رایج ترین قرص های ضد تهوع , موارد مصرف و عوارض آنها

قرص های ضد تهوع و موارد مصرف آنها

قرص ضد تهوع که برای درمان علامتی حالت تهوع و استفراغ به کار می‌روند به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند : داروهای مؤثر بر سیستم عصبی مرکزی (مؤثر بر مغز و سیستم عصبی) و داروهای محیطی (مؤثر بر سیستم گوارش).

مهم‌ترین این داروها متوکلوپرامید، دیمن هیدرینات و آنتی اسید هستند که بطور معمول برای برطرف کردن حالت تهوع و استفراغ مورد استفاده قرار می گیرند.

در این مقاله از مجله دلگرم با ما باشید تا برخی از داروهای ضد تهوع رایج و عوارض آنها را به شما معرفی کنیم.

تعریف تهوع از نظر علمی

تهوع و استفراغ از مشکلات شایع گوارشی هستند . تهوع به صورت احساس ذهنی نیاز به بالا آوردن محتویات گوارشی تعریف می شود. برخی افراد خیلی زود دچار حالت تهوع می‌شوند. عوامل متعددی باعث ایجاد این حالت ناخوشایند می‌شود مثل ماشین گرفتگی، دریازدگی، پرخوری، استرس، میگرن و غیره که برای رفع این مشکل باید از قرص های ضد تهوع استفاده کرد.

دلایل ایجاد کننده تهوع

تهوع و استفراغ دلایل زیادی دارد. علل شایع آن ویروس ها، مسمومیت غذایی و سموم (مانند برخی از داروها) هستند و هر فردی ممکن است در طول زندگی خود بارها دچار حالت تهوع شود.

حالت تهوع حرکتی نیز یکی دیگر از علل ابتلا به حالت تهوع است. این بیماری زمانی که فرد با وسایل نقلیه از جمله اتومبیل، هواپیما و کشتی سفر می کند رخ می دهد. افرادی که می دانند در طی سفر به این حالت مبتلا می شوند، بهترین حالت برایشان استفاده از داروهای ضد تهوع قبل از سفر است.

مشکلات داخلی گوش نیز می توانند احساس تهوع ایجاد کند.

عفونت های ویروسی نیز یکی دیگر از علل تهوع و استفراغ است. این حالت اغلب با اسهال همراه می شود و شیوع آن همه گیر است. مسمومیت غذایی با باکتری یا ویروس می تواند علائم مشابه ایجاد کند. در هر دو عامل (ویروس یا باکتری)، بیماری به طور کلی دو روز ادامه داشته و سپس خود به خود از بین می رود. اما تهوع همراه با اسهال

برای افراد مسن و کودکان با کم شدن آب بدن، خطر کم آبی را به همراه دارد.

اگر تهوع و یا استفراغ مداوم باشد و یا با علائم شدیدی مانند درد شکم، تب، زردی پوست (یرقان)، یا خونریزی همراه باشد حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. افراد مبتلا به استفراغ شدید که به سایر بیماری ها مبتلا می باشند، سن زیادی دارند، در سن خردسالی به سر می برند و یا باردار و شیرده هستند در زمانی که حالت تهوع دارند باید سریعاً به پزشک مراجعه کنند.

گاهی داروها می توانند باعث تهوع یا استفراغ شوند. در این حالت علائم زمانی ایجاد می شود که داروی جدید را استفاده کرده اید.

دیگر دلایل کمتر شایع ایجاد کننده تهوع و استفراغ عبارتند از:

• قرار گرفتن در مراحل اولیه بارداری (حالت تهوع در حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد از تمام بارداری ها وجود دارد و ۲۵ تا ۵۵ درصد آن ها به استفراغ منتهی می شود)
• آسیب های دردناک
• بعد از عمل جراحی
• قرار گرفتن در یک وضعیت عاطفی و یا ترس
• بیماری های مربوط به کیسه صفرا مانند سنگ کیسه صفرا یا عفونت (کوله سیستیت)
• پرخوری (خصوصا پس از جراحی بای پس معده)
• واکنش به بوهای خاص
• حمله قلبی (ممکن است تنها علامت در برخی از افراد باشد)
• ضربه مغزی یا ضربه به سر
• تومور مغزی
• زخم یا التهاب معده
• پرخوری و یا سایر بیماری های روانی
• گاستروپارزی (تخلیه آهسته معده که اغلب در افراد مبتلا به دیابت دیده می شود)

قرص های ضد تهوع

برای جلوگیری یا کاهش تهوع و استفراغ می توان از انواع مختلف داروها استفاده کرد. هر دارو با روش متفاوتی حالت تهوع را برطرف می کند . برخی از داروهای ضد تهوع به تنهایی مورد استفاده قرار می گیرند اما اغلب اوقات ترکیبی از این داروها برای کنترل تهوع و استفراغ مؤثرتر است .

انواع قرص های ضد تهوع

قرص هایی که ممکن است برای جلوگیری یا کنترل تهوع و استفراغ استفاده شوند عبارتند از :

1. متوکلوپرامید
2. قرص سیزاپراید (Cisapride)
3. قرص دمیترون (Demitron)
4. آنتی اسید
5. آنتاگونیست های گیرنده H2
6. داروهای آنتی هیستامین
7. هیدروکلراید مکلزین
8. دیمن هیدرینات
9. امترول
10. بیسموت ساب سالیسیلات (پپتو بیسمول)
11. فنوتیازین ها
12. بنزودیازپین
13. مهار کننده های رسپتور سرتونین

1. قرص متوکلوپرامید

قرص متوکلوپرامید یکی از مهمترین قرص های ضد تهوع می باشد. این دارو در انواع قرص ۱۰ میلی گرمی مورد استفاده قرار می گیرد.

این دارو برای درمان حالت تهوع و استفراغ موثر بوده و همچنین از برگشت محتویات معده به مری جلوگیری می کند. همچنین باعث تخلیه راحت‌تر معده شده و باعث کاهش زمان عبور از روده باریک می شود . از این دارو می توان ۴ بار طی روز و قبل از صرف غذا استفاده کرد.

عوارض : از عوارض قرص متوکلوپرامید می توان به خواب آلودگی، سرگیجه، بالا رفتن ضربان قلب، اسهال و اختلال در فشار خون اشاره کرد. این دارو برای رفع حالت تهوع و استفراغ برای بیماران دیابتی که مبتلا به اختلال حرکت دستگاه گوارش هستند تجویز می شود. همچنین در گذشته برای درمان حالت تهوع در افرادی که شیمی درمانی می شدند نیز استفاده می شده است.

مصرف همزمان قرص ضد تهوع متوکلوپرامید با بعضی داروهای که بر روی سیستم عصبی تاثیر می گذارند مانند آرام بخش ها، آنتی هیستامین ها، مخدر ها، داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد تشنج ممنوع است زیرا باعث تشدید اثر این دارو ها می شود.

همچنین مصرف این دارو با داروهای روان گردان مانند تری فلوپرازین یا هالوپریدول نیز باعث بوجود آمدن عوارض خطرناک برای سلامتی بدن می شود.

موارد مصرف قرص متوکلوپرامید و عوارض جانبی این دارو

2. قرص سیزاپراید (Cisapride)

قرص سیزاپراید به منظور درمان مشکلات گوارشی مثل ترش کردن یا سوزش معده و همچنین درمان ریفلاکس معده تجویز می‌شود. این دارو اثر ضد تهوعی دارد و خطر بروز آریتمی قلبی از جدی‌ترین عوارض مصرف آن است.

این دارو موجب افزایش حرکات مری، معده و روده در حین هضم غذا شده و در بیماری‌هایی با علایم بازگشت غذا به مری (ریفلاکس) از قبیل دیس پپسی، ترش کردن و پس زدن غذا مفید است.

به طور معمول مقدار مصرف سیزاپراید ۱۰ میلی گرم ۳ یا ۴ بار در روز است. مصرف این دارو در بیماران قلبی باید با احتیاط صورت پذیرد.

عوارض: عوارض قرص سیزاپراید شامل آریتمی قلبی (غیر طبیعی شدن ضربان قلب)، یبوست، اسهال، نفخ، افزایش تولید گاز در روده‌ها، تهوع، سردرد، آبریزش بینی، درد شکم، گیجی، سینوزیت، بی‌خوابی و تشنج می‌باشد.

3. قرص دمیترون (Demitron)

قرص دمیترون به منظور جلوگیری از تهوع و استفراغ ایجاد شده در بارداری، جراحی، شیمی درمانی، سرطان یا درمان با اشعه استفاده می‌شود.

یبوست و اسهال برخی از عوارض مصرف این دارو می‌باشد. همچنین اگر خانم‌های باردار حالت تهوع شدیدی داشته باشند، می‌توانند با تجویز پزشک خود از دمیترون استفاده کنند.

این دارو برای افراد کمتر از 4 سال توصیه نمی‌شود.

عوارض: عوارض قرص دمیترون شامل یبوست، اسهال، تب، سردرد، درد در ناحیه شکم و معده، سوزش، خارش، گیجی، خواب‌آلودگی، خشکی دهان، احساس سرما، خستگی و ضعف غیرمعمول می‌باشد.

موارد مصرف قرص دمیترون و عوارض جانبی این دارو

4. قرص ضد تهوع آنتی اسید

قرص ضد تهوع آنتی اسید دارای مواد معدنی مانند کلسیم کربنات، هیدروکسید و آلومینیم است. این دارو باعث خنثی کردن اسید معده می شود که در رفع تهوع موثر است. این دارو ممکن است عوارضی مانند یبوست نیز داشته باشد.

5. آنتاگونیست های گیرنده H2

این داروها اگر در دوز پایین مصرف شوند, می توانند با کنترل کردن برگشت محتویات معده به مری حالت تهوع و استفراغ را از بین ببرد.

عوارض : مصرف همزمان این داروها با سایمتیدین تداخل دارویی داشته و ممکن است سبب عوارض جانبی خطرناک و یا تاثیر چند برابر دارو و یا بی اثر شدن آنها شود.

6. فنوتیازین ها

یکی از رایج ترین انواع قرص ضد تهوع فنوتیازین ها هستند. این دارو قیمت مناسبی داشته و می توان از آن برای مدت طولانی نیز استفاده کرد. این دارو ممکن است در بعضی افراد باعث حساسیت های پوستی، خواب آلودگی و اختلال در کار کبد شوند.

7. آنتی هیستامین ها

آنتی هیستامین ها به صورت خفیف می توانند حالت تهوع و استفراغ را از بین ببرند. این دارو دارای عوارض زیادی مانند گیجی، خواب آلودگی، خشکی دهان و تاری دید می باشد. به همین خاطر مصرف زیاد این دارو و یا مصرف دوز بالای آن توصیه نمی شود.

8. هیدروکلراید مکلزین

هیدروکلراید مکلزین یک آنتی هیستامین است که در درمان تهوع، استفراغ و سرگیجه ناشی از حالت تهوع حرکتی موثر است.

عوارض: این دارو نباید توسط افراد مبتلا به بیماری های ریوی، گلوکوم، و یا کسانی که مشکل ادراری را به علت بزرگ شدن پروستات دارند، استفاده شود. مکلزین ممکن است موجب خواب آلودگی شود بنابراین نباید آن را با دیگر آرام بخش ها مانند الکل، داروهای تسکین دهنده، یا قرص های خواب آور استفاده کرد. با توجه به خواب آور بودن این دارو افرادی که از مکلزین استفاده می کنند باید از رانندگی کردن و یا کار با ماشین آلات خطرناک خودداری کنند. استفاده از مکلزین برای کودکان زیر ۱۲ سال و یا زنان باردار و شیرده توصیه نمی شود مگر این که توسط پزشک توصیه شود.

9. دیمن هیدرینات

دیمن هیدرینات نیز یک آنتی هیستامین است. استفاده از آن باید به حالت تهوع حرکتی محدود شود. این دارو می تواند موجب خواب آلودگی شود و باید از استفاده از آن در موقعیت های مشابه داروی مکلزین اجتناب شود. فرمولاسیون های مختلفی از دیمن هیدرینات در دسترس هستند. شکل مایع این دارو برای کودکان طراحی شده است. باید حدود یک ساعت قبل از سفر برای جلوگیری تهوع حرکتی از داروهای ضد تهوع مکلزین و دیمن هیدرینات استفاده شود.

اطلاعات دارویی کامل در مورد قرص دیمن هیدرینات

10. قرص ضد تهوع امترول

امترول یک داروی خوراکی است که برای تسکین معده درد در زمان تهوع و استفراغی که توسط عفونت ویروسی یا باکتریایی یا پرخوری ایجاد می شود، طراحی شده است. امترول حاوی قند و اسید فسفریک است و برای افراد دیابتی مناسب نیست.

شرکت سازنده این دارو توصیه کرده است که در یک روز بیش از ۵ بار نباید از این دارو استفاده کرد .

عوارض: به دلیل قند موجود در این دارو، بیماران دیابتی نباید از آن استفاده کنند . قبل از استفاده از این دارو برای زنان باردار و شیرده و کودکان خردسال با پزشک مشورت کنید.

11. بیسموت ساب سالی سیلات (پپتو بیسمول)

بیسموت ساب سالیسیلات در تسکین تهوع و استفراغ موثر می باشد. این دارو بطور مستقیم بر روی دیواره معده تاثیر می گذارد و عوارض جانبی جدی شناخته شده ای ندارد. بیسموت ساب سالیسیلات ممکن است رنگ مدفوع و زبان را تیره کند.

عوارض: زنان باردار و شیرده باید قبل از استفاده از بیسموت با پزشک خود مشورت کنند چرا که بخشی از مواد تشکیل دهنده فعال (سالیسیلات) آن فرمول شیمیایی شبیه به آسپرین دارد، که ممکن است به جنین و نوزاد آسیب برساند.

بیمارانی که به آسپیرین آلرژی دارند و یا با مصرف سایر داروهای مشابه آن واکنش نشان می دهند، نباید بیسموت استفاده کنند.

اگر از داروهای رقیق کننده خون (داروهای ضد انعقاد) استفاده می کنید، و یا به بیماری دیابت یا بیماری نقرس مبتلا هستید، این دارو را تحت نظر پزشک استفاده کنید زیرا افزایش سالیسیلات در بدن ممکن است به افزایش اثر ضد انعقادی کمک کند.

داروهای ضد تهوع بعد از شیمی درمانی

بیمارانی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند معمولا در ۲۴ ساعت اول دچار حالت تهوع و استفراغ حاد می شوند. در مواردی ممکن است فرد بعد از چند روز دچار حالت تهوع شود که به آن تاخیری می گویند.

در این موارد معمولا پزشک با توجه به شرایط جسمی بیمار و مراحل درمانی یکی از انواع داروهایی که برای از بین بردن حالت تهوع بعد از شیمی درمانی به کار می روند را تجویز می کند. در ادامه به چندین مورد از این داروها و عوارض جانبی ناشی از مصرف آنها اشاره می کنیم.

12. کورتون ها

دگزامتازون از انواع قرص هایی است که در از بین بردن حالت تهوع و استفراغ موثر عمل می کند. این دارو برای رفع حالت تهوع بعد از شیمی درمانی تجویز می شود.

گفتنی است که این دارو دارای عوارض جانبی خطرناکی می باشد به همین دلیل موارد تجویز آن نیز محدود است با این حال برای جلوگیری از حالت تهوع بعد از عمل جراحی این دارو برای بیمار تجویز می شود.

13. مهار کننده های رسپتور سرتونین

این داروها نیز در از بین بردن حالت تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی موثر بوده و به عنوان درمان اصلی برای از بین بردن تهوع بعد از جراحی و رادیوتراپی نیز به شمار می رود. این داروها ممکن است سبب بروز عوارضی مانند ضعف و بی حالی، یبوست و سر درد شود.

14. بنزودیازپین

از دیگر قرص های ضد تهوع می توان به بنزودیازپین اشاره کرد. این دارو برای جلوگیری و یا درمان حالت تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی به کار می رود. این دارو در دو نوع آلپرازولام و لورازپام وجود دارد.

نکته ای که در پایان باید به آن اشاره شود این است که با توجه به دلیل بروز حالت تهوع و استفراغ باید از قرص ضد تهوع مناسب استفاده کرد.

در مواردی حالت تهوع ممکن است ناشی از مشکلات گوارشی باشد که درمان های به کار رفته در این شرایط با درمان های حالت تهوع ناشی از شیمی درمانی یا اوایل بارداری متفاوت است.

توصیه می شود که در صورت شدت گرفتن حالت تهوع حتما به یک مرکز اورژانس مراجعه تا با تشخیص صحیح درمان لازم صورت گیرد.

ترجمه و گردآوری بخش سلامت

مجله دلگرم