آشنایی با داروی داکتینومایسین و عوارض خطرناک آن
معرفی داروی داکتینومایسین
داکتینومایسین (Dactinomycin) با نام تجاری کاسمژن (Cosmegen) یک داروی ضد سرطان است که با رشد و گسترش سلول های سرطانی در بدن جلوگیری میکند.
داکتینومایسین برای درمان انواع مختلف سرطانها از جمله سرطان کلیه ها، رحم، بیضه ها، استخوان ها، عضلات، مفاصل، و بافت نرم (از جمله عضلات و تاندونها)٬ تومور ویلمز (سرطان کلیه در درجه اول در کودکان)٬ تومور در رحم استفاده میگردد٬ همچنین برای درمان تومورهای جامد نیز استفاده می شود.
این دارو بسیار سمی است و میبایست با احتیاط مصرف گردد و به هیچ وجه نباید در دوران بارداری استفاده گردد . استفاده از داکتینومایسین ممکن است خطر ابتلا به انواع دیگر سرطان، مانند لوسمی افزایش دهد ، با پزشک خود در مورد خطرات خاص این دارو صحبت نمایید .
مکانیسم اثر داکتینومایسین
اثر ضد نئوپلاسم: این دارو با جایگزین شدن میان دو جفت بازهای DNA و جدا کردن اتصال میان آنها موجب مهار ساخت DNA و RNA وابسته به DNA میشود.
فارماکوکینتیک داکتینومایسین
دارو از سد خونی – مغزی عبور نمی کند. به میزان کم متابولیزه شده و نیمه عمر آن 36 ساعت است. دفع دارو عمدتاً از طریق صفرا می باشد و 30 در صد دارو پس از یک هفته در مدفوع و ادرار قابل بازیابی است.
موارد و مقدار مصرف داکتینومایسین
موارد و مقدار مصرف این دارو ممکن است تغییر یابد. جهت کسب اطلاعات جدید به منابع پزشکی مراجعه کنید.
سرطان رحم، سرطان بیضه، تومور ویلمز (Wilms Tumor)، رابدومیو سارکوم، سارکوم یوئینگ(Ewing's Sarcoms)، سارکوم بوتریئوئید (Sarcoma Botryoides)، سارکوم کاپوسی (Kapsi's Sarcoms)، رد شدید پیوند عضو (کلیه یا قلب)، ملانوم بدخیم، لوسمی لنفوسیتیک حاد، تومورهای پیشرفته پستان یا تخمدان، بیماری پاژه استخوان.
بزرگسالان: مقدار mcg/day 500 به مدت حداکثر پنج روز تزریق وریدی میشود. حداکثر مقدار مصرف mcg/kg/day 15 یا mcg/m2/day 600-400 به مدت پنج روز است. بعد از بهبودی مغز استخوان، میتوان دوره درمان را تکرار کرد.
کودکان: مقدار mcg/kg/day 15 به مدت حداکثر 5 روز تزریق وریدی میشود. روش دیگر، تزریق وریدی مقدار تام mcg/m2 2500 طی مدت یک هفته است. حداکثر مقدار مصرف mcg/kg/day 15 یا mcg/m2/day 600-400 است. بعد از بهبودی مغز استخوان میتوان دوره درمان را تکرار کرد.
توجه: در بیماران چاق یا مبتلا به خیز، باید سطح بدن را برای محاسبه مقدار مصرف در نظر گرفت.
برای پرفیوژن ایزوله، مقدار mg/kg 05/0 برای اندامهای انتهائی تحتانی یا لگن و مقدار mg/kg 035/0برای اندامهای انتهایی فوقانی مصرف میشود.
مصرف داکتینومایسین در دوران بارداری و شیردهی
در گروه D قرار دارد و به این معنی است که داکتینومایسین میتواند به نوزاد متولد نشده (جنین) صدمه بزند، اگر شما باردار هستید قبل از مصرف این دارو با پزشک خود صحبت نمایید .
مصرف در شیردهی: ترشح این دارو در شیر مشخص نیست، ولی به دلیل خطر بروز عوارض جانبی شدید و موتاژنیک و کارسینوژنیک بودن این دارو در شیرخواران، شیردهی در طول درمان با داکتینومایسین توصیه نمیشود.
عوارض جانبی داکتینومایسین
- کاهش فعالیت مغز استخوان و واکنشهای گوارشی، نشانههای مسمومیت با دارو هستند و موجب محدود شدن مقدار مصرف دارو میگردند.
- پوست: اریتم، پوستهپوسته شدن پوست، زیادی پیگمانتاسیون پوست، بخصوص در آن نواحی که در معرض پرتو تابی بوده است، بثورات جلدی یا آکنه (برگشتپذیر).
- دستگاه گوارش: بیاشتهایی، تهوع، استفراغ، درد شکمی، اسهال، التهاب مخاط دهان، التهاب مری، التهاب حلق.
- خون: کمخونی، لکوپنی، ترومبوسیتوپنی، پانسیتوپنی، آگرانولوسیتوز.
- موضعی: فلبیت، آسیب شدید به بافت نرم.
- سایر عوارض: ریزش برگشتپذیر مو.
توجه: در صورت بروز اسهال و التهاب مخاط دهان، باید مصرف دارو قطع شود. درمان را میتوان بعد از رفع این علائم از سرگرفت.
مسمومیت با داکتینومایسین و درمان آن
- تظاهرات بالینی: کاهش فعالیت مغز استخوان، تهوع، استفراغ، التهاب زبان و زخم دهان.
- درمان: معمولاً حمایتی است و شامل مصرف داروهای ضد تهوع و انتقال اجزای خون میشود.
تداخلات دارویی داکتینومایسین
تداخل دارویی ممکن است عملکرد داروها را تغییر و خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. یک لیست از تمام داروهایی (ازجمله داروهای با نسخه / بدون نسخه و داروهای گیاهی) که استفاده میکنید تهیه کرده و آن را با دکتر و داروساز خود به اشتراک بگذارید. دوز داروی مصرفی خود را بدون مشورت با دکتر خود تغییر نداده و یا مصرف دارو را ترک نکنید.
داروی داکتینومایسین ممکن است با برخی از داروها تداخل دارویی داشته باشد، این داروها عبارتند از: برخی واکسنهای زنده (مانند آنفولانزا (بینی) و فلخ اطفال و تیفوئید خوراکی)، رقیق کنندههای خون (مانند وارفارین و انوکساپارین)، سالیسیلات / NSAID ها (مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، سدیم سالیسیلات).
اگر دکتر به شما به دلایل خاص پزشکی و برای پیشگیری از سکته مغزی یا حمله قلبی ، آسپرین با دوز پایین (معمولاً دوزهای ۳۲۵-۸۱ میلیگرم در روز) تجویز کرده است ، باید مصرف آن را ادامه دهید، مگر اینکه دکتر به شما دستور ترک مصرف آسپرین را دهد. راجع به جزئیات بیشتر با داروساز خود مشورت کنید.
داروی داکتینومایسین ممکن است با تستهای آزمایشگاهی خاص (میزان داروهای آنتی بیوتیک) تداخل داشته باشد و باعث نتایج اشتباه شود، قبل انجام آزمایش به پزشک خود بگویید که این دارو را استفاده کردهاید.
ملاحظات اختصاصی در رابطه با داکتینومایسین
1- برای تهیه داکتینومایسین تزریقی، مقدار 1/1 میلیلیتر آب استریل برای تزریق (از حلالهای دارای ماده محافظ نباید استفاده کرد، زیرا احتمال ایجاد رسوب وجود دارد) را باید به ویال اضافه کرد، تا محلول حاوی mg/ml 5/0 داکتینومایسین به دست آید.
2- به هنگام تهیه و تجویز این دارو باید از دستکش استفاده کرد.
3- برای انفوزیون وریدی، دارو را میتوان با دکستروز پنج درصد در آب یا محلول کلرور سدیم تزریقی رقیق کرد.
4- محلول آماده شده باید طی 24 ساعت بعد از تهیه مصرف شود، زیرا ماده محافظ ندارد.
5- دارو را میتوان از راه لوله انفوزیون وریدی در حال جریان تجویز کرد.
6- درمان نشت دارو به بافتهای اطراف رگ، شامل استفاده از کمپرسهای سرد و تجویز دیمتیل سولفوکسید است.
7- برای کاهش احتمال بروز تهوع، قبل از شروع درمان میتوان از داروی ضد استفراغ استفاده کرد. تهوع معمولاً طی 30 دقیقه بعد از مصرف دارو بروز میکند.
8- تعداد تام سلولهای خونی (CBC) باید هر روز و تعداد پلاکتها هر سه روز یک بار اندازهگیری حدشوند. بیمار از نظر بروز علائم خونریزی تحت مراقبت باشد.
9- عملکرد کبد و کلیه باید پیگیری شود.
نکات قابل توصیه به بیمار در دوره مصرف داکتینومایسین
1- از تماس با بیماران مبتلا به عفونت خودداری کنید.
2- از ریزش مو نگران نباشید. بعد از خاتمه درمان دوباره میرویند.
3- در صورت بروز گلودرد، تب یا هرگونه علائم خونریزی، فوراً به پزشک اطلاع دهید.
4. این دارو نباید در شیرخواران کوچکتر از شش ماه مصرف شود
شرایط نگهداری از داروی داکتینومایسین
- دارو را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
- دارو را در جایی خشک و خنک و به دور از گرما و تابش نور مستقیم نگه دارید.
بیشتر بخوانید:
تاکسول (پاکلیتاکسل) داروی ضد سرطان را بیشتر بشناسید
تولید داروی ضد سرطان پوست از جلبک های جزیره قشم
معرفی داروی ضد سرطان وین کریستین
آشنایی با موارد مصرف داروی ضد سرطان داکاربازین
دیدگاه ها