راهنمای کاشت درخت جینکو و خواص فوق العاده آن

معرفی درخت جینکو

جینکو تنها جنس و گونه گیاهی بازمانده از تیره جینکو بیلوبا می باشد. قدمت فسیل های یافت شده از برگ و تنه درخت جینکو به اوایل دوران ژوراسیک یعنی ۱۹۰ میلیون سال پیش باز می گردد. جینکو درختی دو پایه بوده و خزان دار می باشد. منشا این گیاه جنوب چین و شرق آسیا (کره و ژاپن) گزارش شده است. کشت بذر جینکو و قلمه از راه های تکثیر این گیاه است.

ارتفاع این درخت به ۴۰ متر می رسد. قطر تنه آن بین سه تا چهار متر است که با افزایش سن گیاه به ۸ تا ۱۰ متر می رسد. رنگ پوست درخت خاکستری روشن تا قهوه ای روشن است. گستردگی تاج این درخت در حدود چهار متر است و در درختان مسن به ۸ تا ۱۰ متر هم می رسد.

گیاه شناسی درخت جینکو

جینکو درختی دو پایه بوده و خزان دار بوده و رشد آن بسیار کند است. منشا این گیاه جنوب چین و شرق آسیا (کره و ژاپن) گزارش شده است.

ارتفاع این درخت به 40 متر می رسد. قطر تنه آن بین سه تا چهار متر است که با افزایش سن گیاه به 8 تا 10 متر می رسد. رنگ چوست درخت خاکستری روشن تا قهوه ای روشن است. گستردگی تاج این درخت در حدود چهار متر است و در درختان مسن به 8 تا 10 متر هم می رسد.

تاج درخت های جوان هرمی شکل با شاخه های رو به بالا بوده و از قابلیت رشد مرکزی برخوردار است. شاخه های جانبی به صورت مارپیچ و مورب روی تنه اصلی رشد می کنند. شکل درخت با افزایش سن از حالت هرمی خارج و کم و بیش گسترده می شود. درخت جینکو دو نوع شاخساره تولید می کند. شاخساره های بلند که دارای برگ های پهن همراه جوانه های جانبی هستند و شاخسار های کوتاه با برگ های خوشه ای که بدون میانگره بوده و فاقد جوانه های جانبی هستند.

شاخساره های بلند ساختار چوبی درخت را تشکیل داده و مسئول تولید نقاط رشد جدید روی درخت می باشند. در حالی که شاخساره های کوتاه وظیفه تولید برگ ها را به عهده دارند این شاخساره ها در شرایط اقلیمی و فیزیولوژیکی خاص به یکدیگر تبدیل می شوند. درخت جینکو در سن 25 تا 30 سالگی دارای ساختار زایشی می شود. درخت جینکو دارای برگ های ویژه بادبزنی شکل با یک یا چند لوب و رگ بندی دو شاخه ای مکرر بوده و دارای دمبرگ طویل می باشد. لبه برگ ها بر روی شاخساره های کوتاه و در محل قاعده شاخساره های بلند، کامل یا در تکه انتهایی دو قسمتی است، در حالی که برگ های قسمت های بالای شاخساره های بلند همیشه دارای لبه دو قسمتی بوده و با بریدگی عمیقی به دو لوب تقسیم شده اند (عبارت بی لوبا به همین علت است). طول برگ ها 8 تا 13 و عرض آنها 5 تا 8 سانتی متر است.

گل های نر به صورت خوشه ای سه تا شش تایی و به طور آویزان بر رو شاخه قرار می گیرند. طول آنها 2/1 تا 2/2 سانتی متر بوده و دارای پرچم های منعددی است. دانه های گرده به شکل قایق با یک دهانه پهن و باز بوده و گرده افشانی آن توسط باد انجام می شود. مدت زمان گرده افشانی متفاوت و بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش داشته و از اواسط زمستان تا اواسط بهار انجام می گیرد.

اندام های ماده به طول 1 تا 5/1 سانتی متر بر روی یک پایه به طول تقریبی 5 سانتی متر قرار گرفته و اغلب دو شاخه می باشند. هنگام گرده افشانی از انتهای تخمک ها مایع لزجی ترشح می شود که نقش موثری در جذب دانه های گرده که توسط باد جابجا می شوند، دارند.

مرحله نمو گامتوفیت نر در درون تخمک طی یک دوره سه تا پنج ماهه صورت می گیرد و با تولید یک جفت اسپرماتوزوئید به اوج خود می رسد. در زمان مناسب یکی از آنها رها شده و با حرکت به سمت سلول تخم (تخمک) رفته و آن را بارور می کند. عمل باروری در طول تابستان صورت می گیرد. مدتی پس از لقاح، رشد جنین آغاز شده و تخمک های بارور شده، میوه را تشکیل می دهند. میوه شفت مانند بوده و دارای یک پوشش خارجی آبدار و گوشتی به رنگ قهوه ای مایل به نارنجی است. که به حالت آویزان روی شاخه مشاهده می شوند.

لایه خارجی در میوه کاملا رسیده سبز رنگ یا مایل به ارغوانی می شود. میوه ها معمولا در فصل پاییز رسیده، از گیاه جدا شده و به اطراف پراکنده می شوند.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش درخت جینکو

جینکو درختی است نورپسند که به استرس هایی نظیر خشکی، آلودگی هوا و خاک و ... مقاوم می باشد. در خاک هایی با بافت های مختلف، pH های گوناگون و ... می تواند رشد کند. (در مورد محیط رشد ایده آل آن اطلاعاتی در دست نیست.)

جینکو بومی شرق آسیا (کشور چین) است و در اکثر نقاط جهان امروزه پرورش داده می شود. در کشورمان نیز بصورت پراکنده در شهرهای شمالی، اطراف تهران، مشهد و ... کاشته شده است.

روش های تکثیر جینکو

روشهای معمول ازدیاد این درخت از طریق بذر، پیوند و قلمه است. ازدیاد از طریق بذر در خاک سبک شنی، در شاسی سرد در پاییز و زمستان صورت می گیرد. ازدیاد این درخت بوسیله پیوند و کوپیوند نیز می تواند صورت گیرد. روش قلمه زدن برای تولید گیاهانی با جنسیت مشخص استفاده می شود. استفاده از هورمون IBA و سیستم مه پاشی، ریشه زایی را تسهیل می کند. از ریز ازدیادی نیز برای تکثیر جینکو استفاده می شود.

روشهای معمول ازدیاد این درخت از طریق بذر، پیوند و قلمه و کشت بافت است. ازدیاد از طریق بذر در خاک سبک شنی، در شاسی سرد در پاییز و زمستان صورت می گیرد. ازدیاد این درخت بوسیله پیوند و کوپیوند نیزمی تواند صورت گیرد. روش قلمه زدن برای تولید گیاهانی با جنسیت مشخص استفاده می شود. استفاده از هورمون IBA و سیستم مه پاشی، ریشه زایی را تسهیل می کند. از ریزازدیادی نیز برای تکثیر ژینکو استفاده می شود.

مهمترین منطقه تولید بذر جینکو در چین است در این نهالستان ،کو ددهی و آبیاری زیاد ،سرزنی ،حلقه برداری ،هرس ، بازجوانی درختان مسن ،گرده افشانی مصنوعی و پیوند شاخه های گل دهنده نر روی درخت ماده سبب ازدیاد بذر دهی می گردد.

پرورش جینکو به منظور تولید بذر

مهمترین منطقه تولید بذر جینکو در چین است. در این نهالستانها، آبیاری زیاد، کوددهی، سرزنی، حلقه برداری، هرس، بازجوان سازی درختان مسن، گرده افشانی مصنوعی، پیوند شاخه های گل دهنده نر روی درخت ماده، سبب ازدیاد بذردهی می شود.

پرورش جینکو به منظور تولید برگ

جینکو به طور اختصاصی به منظور تولید برگ، برای استخراج مواد مؤثر از سال 1980 کشت می شود. نهالستانها برای برداشت برگ جینکو ابتدا در فرانسه تأسیس شدند و بعد در سومتر، جنوب کارولینا کشت وسیعی انجام گرفت. در سومتر 25000 درخت درهر هکتار وجود دارد که به فاصله 40 سانتیمتری از هم در ردیفهایی به فاصله یک متر کشت شده اند. برای 400 هکتار نهالستان در سومتر، این مقدار به ده میلیون درخت در هکتار می رسد. از سال 1990 پرورش دهندگان چینی به سرعت افزایش یافتند. وسعت کل کشت در چین در حدود 5000 هکتار است.

نگهداری از درخت جینکو

هنگام رویش نهال هادر خزانه، آبیاری منظم آنها و همچنین افزودن مواد و عناصر غذایی مورد نیاز به خاک ضرورت دارد. در این صورت نهال هایی سالم و قوی حاصل می شود.

پس از انتقال نهال ها به زمین اصلی با تعبیه قیم های مناسبی پای هر گیاه از رشد مستقیم آنها باید مطمئن شد. درختان جوان باید چند بار هرس شوند تا تاج درخت شکل مناسب را به خود بگیرد. درختان بالغ نیازی به هرس ندارند. ابیاری منظم و به موقع نهال ها نیز پس از انتقال به زمین اصلی ضرورت دارد. هنگامی که ارتفاع گیاهان به شش متر رسید با انجام آبیاری معمولی ( با توجه به شرایط اقلیمی محل) می توان نیاز ابی درختان را تامین کرد.

ریشه های اکثر درختان جینکو با یک نوع قارچ زندگی همزیستی دارد. قارپ مذکور نقش مهمی در جذب فسفر و سایر مواد و عناصر خاک دارد. جینکو یکی از درختانی است که بیشترین مقاومت را در مقابل آفات و بیماری ها از خود نشان می دهد. به طوری که، تاکنون آفت یا بیماری خاصی روی این گیاه گزارش نشده است. نتایج یک بررسی در ژاپن نشان می دهد که از مجموع 344 گونه آت مشاهده شده روی درختان و گیاهان زینتی مناطق مورد مطالعه فقط 6 گونه از آنها روی جینکو مشاهده شده اند.

آفت های عمده جینکو متعلق به گروه پولکداران است. از مشخصات این دسته از حشات، وجود پولک هایی روی بال های آنهاست که با دست بر طرف می شوند. مهمترین آنها را فاسوس اسکرسنز، هولکوسروس ویکاریوس و ستورا پوستورناتا می باشد. اگر چه محققین معتقدند برگ های این درخت به علت دارا بودن برخی ترکیب های شیمیایی نه تنها جذابیتی برای بسیاری از آفات ندارند بلکه برای آنها می تواند سمی و مرگ آور باشندو بعضی از محققین معتقدند وجود ماده جینکولیدآ در برگ ها عامل بازدارنده تغذیه برگ ها توسط لارو پروانه کلم است.

تحقیقات نشان می دهد عصاره های الکلی تهیه شده از ریشه درخت جینکو به خاطر وجود مادی نطیر اسید اگزالیک و اسید مالیک به شکل بارزی کرم ساقه خوار ذرت را کنترل می کند.

بیماری لکه برگی که عامل آن قارچ فیلوستیکاتا جینکو می باشد می تواند درختان را آلوده کند. گونه های پلی پوروس می تواند سبب پوسیدگی تنه، پوسیدگی ریشه و پوسیدگی قلب شوند. برخی از نماتد ها می تواند سبب پوسیدگی ریشه شوند.

برداشت محصول درخت جینکو

همان طور که گفته شد زمان برداشت برگ های جینکو نقش بسیار مهمی در کمیت و کیفیت مواد موثره آنها دارد. برگ ها در اواخر تابستان بیشترین مقدار ترپن ها را دارا هستند. در حالی که در فصل پاییز (هنگامی که زرد رنگ می شوند) از بیشترین مقدار ترکیب های فلاونوئیدی برخوردارند.

برگ ها معمولا توسط کارگران و با دست چیده می شوند. در برخی از کشورها شاخه های درخت را با قیچی های بزرگی بریده سپس برگ ها را از آنها جدا می کنند. این روش برای برداشت برگ مناسب نیست زیرا سبب کاهش شدید عملکرد برگ در سال های بعد می شود.

برگ ها را پس از برداشت باید خشک کرد. چنانچه برای خشک کردن برگ ها از هوای ازاد استفاده شود با زیر و رو کردن برگ ها باید امکان خشک شدن مناسب آنها را فراهم کرد. چنانچه از خشک کن های الکتریکی استفاده شود دمای 50 تا 60 درجه سانتی گراد مناسب یوده و سبب یکسانی در خشک شده برگ ها می شود. برگ های خشک شده جینکو جاذب الرطوبه هستند لذا باید در جای خشک، خنک و تاریک نگهداری شوند.

خواص دارویی جینکو

بذرهای آن هزاران سال است که در طب سنتی چین به عنوان داروی قابض برای ریه استفاده می شود تا آسم و سرفه را درمان کند. همچنین آن را تصفیه کننده خون، کمک کننده هاضمه، ضد کرم، تب بر و آنتی بیوتیک می دانند. اولین کاربرد برگ ها در چین، در سال 1436 برای درمان بیماری های پوست و زخم های سر گزارش شده است.

عصاره برگ جینکو ، فعالیت بیولوژیکی وسیعی دارد. عصاره خالص برگ گیاه، دارای عمل بازکنندگی عروق شریانی و فعال کننده گردش خون در شرائین است که خود موجب رساندن خون بیشتر به بافت ها می شود. عصاره برگ آن جریان خون را به مغز افزایش می دهد و در نتیجه حافظه و توانایی فکری بهبود می یابد.

عصاره های استاندارد شده آن برای انواع بیماری ها و نارسایی های ذهنی و فیزیکی مرتبط با سن، درمان آلزایمر، اسکیزوفرنی ، پارکینسون، نقص حافظه مرتبط با سن، ناتوانی مغزی، افسردگی و اضطراب، درمان طنین مزمن گوش یا زنگ گوش، لنگی متناوب، سرگیجه مزمن، نارسایی های جنسی، درد معده، بیماری های پوستی، ایجاد لخته در رگ و سایر اختلالات قلبی، عروقی و اعصاب مرکزی مؤثر است.

فرآورده های ژینکو از برگ طبیعی آن یا از عصاره برگش بدست می آید و به شکل دارویی قرص، کپسول جینکو و عصاره مایع، انواع خوردنی ها و لوازم آرایش، کرم های پوست و شامپو و صابون در دسترس هستند.

بیشتر بخوانید:

روش کاشت درخت تبریزی چگونه است؟

روش های کاشت درخت پالونیا و کاربردهای آن

روش های کاشت و تکثیر انواع درخت توت