گرمازدگی / علائم و راههای پیشگیری از گرمازدگی در تابستان

درمان گرمازدگی

در این بخش از مجله دلگرم آگاهی شما کاربران عزیز را درمورد گرمازدگی /علائم و درمان گرمازدگی آشنا میکنیم

هوای داغ تابستانی چند روزی است خودنمایی می‌كند، این در حالی است كه بسیاری از افراد از عوارض آن در امان نمی‌مانند. به منظور جلوگیری از آسیب‌های ناشی از هوای گرم باید بین تولید و دفع حرارت(تعریق)، تعادل ایجاد شود تا دمای بدن ثابت بماند.

گرمازدگی موقعیتی حادّ و تهدید کننده زندگی است که در این حالت سیستم تنظیم کننده دمای بدن ، به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در هوای گرم یا تولید بیش از حدّ گرما در بدن و یا وجود هر دو حالت ، از کار می افتد.درحالت گرمازدگی بدن نمی تواند گرمای اضافی خود را دفع کند، در نتیجه دمای بدن خیلی افزایش می یابد که می تواند اندام های اصلی را تخریب کند.

تشخیص گرمازدگی

پزشک علائم شما را بررسی کرده و میزان فشارخون و دمای بدن شما را اندازه می گیرد.دماسنج مقعدی بیشتر از دماسنج دهانی در این موارد کاربرد دارد. در این حالت پزشک نمونه ادرار و خون شما را با تجویز آزمایش های مربوطه بررسی می کند.

چه زمانی نیاز به اقدامات فوری پزشکی است؟

خطرناک‌ترین نوع گرمازدگی سکته‌ی گرمایی است که حتی می‌تواند کشنده باشد. انواع دیگر گرمازدگی اگر به‌خوبی درمان نشوند می‌توانند منجر به سکته شوند. این بیماری وقتی رخ می‌دهد که دمای بدن به بالای ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد برسد و اولین نشانه‌ی آن غش کردن است. دیگر علائم آن عبارتند از:

کج‌خلقی
گیجی
از دست دادن هشیاری و تمرکز
برافروخته شدن پوست
کاهش تعرق
نبض ضعیف یا سریع

هنگام بروز این علائم باید چه کار کرد؟

سعی کنید به یک مکان خنک بروید که ترجیحا تهویه داشته باشد.

آب یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت بنوشید.

دوش آب سرد بگیرید تا وضعیت بدن‌تان سریع‌تر به‌حالت عادی برگردد.

زیر بازوهای خود و اطراف ناحیه‌ی کشاله‌ی ران، کیسه‌های یخ قرار بدهید.

علائم گرمازدگی چیست؟

گرمازدگی در سه سطح خفیف، متوسط و شدید ایجاد می شود که در موارد شدید می تواند منجر به مرگ شود.

در سطح خفیف

این علائم شامل درد در شکم، بازو و ساق است و به علت کمبود آب و املاح به ویژه پتاسیم در اثر تعریق زیاد بوجود می آید و همچنین در سطح متوسط این نشانه ها شامل ضعف، احساس خستگی شدید و از حال رفتن، احساس تشنگی شدید، سردرد، تهوع، استفراغ و گیجی است.

سطح متوسط

اگر بعد از یک تعریق و از دست دادن آب شدید از بدن، آب ساده و بدون املاح استفاده شود، احتمال ایجاد این پدیده بیشتر می شود و در صورتی که افزایش دمای بدن به بیش از 40 درجه برسد

سطح سوم

این وضعیت یعنی گرمازدگی شدید ایجاد می شود که نشانه های آن بصورت تهوع، تشنج، کاهش سطح هوشیاری و کما است.

حمله گرمایی نیز حالتی است که بر اثر از دست دادن مکانیسم تنظیم گرمایی بدن ایجاد شده و می تواند سبب حالت خواب آلودگی و اغما در فرد بیمار شود .همچنین گاهی سلول های سطحی پوست آسیب دیده وعرق زیر پوست جمع شده و فرد دچار جوش زیرپوستی یا به اصطلاح عرق سوز می شود

علائم گرمازدگی

علائم در همه سنین یکسان است اما کودکان، سالمندان، زنان باردار و افرادی که بیماری‌های جدی دارند آسیب‌پذیرتر هستند

1. افزایش دمای بدن
2. سردرد
3. سرگیجه و منگی
4. حال بد و بی اشتهایی
5. تشنگی شدید
6. تپش قلب
7. تند نفس کشیدن
8. تعریق شدید و پوست رنگ پریده
9. انقباضات شدید عضلانی
10. پوست خشک و داغ
11. عدم تعریق
12. پوست ابتدا قرمز شده و سپس رنگ پریده یا کبود می شود
13. تنفس کوتاه و سریع
14. نبض سریع و ضعیف
15. افزایش دمای بدن به بیش از 40 درجه
16. علائم روحی و روانی گرمازدگی شامل
17. زدن سخنان بی ربط
18. گیجی
19. رفتار پرخاشگر
20. آشفتگی و هیجان، توهم
21. بی حالی
22. رخوت و بی حسی
23. تشنج

علائمی که نشان می دهد در معرض گرمازدگی هستید

• ضعف و خستگی
• کشیدگی و درد عضلات
• استفراغ و تهوع
• پوست رنگ پریده و چسبناک
• دمای طبیعی بدن
• گرفتگی عضلات
• سرگیجه
• ضعف و غش
• ادرار زرد تیره یا نارنجی

پیشگیری از گرمازدگی

1. در تابستان و هوای گرم لباسهای سبک، گشاد و با رنگ روشن به تن کنید
2. در طول روز آب کافی بنوشید. ۸ لیوان آب
3. در حین هر نوع فعالیت بدنی در فواصل زمانی معین به استراحت بپردازید
4. خود را در برابر گرمای آفتاب با به سر گذاشتن کلاه و یا استفاده از چتر محافظت کنید
5. فعالیتهای شدید خارج از منزل را در ساعاتی که هوا خنک تر میباشد یعنی پیش از ۱۰ صبح و یا پس از ۶ بعد از ظهر برنامه
6. در سایه یا در محیط خنک استراحت کنید و اگر نیاز مبرم به خارج شدن از منزل ندارید ترجیحا در خانه بمانید
7. وقتی در دمای بالا کار می‌کنید، هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه آب یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت بنوشید
8. اگر وضع تهویه‌ی خانه‌تان زیاد خوب نیست، سعی کنید وقتی هوا خیلی گرم می‌شود به سالن‌ها و محیط‌های عمومی خنک بروید

فرق گرمازدگی و تب چیست؟

وظیفه‌ی تنظیم دمای بدن بر عهده‌ی قسمتی از مغز به نام هیپوتالاموس است. این قسمت، معمولا دمای بدن را در حدود ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد نگه می‌دارد (با اندکی تغییر در طول روز و شب).

اگر ویروس یا باکتری وارد بدن شود، ممکن است هیپوتالاموس برای از بین بردن هر چه سریع‌تر این باکتری‌ها دمای بدن را زیاد کند. در این صورت تب به عنوان بخشی از واکنش سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد و با از بین رفتن عفونت، هیپوتالاموس باید دمای بدن را به‌حالت عادی برگرداند.

مسکن‌هایی مثل استامینوفن می‌توانند تب را پایین بیاورند ولی تأثیری روی گرمازدگی ندارند. تنها تغییر شرایط محیطی، آب‌رسانی به بدن و خنک کردن بدن از طریق گذاشتن یخ روی پوست می‌تواند روی گرمازدگی تأثیر بگذارد.

خطر گرمازدگی در چه کسانی بیشتر است

کارگران ساختمانی : کشاورزان و کسانی که به‌مدت طولانی در مجاورت گرما قرار دارند، آتش‌نشان‌ها و افرادی که با اجاق‌های بزرگ سروکار دارند یا در فضاهای بسته با تهویه‌ی نامطلوب کار می‌کنند باید بیشتر جانب احتیاط را رعایت کنند.

شرایط بدنی و بیماری‌های خاصی هم می‌تواند خطر ابتلا به گرمازدگی را بیشتر کند : مثلا داروهای مربوط به قلب و فشار خون مثل داروهای ادرارآور، توانایی بدن برای خنک کردن از طریق تعریق را کاهش می‌دهند. همچنین اگر برای کنترل فشار خون خود، رژیم غذایی‌تان کم سدیم است، ممکن است سریع‌تر دچار گرمازدگی شوید.

کودکان و افراد مسن : چون خیلی از کودکان ساعت‌های طولانی در هوای گرم بدون این که استراحتی داشته باشند یا خودشان را خنک کنند یا آب کافی بنوشند مشغول بازی کردن هستند. افراد مسن هم معمولا نسبت به افزایش دمای محیط اطراف‌شان حساس و آگاه نیستند و نمی‌توانند به‌موقع به دمای بالا عکس‌العمل نشان بدهند. بنابراین سالمندانی که در مکان‌های خیلی گرم زندگی می‌کنند و در خانه‌شان پنکه یا کولر ندارند ممکن است دچار گرمازدگی شوند.

درمان گرمازدکی

از مصرف نوشابه های گازدار و مواد قندی بواسطه ایجاد اختلال در سیستم ایمنی بدن و عدم درمان گرمازدگی، در هنگام ابتلا به این عارضه جدا خودداری شود. گرمازدگی به دنبال قرار گرفتن فرد در هوای گرم و یا در معرض نور مستقیم خورشید صورت می گیرد که در آن آب و املاح معدنی بدن از طریق تعریق بصورت پوستی دفع می شود.

اگر دفع املاح بدن بموقع با نوشیدن آب سالم بهداشتی جبران نشود، فرد دچار علایم ضعف و رخوت ، افت دمای بدن ، کاهش فشار خون و علایم پراکنده ای شامل تهوع و بی قراری خواهد شد ، در موارد شدیدتر گرمازدگی ، کاهش سطح هوشیاری و حالت شوک به فرد دست می دهد.

انجام نشدن فعالیت های سخت بدنی، کارهای سنگین و حرکات ورزشی در طول ساعات گرم روز و قرار نگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید را بهترین راه پیشگیری از ابتلا به عارضه گرمازدگی در افراد عنوان کرد.
همچنین عبور از سایه و نوشیدن مرتب آب بهداشتی، آب میوه های تازه و یا شربت آبلیمو در هنگام تعریق برای جبران املاح معدنی از دست رفته بدن تا حدود زیادی از ابتلا به گرمازدگی در افراد جلوگیری می کند.
رعایت بهداشت فردی ، شستشوی دست و صورت، خنک نگه داشتن پوست بدن و دوش گرفتن منظم روزانه با آب ولرم نیز نقش بسزایی در پیشگیری از ابتلا به گرمازدگی و درمان موارد خفیف این عارضه در افراد دارد.درمان گرمازدگی

به افراد گرمازده توصیه می شود از گرفتن دوش آب سرد به جهت ایجاد شوک ، قرار گرفتن در معرض باد مستقیم کولر به دلیل شعله ور شدن عفونتهای تنفسی بخاطر تغییرات ناگهانی هوا و نوشیدن سریع مایعات بسیار سرد به جهت بهم خوردن وضعیت سیستم ایمنی بدن اجتناب کنند.

با بیان اینکه فرد گرمازده را بایستی به آهستگی در محیط خنک قرار داد و تدریجا مایعات ( بخصوص خاک شیر یا شربت آبلیموی خنک ) به وی داد ،در ادامه باید با مالیدن حوله خنک به بدن فرد گرمازده ، وی را به حالت طبیعی محیط بازگرداند. باید توجه داشت در صورتی که شدت گرمازدگی زیاد باشد ممکن است فرد وارد مرحله شوک شود که در آن هنگام انجام اقدامات سرم درمانی برای جبران آب و املاح معدنی از دست رفته بدن ضروری است.

با تاکید بر اینکه این حالت بیشتر در کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماریهای مزمن که با کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن همراه هستند رخ می دهد ، توصیه می شود این افراد هنگام بیرون رفتن از منزل در طول ساعات گرم روز ضمن خودداری از نوشیدن آبمیوه های سنتی ، مایعات نوشیدنی بهداشتی و سالم همراه خود داشته باشند. با یادآوری نقش مفید مواد غذایی در تنظیم دمای بدن، میوه هایی مانند آلبالو ، خیار و هندوانه نقش بسزایی در تنظیم درجه حرارت بدن دارند.
از آنجا که فرد گرمازده اشتهای زیادی برای خوردن آب سرد و یخ دارد، باید وی را تشویق کرد تا بصورت تدریجی و آهسته مایعات را بنوشد تا معده وی دچار تحریک و التهاب نشود.

روش های سنتی درمان گرمازدگی

استفاده از خاکشیر یخ‌زده و شربت آب‌لیمو برای جلوگیری از گرمازدگی موثر است. برای جلوگیری از اسهال و تأثیر خنکی، خاکشیر باید به شکل یخ‌زده یا همراه خرده یخ مصرف شود، در غیر این صورت ملین و اسهال‌آور است.

عناب و شکر

برای رفع گرمازدگی بهتر است عناب را در آب جوشانده و با کمی شکر به صورت خنک میل کنید. همچنین خوردنی‌های سرد و تر مانند گل بنفشه، خاکشیر، هندوانه و تخم خیارین (خیار، کدو، هندوانه و خربزه) نیز توصیه می‌شود. البته بهترین دارو برای رفع گرمازدگی دم کرده عناب و زرشک است که همراه با مقداری شکر میل می‌شود.

خاکشیر یخ زده و شربت آب‌لیمو

استفاده از خاکشیر یخ‌زده و شربت آب‌لیمو برای جلوگیری از گرمازدگی موثر است. برای جلوگیری از اسهال و تأثیر خنکی، خاکشیر باید به شکل یخ‌زده یا همراه خرده یخ مصرف شود، در غیر این صورت ملین و اسهال‌آور است. با توجه به گرمی و آلودگی هوا، مصرف آب‌لیمو نیز به دلیل داشتن ویتامین C که دارای خاصیت ضدعفونی‌کننده است، توصیه می‌شود و نیاز است هر دو روز یک بار، یک عدد لیمو در آب مصرفی استفاده شود.

تـخـم شـربـت

تخم شربت در حقیقت دانه گیاه ریحان است که به علت داشتن ترکیبات لعاب‌دار به صورت محلول در آب (شربت) استفاده می‌شود. لعاب این دانه‌ها پس از جذب آب، به صورت ژله‌ای درمی‌آید که می‌تواند برای رفع عطش مورد استفاده قرار گیرد. تخم شربتی در طب سنتی ایران به عنوان رفع کننده التهابات دستگاه تناسلی و مجاری ادرار کاربرد بسیار داشته است.

بـه‌لیــمــو

به‌لیمو گیاهی به صورت درختچه است که از برگ آن استفاده می‌شود. این گیاه از قدیم در طب سنتی ایران به عنوان آرام‌بخش، ضد تشنج، ادرارآور، رفع کننده‌ سرگیجه و تپش قلب مورد استفاده بوده و در حال حاضر نیز از آن استفاده می‌شود.

گلاب

بنابر اعلام دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران، برای معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خوراندن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدری که باعث استفراغ شده و صفرا را خارج کند. نوشیدن گلاب خنک، گرمی درون را از بین می‌برد و بدن را تقویت می‌کند. بوییدن گلاب برای تقویت قلب و رفع بیهوشی و تقویت حواس باطنی مفید است.

چند نکته مهم

هنگام گرمازدگی از گرفتن دوش آب سرد به جهت ایجاد شوک، از قرار گرفتن در معرض باد مستقیم کولر به دلیل ایجاد عفونت‌های تنفسی و از نوشیدن سریع مایعات بسیار سرد به جهت به هم خوردن وضعیت سیستم ایمنی و گوارشی بدن خودداری کنید.

با استفاده از حوله خنک در بدن فرد گرمازده، وی را به حالت طبیعی بازگردانید.

میوه‌هایی مانند آلبالو، خیار و هندوانه نقش بسزایی در تنظیم درجه حرارت بدن دارند.

از آنجا که فرد گرمازده اشتهای زیادی برای خوردن آب سرد و یخ دارد، باید وی را تشویق کرد تا به تدریج و آهسته مایعات را بنوشد تا معده وی دچار تحریک و درد نشود.

در این رابطه بیشتر بدانید:

علائم گرمازدگی و درمان آن با داروهای گیاهی

درمان گرما زدگی در طب اسلامی

برای جلوگیری از گرمازدگی در ماه مبارک رمضان به این نکات دقت کنید

پیشگیری از گرمازدگی چگونه است؟دلیل گرمازدگی چیست؟

سلامت سالمندان،با گرمازدگی در سالمندی چه کنیم؟

درمان گرمازدگی و علائم گرمازدگی را بشناسید

تهیه وگردآوری مجله دلگرم

مرضیه ملایری