علل کاهش رشد جنین در هفته های آخر بارداری

کم شدن رشد جنین در هفته های آخر بارداری، مشکل خطرناکی است که در بسیاری از بارداری ها رخ می دهد. تشخیص به موقع این مشکل، به حفظ سلامت جنین در بارداری کمک زیادی می کند. در موارد شدید، تنها راه بهبود رشد جنین، زایمان زودتر از موعد مادر است گروه دیگری از جنین ها را تا یک زمان معین مورد پایش قرار می دهند، طوری که مادر باید تمام این مدت به طور منظم تحت نظر پزشک قرار گیرد.

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با علت کاهش رشد جنین آشنا شوید.

کم شدن سرعت رشد جنین

در هفته‌ های آخر بارداری، مشکل خطرناکی است که در بسیاری از بارداری‌ها رخ می‌ دهد. تشخیص به موقع این مشکل، به حفظ سلامت جنین در بارداری کمک زیادی می‌کند.در موارد شدید، تنها راه بهبود رشد جنین، زایمان زودتر از موعد مادر است.گروه دیگری از این جنین‌ها را تا یک زمان معین مورد پایش قرار می‌ دهند، طوری که مادر باید تمام این مدت به طور منظم تحت نظر پزشک قرار بگیرد.

شیوه زندگی مادر برای جنین‌هایی که به این مشکل دچار شده‌اند سرنوشت ساز است. شیوه صحیح زندگی شامل تغذیه سالم، ورزش متناسب با سن و وضعیت بارداری، زندگی در هوای سالم، دوری از دود سیگار و مصرف الکل و مواد مخدر و دوری از استرس می باشد.

علل و کم شدن رشد جنینIUGR

• علل مادري
• سوء تغذيه
• بيماري مزمن ريوي مادر مثل آسم و بيماري سيانوتيك قلبي
• سندرم سوء جذب مثل جراحي باي پس معدي روده اي يا سندرم روده غير طبيعي
• مصرف كوكائين ، الكل و آبجو توسط مادر ( علل مادري علت اما كمترين عوارض را دارند ) .
• علل جفتي
• جريان خون رحم
• بيماري عروقي و يا اسپاسم عروقي
• سطح تبادل جفتي
• موزائيسم محدود جفت : سطح تبادل جفت ميشود .
• سيگار از دو طريق ايجاد ميكند : 1/ آزاد سازي اپي نفرين و نوراپي نفزين ترشح پروستاسايكلين از اندوتليال عروق
• علل جنيني : ناهنجاري مادرزادي جنين ( اغلب تريزومي )
• تسريع متابوليسم جنيني : ثانويه به عفونتهاي TORCH و HIV .

علل شایع کاهش رشد جنین

1- اختلالات جفت

جفت مسئول تامین غذا و اکسیژن برای جنین است. اگر جفت ناهنجاری داشته باشد و یا در طی دوران بارداری غذا رسانی به جنین توسط جفت مختل شود، رشد جنین دچار اختلال می‌شود.همچنین ممکن است محل قرارگیری جفت در رحم، اختلالاتی را برای جنین ایجاد کند که به آن جفت سر راهی می گویند و یا جفت کمی از رحم جدا گردد که به آن جدا شدن زودرس جفت می گویند. هر یک از این اختلالات یاد شده، می‌تواند رشد جنین را کم کند.

2- فشار خون بارداری

در مادران بارداری که دچار فشار خون بالا هستند، رگ های خونی تنگ می‌شود و خون رسانی به بافت‌های بدن کند می‌گردد. بنابراین خون رسانی به جنین در حال رشد نیز کاهش می ‌یابد. به همین علت است که معمولا مادران با فشار خون بالا، نوزادانی کم وزن به دنیا می‌آورند .فشار خون بالا می تواند منجر به مسمومیت بارداری شود.دانشمندان دریافته‌ اند مادرانی که در دوران بارداری در معرض میزان بالایی از آلودگی هوا قرار دارند، بیشتر نوزادان با وزن کم به دنیا می‌آورندلازم به ذکر است که فشار خون بالا در حاملگی بسیار خطرناک است و اگر درمان نشود و تحت کنترل قرار نگیرد، عوارض آن تنها به کاهش وزن جنین ختم نخواهد شد.

3- ناهنجارهای کروموزومی جنین

جنین‌هایی که دارای ناهنجاری‌های کروموزومی هستند، اغلب روند رشد کندتری نسبت به جنین‌های سالم دارند. برخی از ناهنجاری‌های کروموزومی جنین شامل این موارد می‌باشد: آنانسفالی، نقص‌های کلیوی، سندروم داون (منگولیسم) و نقص‌های دیده شده در حین تولد.

4- بیماری‌های مادر در زمان بارداری

اغلب دیده شده زنانی که در زمان حاملگی بیماری‌های زمینه‌ای داشته‌ اند، فرزندانی با وزن کم به دنیا می‌آورند. بیماری‌های زمینه‌ای شایع در مادران عبارتست از: دیابت، کم خونی داسی شکل، اختلالات انعقادی خون، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های قلبی و عروقی و بیماری‌های ریوی.

5- سن مادر

عامل مهم دیگر، سن مادر است. بهترین سن بارداری 23 تا 29 سالگی است و سن قابل قبول 20 تا 35 سالگی می باشد.

6- مصرف الکل و سیگار

مصرف الکل در بارداری توسط مادر سبب عقب ماندگی ذهنی، ناهماهنگی حرکتی، حافظه و زبان معیوب و از همه مهم تر بیش فعالی کودک می شود.عامل دیگری که اکثر افراد فکر می کنند خیلی تاثیرگذار نیست، مصرف سیگار می باشد. نیکوتین که ماده اعتیاد آور توتون سیگار است، باعث می شود جفت به صورت غیرطبیعی رشد کند و این امر، انتقال مواد غذایی را به جنین کاهش می دهد و باعث کم وزنی جنین می گردد. از سوی دیگر، سیگار کشیدن تراکم مونوکسیدکربن را درخون مادر افزایش می دهد.مهم ترین اثر سیگار، تاخیر رشد جسمی کودک و کم وزنی او در هنگام تولد است. همچنین موجب کاهش مقاومت بدن کودک در برابر بیماری ها می گردد.

تذکر: مادرانی که سیگار می کشند، به علت کمبود اکسیژن رسانی به جفت و جنین، اغلب نوزادانی با وزن کم به دنیا می‌آورند. کاهش رشد جنین در مادران سیگاری تنها یکی از عارضه‌ هایی است که جنین را تهدید می‌ کند. عوارض دیگری مانند احتمال ابتلا به بیماری های قلبی، تنفسی، پوستی و ... نیز در کمین این جنین‌ ها می ‌باشد.

7- آلودگی هوا

دانشمندان دریافته‌ اند مادرانی که در دوران بارداری در معرض میزان بالایی از آلودگی هوا قرار دارند، بیشتر نوزادان با وزن کم به دنیا می‌آورند، زیرا آلودگی هوا، اکسیژن محیط زندگی را کم می‌ کند و جنین در حال رشد را با کمبود اکسیژن روبرو می‌نماید. بنابراین مادران باردار باید مراقب باشند و زمانی که آلودگی هوا زیاد است و رسانه های مختلف افراد را از رفت‌وآمد غیرضروری در شهر منع می کنند، از خانه بیرون نروند.اگر سن مادر بالای 45 سال و کمتر از 20 سال باشد، احتمال کم وزن بودن جنین نیز زیاد می‌باشد

8- سوء تغذیه مادر

سن و وزن مادر بر روند رشد جنین تأثیر می‌ گذارد. اگر مادر وزن کمی داشته باشد و در طی حاملگی افزایش وزن قابل قبول نداشته باشد، احتمال کاهش رشد جنین وجود دارد.همچنین سن مادر نیز مهم است. اگر سن مادر بالای 45 سال و کمتر از 20 سال باشد، احتمال کم وزن بودن جنین نیز زیاد می‌باشد.

9- زایمان‌های قبلی مادر

مادرانی که در زایمان‌های قبلی خود، سابقه زایمان زودرس (نوزاد نارس) داشته‌اند، در زایمان‌های بعدی خود نیز احتمال کم وزن بودن نوزادشان وجود خواهد داشت. بنابراین این دسته از مادران باید مراقب باشند و در حاملگی های بعدی خود مدام تحت نظر پزشک متخصص زنان قرار بگیرند.

10- چند قلویی

مادرانی که بیش از یک قل، باردار هستند (دو قلو و چند قلو زایی)، معمولا احتمال بیشتری وجود دارد که نوزادانی کم وزن به دنیا آورند، زیرا حجم رحم مادر نمی تواند هم زمان چند جنین را با وزن طبیعی در خود رشد دهد. به همین علت است که مادرانی که چند قلو حامله هستند، باید بیشتر تحت مراقبت پزشک متخصص قرار بگیرند.

وزن نرمال جنین چقدر است؟

در هفته15 جنین روزی 5 گرم ؛ در 15 هفتگی 15-20 گرم و در 34 هفتگی 30-35 گرم وزن میگیرد.(پس نتیجه میگیریم جنین از 34 هفتگی به بعد بیشتر وزن میگیرد.)وزن نرمال در جنین رسیده یعنی جنین هایی که از 37 هفته و 6 روز تا 41 هفته و 6 روز ب دنیا آمده ند حدود 2.500 تا 4000 گرم است.

محدودیت رشد جنین یعنی چی؟

وقتی جنین نسبت به سن حاملگی وزن کمتری داشته باشد گفته میشود اون نوزاد محدودیت رشد دارد.حدود 25-60 درصد این جنین ها رشد خوبی دارند ولی به دلیل گروه نژادی یا وزن و قد والدین کوچک هستند.دو مدل محدودیت رشد وجود دارد:

1. قرینه
2. غیر قرینه

تفاوت محدودیت قرینه و غیر قرینه در چیست؟

در محدودیت قرینه دور سر و دور شکم هردو به یک نسبت کم هستند.ولی در محدودیت غیر قرینه رشد شکم کمتر از رشد دور سر است.

محدودیت قرینه

در اوایل حاملگی اتفاق هایی باعث کم شدن تعداد سلول ها و کوچکتر بودن آنها میشود مثل تماس با مواد شیمیایی عفونت های ویروسی یا اختلالات کروموزومی.(ولی اگر غربالگری های سه ماهه اول و سه ماهه دوم را انجام دادید از بابت اختلالات کروموزومی نگرانی نداشته باشید.)

محدودیت غیر قرینه

معمولا در اواخر حاملگی دیده میشود و بدلیل نارسایی جفت دراثر بالا رفتن فشار خون ایجاد میشود در این نوع محدودیت رشد مقدار زیادی از اکسیژن و گلوکزی(قند ساده خون) که به جنین انتقال میابد به مغز میرود.و مقدار کمی از اکسیژن و گلوکز باقی میماند که به بقیه قسمتها مثل کبد که در شکم است میرود.درواقع مغز از محدودیت رشد مصون می ماند.

کوچکتر بودن جنین نسبت به سن حاملگی بعداز تولد چه خطراتی دارد؟

معمولا این جنین ها زودتر از موعد به دنیا می آیند به همین دلیل مستعد عفونت و سختی در تنفس و .. هستند. ممکن است قند خونشان افت کند.یا دمای بدنشان پایین بیاید.و یا از لحاظ عصبی کامل رشد نکرده باشند.

تشخيص تست اسكرنينگ

• اندازه گيري فوندوس رحم با مثانه خالي
• تستهاي مطمئنتر و گرانتر : 1/BPP و سونو
• مغز اخرين عضو گرفتار در IUGR است اما كبد بسيار سريع گرفتار ميشود
• اندازه گيري عوامل بيوشيميائي جفتي و جنيني مثل استريول و پروتئين
• بررسي الفا فيتو مادر و افزايش آن نشانه IUGR است
• استفاده از داپلر و اندازه گيري جريان خون در شرايين بند ناف و رحم .

---------------------------------------------------------------------------

عوارض

عمدتا متوجه جنين ميشود . اگر شرايط پديد آورنده كوتاه مدت باشد غير قرينه و اگر دراز مدت باشد قرينه و سر و بدن نوزاد هر دو براي سن حاملگي كوچك . قرينه در تريزومي و تورچ در سه ماهه اول ديده ميشود .

• كاهش ذخيره تنفسي نوزادان كه باعث Meconum.asp ميشود .
• كمبود مايع آمنيوتيك
• پلي سيتمي
• هيپوگلايسمي
• ناهنجاري و عوارض تورچ

وزن كمتر و قد كوتاه نحوه برخورد :

• محدود كردن كار و فعاليت فيزيكي شديد .
• اكسيژن درماني
• تغذيه كامل وريدي
• جلوگيري از فشارخون مادر .

بررسيهاي لازم در IUGR تا اتمام حاملگي :

• تعيين مايع امنيون با سونو
• تعيين رشد سر BPD با سونو . اگر تمام بررسيها طبيعي بوده و سرويكس آماده زايمان باشد ، بهترين زمان ختم حاملگي هفته 38 حاملگي ميباشد . اندیکاسیون هاي ختم حاملگي قبل از هفته 38 در حضور ريه بالغ :
• CST مثبت
• اليگوهيدرامنيوس
• كاهش رشد سر جنين BPD .
• اگر PH سر جنين كمتر از 7.2 باشد جنين بايد سريع از طريق سزارين خارج شود .

مصرف برخی داروها

مثل ضدتشنج ها ،ضد نئوپلاسم ها،یا داروهایی که سیستم ایمنی را ضعیف میکنند و در افرادی که پیوند عضو شده اند استفاده میشود یا مصرف مواد مخدر، الکل و بخصوص کوکائین.

• ناهنجاری مادرزادی جنین
• بیماری کروموزومی
• در سندرم داون کمتر محدودیت رشد جنین دیده میشود. ولی در بیماری تریزومی 13و 18 بیشتر دیده میشود.

-------------------------------------------------------------------------

چجوری محدودیت رشد جنین تشخیص داده میشود؟

برای جلوگیری از محدودیت رشد در همه خانم های باردار باید سن حاملگی،وزن گیری مادر و افزایش ارتفاع رحم بررسی شود.به همه مادران باردار دوتا سونوگرافی یکی در سه ماهه اول و دیگری در هفته های 32-34 حاملگی توصیه میشود تا مشخص کننده رشد جنین باشد.اگر این موارد غیرطبیعی باشد رشد غیرطبیعی جنین مدنظر قرار میگیرد.

سونوگرافی

در سونوگرافی معمولا با استفاده از طول استخوان ران جنین سن حاملگی مشخص میشود(FL).اندازه دورشکم (AC)در همه جنین ها عدد متغیری دارد چون شکمبافتنرم است اما اگر جنین محدودیت رشد داشته باشد اندازه آن در محدوده غیرطبیعی قرار میگیرد.

اندازه گیری مایع آمنیون

اگره مقدار مایع آمنیوتیک دور جنین کم باشد این احتمال هست که به خوبی رشد نکند و یا اینکه جنین مدفوع خودشو بخورد.

سونوگرافی داپلر

در این سونوگرافی مقدار خونی که در رگ های جفت و بندناف در ارتباط است مشخص میشود.اگر مقدار خون کم باشد باعث محدودیت رشد جنین میشود.

اگر مادری جنین با رشد کم داشته باشد باید چه اقداماتی انجام دهد؟

بستگی به سن بارداری دارد.

نوزاد بالای 34 هفته باشد

اگر سونوگرافی داپلر طبیعی باشد باید حجم مایع آمنیون و ضربان قلب جنین(هرروز) بررسی شود.سونوگرافی داپلر باید هر هفته انجام شود و سونوگرافی برای بررسی رشد هر 3-4 هفته ضروت دارد تست های BPP و NST هم باید انجام شود..اگر حجم آمنیون کم باشد معمولا زایمان بین 34-37 هفته انجام میشود.

نوزاد قبل از 34 هفته باشد

اگر حجم مایع آمنیون طبیعی باشد انجام تست های NST و BPP ضرورت دارد.اگر جنین رشد داشته باشد تا 34 هفتگی صبر میکنند.مثل مورد بالا هر 3-4 هفته از لحاظ رشد،سونوگرافی داده میشود و هرهفته سونوگرافی داپلر و تست NST و بررسی حجم مایع آمنیون انجام شوداگر نتیجه تست ها غیر طبیعی باشد معمولا مادر بستری میشود تا وقتی که نتیجه تست ها طبیعی شود.

-------------------------------------------------------------------------

کدوم زایمان برای نوزاد دچار محدودیت رشد بهتر است؟

• نوع زایمان به عوامل زیادی بستگی دارد که نهایتا پزشک تشخیص میدهد.
• اگر ضربان قلب جنین طبیعی و منظم باشد زایمان طبیعی ضرورت دارد در غیر این صورت یعنی اگر جنین افت ضربان قلب داشته باشد مادرباید زایمان سزارین شود.
• اگر مشکل از جفت باشد یا حجم مایع آمنیوتیک کم باشد زایمان سزارین ضرورت دارد.

-------------------------------------------------------------------------

چگونه از محدودیت رشد جنین پیشگیری کنیم؟

با سیگار نکشیدن، تغذیه مناسب ،تحت نظر پزشک بودن و کنترل فشار خون و اطلاع پزشک از داروهای مصرفی تا حد زیادی از محدودیت رشد جنین پیشگیری میشود.

کاربر گرامي لطفا نظرات خود را در مورد مطالب دلگرم بيان نماييد.

منبع:تبیان

-------------------------------------------------------------------------

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی