علت پایین بودن پلاکت خون چیست؟ آیا خطرناک است؟
کاهش پلاکت خون: علل، علایم و درمان
پلاکت خون سلولی است که در خون ما وجود دارد و زمانی که تشخیص می دهد، جایی از رگ های خونی آسیب دیده است، به هم می پیچد تا جلوی خونریزی را بگیرد.زمانی که قسمتی از بدن شما زخم می شود، پلاکت خون به قسمت آسیب دیده زخم می چسبد و باعث بوجود آمدن لخته خون می شوند و این عمل پلاکت ها منجر به بند آمدن خونریزی می شود.پلاکت خون ، اجزای کوچک مسطحی است که در خون وجود دارد و از بقیه سلول های خونی بسیار کوچک تر است.این ساختارها حاوی آنزیم هایی هستند که باعث انعقاد خون می شوند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خون ریزی و خارج شدن گلبول قرمز از داخل رگ است. همچنین غیر از کنترل انعقاد خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماری های خونی هم استفاده می شود.
مقدار پلاکت خون طبیعی چقدر است؟
پلاکت خون باید بین ۱۵۰ هزار تا ۴۰۰ هزار در هر میلی متر مکعب خون برای بزرگسالان باشد. البته پلاکت خون در کودکان و نوزادان کمی بیشتر است. زمانی که پلاکت زیر ۵۰ هزار و یا این که بیشتر از یک میلیون باشد، اتفاق غیر طبیعی رخ داده است و حتما باید به آن توجه شود.با انجام آزمایشی به نام شمارش کامل خون یا آزمایش CBC، می توانید تعداد پلاکت های خونتان را بدانید. علامت Plt در آزمایش خون نشان دهنده تعداد پلاکت های خون در هر میلی لیتر مکعب خون است که معمولا بزرگ ترین عدد برگه آزمایش خون است.
معمولا وجود اختلالات و نارسایی های انعقاد خون به صورت خونریزی زیرپوستی و کبودشدگی مخاطی بروز پیدا می کند؛ به ویژه اگر دلیل اختلال انعقاد خون، کاهش تعداد پلاکت های خون یا عملکرد غیر صحیح آن ها باشد.با توجه به اعداد گفته شده، پلاکت خون بالای ۴۵۰۰۰۰ را بیماری ترومبوسیتوز و پلاکت های کم تر از ۱۵۰۰۰۰ را بیماری ترومبوسیتوپنی می نامند. در ترومبوسیتوپنی تمایل به خونریزی به ویژه از عروق خونی کوچک تر وجود دارد و این موضوع باعث خونریزی غیرطبیعی در پوست و دیگر قسمت های بدن می شود.
علائم پایین بودن پلاکت خون
علائم و نشانه های پایین بودن پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی عبارتند از:
- کبودی غیر منتظره
- لکه های بنفش یا قرمز کوچک زیر پوست به نام پتشی.
- خونریزی بینی و یا لثه
- دوره های قاعدگی شدید تر از حد معمول در زنان
- مدفوع سیاه رنگ یا خونی
- ادرار قرمز یا صورتی رنگ
- استفراغ خونی
- سردرد های شدید
- سرگیجه
- درد در مفاصل یا عضلات
- افزایش ضعف
اگر با هر یک از این نشانه ها مواجه شدید، سریعا به یک پزشک مراجعه کنید. معمولا این علائم تا زمانی که سطح پلاکت بسیار پایین نباشد رخ نمی دهند. با آزمایش خون می توان ترومبوسیتوپنی را قبل از بروز علائم تشخیص داد.
برخی از علل عمده پایین بودن پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی
۱- ترومبوسیتوپنیک پورپورای به واسطه ایمنی یا خود ایمن
پورپورای ترومبوسیتوپنیک با واسطه ایمنی که با عنوان ITP نیز شناخته می شود، بیماری است که در آن آنتی بادی های بدن بر علیه پلاکت خون اقدام می کنند. این حمله آنتی بادی ها به سلول های طبیعی چیزی است که باعث پایین بودن پلاکت خون در بیماران مبتلا به ITP می شود. چنین اتفاقی در نهایت سبب ایجاد بیماری ترومبوسیتوپنی با واسطه ایمنی می گردد.
ITP دو حالت مزمن و حاد دارد. فرم حاد در کودکان شایع تر است و معمولا بعد از بهبودی از عفونت رخ می دهد. اغلب، بیمار عفونت ویروسی غیر اختصاصی دارد. اگر چه زمان هایی وجود دارد که در آن ITP حاد بعد از بهبودی از یک عفونت باکتریایی ایجاد می شود.بزرگسالان ممکن است به ITP حاد توسعه یافته مبتلا گردند، این بیماری در اغلب موارد به تدریج رخ می دهد (ITP مزمن). اکثر بزرگسالان به یاد ندارند که دچار عفونت ویروسی شده اند یا باکتریایی!؟ حدود ۹۰٪ از بیماران ITP جوان تر از ۴۰ سال می باشند. جالب توجه است، فرم مزمن ITP بر زنان بیشتر اثر می گذارد.
۲- پایین بودن پلاکت خون در دوران بارداری
تقریبا ۵ درصد از زنان به ترومبوسیتوپنی توسعه یافته در دوران بارداری مبتلا می شوند که یکی از علل پایین بودن پلاکت خون می باشد. ترومبوسیتوپنی باید نه تنها از ITP، بلکه از سایر علل ترومبوسیتوپنی مرتبط با بارداری، مانند پره اکلامپسی متمایز گردد.اگر تعداد پلاکتها به <50000 / UL افت کند، بیمار باید به طور جدی احتمال ITP را در نظر بگیرد. معیارهای تشخیصی برای ترومبوسیتوپنی حاملگی در ادامه ذکر شده است.
معیارهای تشخیص پلاکت خون پایین در بارداری
- ترومبوسیتوپنی خفیف
- ترومبوسیتوپنی بدون علامت
- شرح حال و سابقه مثبت ترومبوسیتوپنی قبلی بیمار
- توسعه ترومبوسیتوپنی در دوران بارداری
- عدم وجود ترومبوسیتوپنی جنین
- پس رفت ترومبوسیتوپنی پس از تولد
۳- عفونت
عفونت یکی از علل پایین بودن پلاکت خون است که معمولا در بیماران شناسایی می گردد. علت اصلی پایین بودن پلاکت خون در این حالت نوعی عفونت ویروسی می باشد. نمونه هایی از آن می تواند شامل مونونوکلئوز عفونی، CMV و HIV شود.پایین بودن پاکت خون می تواند در بیماران مبتلا به HIV نیز باشد که ممکن است منشا ایمنی یا غیر ایمونولوژیک داشته باشد، اما به نظر می رسد که اکثر موارد نشان دهنده پایین بودن پلاکت خون ناشی از تولید ناکارآمد پلاکت خون است. علاوه بر پایین بودن تعداد پلاکت خون به واسطه سلولهای ایمنی، ترومبوسیتوپنی در بیماران مبتلا به اچ آی وی همچنین می تواند به دلیل سرکوب ایجاد شده در مورد بیماری گرانولوماتوز مغز استخوان رخ دهد و یا احتمالا از داروها ناشی گردد.
علاوه بر این، پایین بودن پلاکت خون با واسطه سیستم ایمنی در HIV ممکن است در هر زمان در طول عفونت HIV رخ دهد. این اتفاق حتی می تواند زمانی رخ دهد که بار ویروسی کوچک است و تعداد لنفوسیت های CD4 به نسبت خوبی حفظ شده اند.پایین بودن پلاکت خون به غیر از ارتباط آن با یک بیماری ویروسی، می تواند با عفونت هایی که توسط باکتری ایجاد شده از قبیل مایکوپلاسما، ریکتزیا و همچنین با سیفلیس و مالاریا رخ دهد.
۴- بیماری بدخیم
بیماری های لنفوپرولیفراتیو مانند لوسمی مزمن غدد لنفاوی و لنفوم همچنین ممکن است با پایین بودن پلاکت خون ناشی از سلولهای ایمنی یا خود ایمنی، همراه گردد که یکی از بیماری های شایع مربوط به علت پلاکت پایین می باشد.با این حال، در اغلب موارد پایین بودن پلاکت خون با توجه به کاهش نفوذ پلاکت خون درمغز استخوان و یا احتمالا به دلیل درمان سرطان با سایتواستاتیک ها می باشد. اگر چه پایین بودن پلاکت خون خود ایمن همچنین در بیماران مبتلا به تومورهای جامد شرح داده می شود، اما این ارتباط نادر است.
۵- ترومبوسیتوپنی Dilutional یا رقیق شده
این عامل یکی از علل شایع پایین بودن پلاکت خون در بیماران بستری در بیمارستان است که مقدار قابل توجهی از خون خود را از دست داده اند. این اتفاق زمانی می افتد که برنامه تهاجمی مایعات داخل وریدی شمار پلاکتی خون را کاهش می دهد.
۶- پرتو های خاص
پرتو درمانی می تواند عارضه پایین بودن پلاکت خون را به همراه داشته باشد که یکی از علل پایین آمدن تعداد پلاکت خون به حساب می آید که در آن آسیب رخ داده در مغز استخوان بر مگاکاریوسیت ها که یک فرایند خاص قبل از به گردش درآمدن پلاکت ها می باشد، را تحت تاثیر قرار می دهند. پایین آمدن پلاکت خون معمولا در حدود ۷ تا ۱۰ روز پس از درمان رخ می دهد.
۷- پایین بودن پلاکت خون ناشی از دارو
بسیاری از مواد دارویی که در طول درمان استفاده شده است می تواند سبب ترومبوسیتوپنی شوند. در واقع، زمان مورد نیاز برای وقوع کاهش شمار پلاکت ها تنها ۲ هفته است.تشخیص پایین بودن پلاکت خون ناشی از دارو و یا پزشکی زمانی حاصل می گردد که مصرف داروی مشکوک متوقف گردیده و تعداد پلاکت ها به حالت عادی باز گردند. در اغلب موارد، ۷-۵ روز پس از قطع دارو زمان می برد. گاهی اوقات ترومبوسیتوپنی زمان بیشتری طول می کشد چرا که حذف دارو و یا متابولیت های آن به آهستگی از بدن خارج می شوند.
داروها و موادی که می‌توانند باعث کاهش پلاکت شوند
برخی از داروها و مواد سمی، مصرف زیاد الکل و حتی نوشابه‌های دارای کینین نظیر آب تونیک می‌توانند باعث کاهش میزان پلاکت شوند. کینین همچنین در شکل قرص برای کرامپ‌های پا در داروخانه‌ها یافت می‌شود.کاهش تعداد پلاکت بر اثر مواد نام برده را می‌توان با کنار گذاشتن علت برطرف کرد. اگر علت کاهش پلاکت دارو باشد باید نسبت به قطع مصرف دارو یا تغییر آن اقدام کرد.سمومی که می‌توانند باعث ترومبوسیتوپنی شوند شامل انواع آفت‌کُش، آرسنیک و بنزن هستند.
فهرست زیر شامل داروهای ضد پلاکت یا داروهای ضد لخته است ک تعداد پلاکت را کاهش می‌دهند:
- مهارکننده‌های گیلکوپروتئین IIb /IIIa – ابسیکسیمب، اپتیفیباتید، و تیروفیبان
- هپارین
داروهای غیر نسخه‌ای که می‌توانند سبب کاهش تعداد پلاکتها شوند عبارتند از:
- استامینوفن
- ایبوپروفن
- ناپروکسن
داروهای نسخه‌ای که می‌توانند سبب ترومبوسیتوپنی شوند عبارتند از:
- امیودارون
- آمپی‌سیلین و انواع آنتی‌بیوتیک‌ها
- سایمتدین
- پیپراسیلین
- داروهای ضد تشنج نظیر کاربامازپین
- سولفونامیدها – برای مثال، تریمتوپریم – سولفامتوکسازول
- وانکومایسین
اختلالات پزشکی که می‌توانند باعث کاهش پلاکت شوند
کاهش تعداد پلاکتها دلایل پزشکی متعددی دارد. دو علت اصلی در این زمینه هست: کاهش تولید پلاکتها یا افزایش درهم‌شکستن یا تجزیة پلاکتها.پلاکتها همچنین ممکن است به تعداد زیاد در یکی از دستگاه‌های درون شکم به نام طحال به دام بیفتند. این وضعیت می‌تواند در برخی از مواقع که طحال بزرگ‌تر از اندازة نرمال است بروز کند. این وضعیت می‌تواند بر مبنای دلایل مختلفی ایجاد شود.پلاکتها در مغز استخوان تولید شده و در فاصلة ۷ تا ۱۰ روز پیش از نابود شدن وارد جریان خون می‌شوند.داروها و دیگر علل فهرست شده در بالا می‌توانند تولید پلاکتها را در مغز استخوان کاهش دهند.
دیگر دلایل مؤثر بر تولید پلاکتها عبارتند از:
- لوسمی و دیگر سرطان‌ها که می‌توانند در مغز استخوان جایگیر شوند و بنابراین تعداد کمتری پلاکت تولید می‌شود
- برخی از انواع اختلالات خونی به نام آنمی
- عفونت‌های ویروسی شامل HIV و هپاتیت C
- سپسیس
- سندرم اختلال تنفسی شدید
- همچنین امکان از بین رفتن پلاکتها در مقادیر کم در بخش‌های پایانی بارداری وجود دارد. این وضعیت معمولاً به اندازة کافی خفیف است و نیازی به درمان ندارد و به مرور زمان تعداد پلاکتها به حالت نرمال برمی‌گردند.
علایم، تشخیص و درمان
علایم کاهش تعداد پلاکتها فقط زمانی بروز می‌کند که این کاهش به مقدار قابل توجهی بوده باشد. کاهش جزئی تعداد پلاکتها ممکن است هیچ علامتی به دنبال نداشته باشد.اگر کاهش تعداد پلاکتها به قدری باشد که سبب خونریزی خودبه خودی شود، نشانه‌های زیر امکان بروز دارند:
- ذرات ریز خون به نام پتشی که به صورت نقاط قرمز تیره بر پوست ظاهر می‌شوند
- مجموع پتشی‌های متعدد حالت راش کبودرنگی ایجاد می‌کنند که پورپورا نامیده می‌شود.
ITP همچنین می‌تواند منجر به خونریزی بی‌دلیل لثه یا بینی یا مشاهدة خون در ادرار و مدفوع شود. تعداد پلاکتها در این موارد ITP کمتر از ۲۰۰۰۰ پلاکت در هیر میکرولیتر از خون است.
تشخیص پایین بودن پلاکت های خون
- برای تشخیص پزشک، سؤال و معاینه می‌کند. سؤالات می‌تواند در مورد علایم، سابقة خانوادگی و مصرف دارو باشد. معاینه برای مشاهدة کبودی و راش‌های پوستی انجام می‌شود.
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری چگالی پلاکتها، تشخیص را تأیید می‌کند. دیگر اندازه‌های خونی همزمان تست می‌شود.
- برخی از افراد ممکن است نیازمند دادن نمونة مغز استخوان باشند. این موضوع نیاز به گرفتن خون از مغز استخوان دارد. این عمل بیوپسیمغز استخوان نامیده می‌شود.
- تشخیص ITP پس از آنکه دیگر انواع و علل کاهش پلاکت از تشخیص خارج می‌شوند، انجام می‌گیرد.
درمان پایین بودن پلاکت های خون
- اگر کاهش تعداد پلاکت زیاد نباشد و نشانگانی نیز در بیمار وجود نداشته باشد، ممکن است وضعیت به حال خود گذاشته شود و درمانی انجام نگیرد.
- برای مواردی که کاهش تعداد پلاکتها به میزان نگران کننده‌ای می‌رسد، دلیل پشت این عارضه باید مورد درمان قرار گیرد. طیف دلایل محتمل گسترده است. درمان ممکن است در حالت تجویز یک دارو خاتمه یابد یا به درمان دلایل پزشکی نهفته در وضعیت برسد.
- برای موارد ITP درمان می‌تواند شامل تجویز دارو و سرکوب سیستم ایمنی باشد. یکی از داروهای مورد استفاده در این مورد کورتیکوستروئیدی به نام پردنیزون است.
- مواردی از ITP که در طول یک سال درمان جواب نمی‌دهند ممکن است با عمل جراحی برای برداشتن طحال مورد درمان قرار گیرند. در موارد اورژانس درمان از طریق انتقال (تزریق) پلاکت انجام می‌شود.
برای افزایش پلاکت خون چه بخوریم؟
علاوه بر این ها یکی از بهترین گیاه ها برای درمان پایین بودن پلاکت خون ، جوانه شبدر یا همان یونجه است. این گیاه که در گذشته یکی از پرکاربردترین گیاهان دارویی در طب سنتی بوده و امروزه نیز یکی از بهترین گیاه هایی است که مقابل مکمل های غذایی مصنوعی و غیر طبیعی برای درمان کم خونی مورد استفاده قرار می گیرند.
- جوانه شبدر
- یکی از بهترین ها در درمان کم خونی و پلاکت پایین
- تصفیه کننده ی خون و تنظیم فعالیت های کبدی
- درمان گرگرفتگی و بدخلقی ناشی از علائم یائسگی
- حاوی مقایدر بسیار کمی کالری و ویتامین های A ، C ، تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین
- آرام بخش اعصاب
- مفید در درمان افسردگی
- آنتی اکسیدان قوی (ضد سرطان)
- مفید در مانع شدن از بروز چین و چروک زودرس در پوست
- پیشگیری از پوکی استخوان و بیماری های قلبی
- پلاکت خون بالا یا ترومبوسیتوز
اصطلاح پزشکی داشتن پلاکت زیاد یا افزایش پلاکت ترومبوسیتوز نامیده می شود و به دو دسته بندی زیر تقسیم می گردد:
ترومبوسیتوز اولیه یا اساسی
در این بیماری سلول های ناهنجار در مغز استخوان باعث ساخت مقدار زیادی پلاکت می شوند، اما دلیل تغییر هنجار سلولها نامعلوم است.
ترومبوسیتوز ثانویه
شکل این بیماری مانند نوع اولیه است، اما دلیلش می تواند به خاطر، کم خونی، سرطان، التهاب یا عفونت باشد. در ترومبوسیتوز نوع اول و دوم علائم بیماری در بدن یکسان است. این علائم شامل لخته های خون در دست ها و پاها می شود و درصورتیکه درمان نشوند ممکن است به سکته قلبی منجر شود.برای درمان ترومبوسیتوز اولیه می بایست، خون را تصفیه کرد و پلاکت را از خون جدا نمود، تا سطح آن به میزان طبیعی برسد.اما در ترومبوسیتوز ثانویه، برای درمان می بایست علت آن معلوم شود، و سپس با درمان آن علت مانند درمان سرطان یا کم خونی، ترومبوسیتوز نیز درمان می شود.
چه بیماری هایی پلاکت را افزایش می‌دهد؟
- بیماری آرتریت روماتویید، کم‌خونی فقر آهن، مشکلات بعد از برداشتن طحال، بعضی سرطان‌ها و بیماری‌های ژنتیکی خاص باعث افزایش مقدار پلاکت می‌شوند.
- نکاتی در رابطه با پلاکت خون
- ورزش شدید و قدرتی باعث افزایش میزان پلاکت می‌شود.
- در هنگام قاعدگی مقدار پلاکت خون کمی کاهش پیدا می‌کند.
- قرص‌های ضد بارداری باعث بالا رفتن مقدار پلاکت می‌شوند.
- داروی استامینوفن پلاکت را کاهش می‌دهد.
- برچسب‌ها
- پلاکت خون
تاریخ و ساعت بازی ذوب آهن و آلومینیوم اراک مشخص شد !
زیباترین دلنوشته های عید مبعث را اینجا بخوان !
تاریخ و ساعت بازی خیبر خرم آباد و گل گهر سیرجان اعلام شد !
جذاب ترین مجموعه کارت پستال دیجیتال عید مبعث
نحوه اتصال باتری به باتری کردن ماشین / فیلم
تاریخ و ساعت بازی نساجی مازندران و ملوان اعلام شد !
آموزش هواگیری مدل های مختلف پژو / فیلم
چگونه بو و جای نفت را از روی فرش پاک کنیم؟
اصلی ترین علائم خرابی استپر موتور
۳ دیدگاه