم می شوند.

در صورتی که ساکنان منزل قصد دفاع از مال یا ناموس داشته باشند و در این میان مرتکب قتل یا جرح یا ضرب سارقین شوند، از مجازات معاف هستند.

ماموران در هنگام دستگیری سارقین اگر باعث قتل یا جرح یا ضرب سارقین شوند، از مجازات معاف هستند.

سرقت مسلحانه از بانکها صرافیها یا جواهرفروشی ها

هر گاه دو یا چند نفر با برنامه ریزی و نقشه قبلی، وجه نقد یا اوراق بهادار یا جواهرات را از بانکها و صرافیها دزدی کنند و لااقل یک نفر از سارقین مسلح به سلاح سرد یا گرم ظاهر یا مخفی، پر یا خالی باشد، چه از آن استفاده بکند چه نکند، در صورت وقوع سرقت به حبس ابد و در صورت وقوع قتل به اعدام محکوم خواهد شد.

هرگاه علی رغم میل سارقین، هیچ یک از اهداف عینی قتل و سرقت اتفاق نیفتد به حبس از ۵ تا ۱۰ سال محکوم میشوند.

محاربه چیست و چه مجازاتی دارد ؟

محاربه عبارت است از کشیدن سلاح به قصد جان، مال و ناموس مردم یا ترساندن آنها به نحوی که باعث نا امنی در محیط شود.

هرگاه فردی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند شخص خاصی سلاح بکشد و عمل او جنبه عمومی نداشته باشد و نیز کسی که به روی مردم سلاح بکشد ولی بر اثر ناتوانی موجب سلب امنیت نشود، محارب محسوب نمی‌شود.

مجازات محاربه و یا حد محاربه عبارت است از:

1. اعدام (به دار آویزان کردن)
2. صلب (میخکوب کردن فرد به شاخه و یا تنه درخت)
3. قطع دست راست و پای چپ
4. نفی بلد (تبعید کردن شخص به محلی دیگر همراه با سختگیری)

راهزنی یا قطع طریق

راهزنی، توسل به زور برای خارج کردن اموال دیگران از تسلطشان در جاده های برون شهری است.

سارق مسلح و قطاع الطریق (قطع کننده راه) هر گاه با اسلحه امنیت مردم یا جاده را بر هم زند و رعب و وحشت ایجاد کند محارب است.

در این صورت به مجازات اعدام یا قطع دست راست یا پای چب یا تبعید محکوم میشود و اگر کسی راهزنی بکند و محارب محسوب نشود به ۳ تا ۱۵ سال حبس و شلاق تا۷۴ ضربه محکوم میشود.

شرایط تحقق مجازات راهزنی

1. محل وقوع جرم دزدی راهزنی و مسلحانه باید یکی از راههای خارج شهر یا روستا باشد.
2. سلاح راهزن اعم از سلاح سرد مثل شمشیر و یا گرم مثل تفنگ باشد.
3. کمین کردن و غافلگیر ساختن و تهاجم علنی به عابرین.
4. مقید نبودن سارقین به تعداد معین ، راهزن می تواند حتی یک نفر باشد.
5. تقدیم حفظ امنیت راهها بر حفظ اموال در اقدام مامورین.
6. غیرقابل گذشت بودن حد محاربه و افساد فی الارض.

آدم ربایی

هرکس به قصد مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام یا به هر منظور دیگر به زور یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر شخصا یا توسط دیگری شخصی را برباید (بدزدد) یا مخفی کند به حبس از ۵ تا ۱۵ سال محکوم خواهد شد.

در صورتی که سن قربانی کمتر از ۱۵ سال تمام باشد یا ربودن توسط وسایل نقلیه انجام پذیرد یا به قربانی آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود مرتکب به حداکثر مجازات تعیین شده محکوم خواهد شد و در صورت ارتکاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم می‌شود.

در صورتی که دزدیدن شخص با رضایت خود او باشد، آدم ربایی نخواهد بود.

وظیفه سارق در مقابل مال باخته

برابر قانون در کلیه موارد دزدی و ربودن اموال، دادگاه علاوه بر تعیین مجازات، سارق یا رباینده را به رد (بازگردان) عین مال مسروقه محکوم می کند و اگر عین آن وجود نداشته باشد، سارق به رد مثل یا قیمت مال مسروقه یا ربوده شده و جبران خسارت وارده محکوم خواهد شد.

اگر سارق عین مال را برنگرداند یا قیمت آن را نپردازد، چنانچه مالی از او در دسترس باشد ضبط و به میزان محکومیت از مال ضبط شده برداشت می شود؛ در غیر این صورت، به تقاضای مال باخته تا زمان پرداخت در حبس باقی خواهد ماند حتی اگر مدت محکومیت مجازات اصلی او تمام شده باشد.

مدارک لازم برای شکایت سرقت

مدارک شناسایی از قبیل شناسنامه و کارت ملی.
ارائه سند و یا مدرکی که نشان دهد سرقت صورت گرفته است.

بیشتر بخوانید:

سرقت مسلحانه در قانون چه مجازاتی دارد ؟

مجازات‌ هواپیما ربایی در ایران