علل تأخیر در نشستن نوزاد : آیا کودک شما هم هنوز نمی نشیند ؟

تأخیر در نشستن نوزاد، عوامل و راهکارهای مقابله

دیر نشستن نوزاد زمانی نگران­ کننده می­‌شود که نوزاد پس از گذر ۹ الی ۱۰ ماه از عمر خود نمی­‌تواند به‌صورت مستقل و متکی بر توان خود بنشیند. این در حالی است که در حالت عادی نوزادان در ۴ الی ۹ ماهگی این توانایی را کسب کرده و در ۶ الی ۸ ماهگی باید به‌راحتی قادر به نشستن باشند. تأخیر در یادگیری هر یک از حرکات باعث دیرکرد در یادگیری حرکات مهم دیگر در روند رشد نوزاد می‌­شود. تأخیر در نشستن نیز پیامدهای دیگری مانند یادگیری دیرهنگام چهار دست و پا راه رفتن می­تواند داشته باشد.

علاوه بر این، تأخیر در نشستن نوزاد می­‌تواند نشانگر مسائل و نقصان­های دیگری در بدن کودک باشد که به سیستم عصبی و عضلانی نوزاد مربوط می­‌شوند. عوامل مهم دیگری که موجب تأخیر در نشستن نوزاد می­‌شوند شامل نقص­های مادرزادی و ژنتیکی، عفونت­ها و اختلالات متابولیکی می‌­شوند.

برای حل مشکل تأخیر در نشستن نوزاد، تمرینات متنوع والدین با فرزندان خود در خانه، استفاده از مشوق­‌هایی مانند اسباب­‌بازی­های کمک­‌کننده برای فعالیت­های مرتبط با نشستن و مداخلات پزشکی مشخصی مانند فیزیوتراپی بسیار کمک‌­کننده خواهند بود.

علائم نگران­ کننده و نشان­ دهنده تأخیر در نشستن نوزاد

علائم نگران‌کننده و نشان‌دهنده تأخیر در نشستن نوزاد می‌توانند نشان‌دهنده مشکلات رشد حرکتی و حتی اختلالات گسترده‌تری باشند. نشستن یکی از مراحل مهم در رشد نوزاد است و تأخیر در این مرحله ممکن است نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر توسط پزشک داشته باشد. در ادامه علائم اصلی که ممکن است نشان‌دهنده این تأخیر باشند، توضیح داده شده است:

عدم توانایی در نشستن مستقل پس از ۹ ماهگی

نوزادان معمولاً بین ۶ تا ۹ ماهگی می‌توانند بدون کمک به‌صورت مستقل بنشینند. اگر نوزاد بعد از ۹ ماهگی هنوز قادر به نشستن به طور مستقل نیست، ممکن است نشانه‌ای از تأخیر در رشد حرکتی باشد و نیاز به بررسی‌های بیشتر داشته باشد.

ضعف عضلات مرکزی بدن

عضلات مرکزی بدن شامل عضلات شکم، باسن و کمر هستند که نقش مهمی در حفظ تعادل و نشستن ایفا می‌کنند. برای نشستن مستقل، نوزاد نیاز دارد که عضلات مرکزی قوی داشته باشد تا بتواند ستون فقرات خود را در حالت عمودی نگه دارد. ضعف در این عضلات می‌تواند منجر به مشکل در حفظ تعادل شود، و نوزاد ممکن است هنگام نشستن به سمت جلو، عقب یا طرفین خم شود.

عدم توانایی در استفاده از دست‌ها برای حمایت از بدن در حالت نشسته

نوزادانی که هنوز توانایی نشستن مستقل ندارند، ممکن است نتوانند از دست‌های خود برای حمایت از بدن استفاده کنند. این عدم استفاده از دست‌ها می‌تواند نشان‌دهنده ضعف عضلات بالاتنه یا مشکلات تعادلی باشد.

عدم تلاش برای نشستن یا تغییر وضعیت

نوزادان معمولاً در حدود ۶ ماهگی شروع به تلاش برای نشستن یا تغییر وضعیت خود از حالت خوابیده به نشسته می‌کنند. اگر نوزاد هیچ تلاشی برای تغییر وضعیت یا نشستن انجام نمی‌دهد، این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از تأخیر حرکتی یا مشکلات هماهنگی باشد.

عدم هماهنگی در حرکات دیگر مانند غلت‌زدن یا خزیدن

تأخیر در نشستن اغلب با تأخیر در سایر مراحل حرکتی مانند غلت‌زدن یا خزیدن همراه است. اگر نوزاد در انجام این مهارت‌های حرکتی نیز دچار تأخیر است، احتمالاً مشکل گسترده‌تری در رشد حرکتی او وجود دارد.

بی‌تفاوتی به محیط یا عدم تمایل به حرکت

نوزادانی که تمایل کمی به کاوش محیط خود دارند یا نسبت به محرک‌های حرکتی بی‌تفاوت هستند، ممکن است نشانه‌ای از مشکلات شناختی یا عصبی داشته باشند که بر رشد حرکتی تأثیر می‌گذارد. این نوزادان ممکن است حتی در تلاش برای نشستن یا حرکت کردن نیز علاقه‌ای نشان ندهند.

پشت خمیده هنگام نشستن (Kyphosis)

برخی نوزادان که دچار تأخیر در نشستن هستند، ممکن است هنگام نشستن دچار خمیدگی غیرطبیعی در پشت شوند. این علامت می‌تواند به ضعف عضلات پشت و کمر یا مشکلات ساختاری در ستون فقرات اشاره داشته باشد.

عدم استفاده از پاها هنگام تلاش برای ایستادن یا نشستن

اگر نوزاد هنگام تلاش برای نشستن یا ایستادن، از پاها یا عضلات پای خود استفاده نمی‌کند یا نمی‌تواند وزن خود را روی پاها نگه دارد، این موضوع می‌تواند به تأخیر در رشد حرکتی و عضلانی اشاره داشته باشد.

عدم تلاش برای نشستن یا حرکت

اگر نوزاد از ۶ الی ۹ ماهگی تلاشی برای نشستن، غلت‌زدن یا تغییر وضعیت از خود نشان نمی‌دهد، ایجاد تأخیر در هماهنگی عضلات یا ضعف حرکتی محتمل خواهد بود.

علل تأخیر در نشستن نوزاد

تأخیر در نشستن نوزادان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. در زیر دلایل احتمالی به‌صورت کامل عنوان شده­اند:

• کمبودهای تغذیه‌ای
• کمبود زمان خوابیدن نوزاد بر روی شکم (Tummy Time)
• عوامل محیطی
• عوامل مربوط به مادر در دوران بارداری
• تونوس کم عضلات (هیپوتونی)
• تأخیرهای رشدی
• تولدهای چندقلو (دوقلوها، سه‌قلوها و غیره)
• تولد زودرس
• اختلالات متابولیکی یا هورمونی
• اختلالات بینایی یا شنوایی
• اختلالات عصبی -عضلانی
• اختلال طیف اوتیسم (ASD)
• عفونت‌ها
• اختلالات ژنتیکی

پیامدهای تأخیر در نشستن نوزاد

تأخیر در نشستن نوزاد می‌تواند نشان‌دهنده مشکلاتی در روند رشد حرکتی و فیزیکی باشد و اغلب با سایر تأخیرهای فیزیکی مرتبط است. در ادامه، رابطه میان تأخیر در نشستن با سایر تأخیرهای فیزیکی و تأثیر آن بر روند رشد نوزاد توضیح داده می‌شود:

• تأخیر در خزیدن
• تأخیر در ایستادن
• تأخیر در راه رفتن
• تأثیر بر تعادل و هماهنگی
• تأثیر بر مهارت‌های دست‌کاری اشیاء
• تأثیر بر رشد شناختی و اجتماعی

راهکارهای رفع تأخیر در نشستن نوزادان

شیوه درست رفع تأخیر در نشستن نوزاد یک رویکرد چندگانه است، یعنی در مواجهه با این مشکل، باید چند راهکار را مدنظر قرار داد و برای هر کدام از این راهکارها باید پیگیری کافی داشت. در این قسمت از مقاله، راهکارهای رفع تأخیر در نشستن نوزاد به چهار دسته نظارت مستمر و پیگیری مراحل رشد، مداخلات حرفه‌ای، تمرینات خانگی و اقدامات حمایتی تقسیم شده‌اند:

نظارت مستمر و پیگیری مراحل رشد

ثبت مراحل مهم رشد نوزاد مانند غلتیدن، نشستن، خزیدن و ایستادن در زمان­های مربوطه حائز اهمیت هستند. مثلاً در اکثر نوزادان مهارت نشستن در ۶ تا ۷ ماهگی ایجاد می‌شود. اگر نشستن نوزاد پس از ۹ ماهگی به تعویق افتاد، برای ارزیابی بیشتر باید با پزشک یا متخصص مشورت نمود. به سایر تأخیرهای مرتبط، مانند بلند نکردن سر یا غلتیدن نیز باید توجه کرد، چرا که ممکن است نشانه‌ای از مشکلات کلی‌تر باشند.

مداخلات حرفه‌ای

مداخلات حرفه­ای کارهایی هستند که با کمک افراد متخصص انجام می­شوند. یکی از این کارها، چکاپ‌های منظم نوزاد می­باشند. پزشک اطفال نیز ممکن است آزمایشاتی انجام دهد یا شما را به متخصصان دیگر مانند نورولوژیست یا ژنتیک‌دان ارجاع دهد. فیزیوتراپی نیز شامل تمرینات تقویتی برای افزایش قدرت عضلات و کنترل تعادل است که برای نشستن ضروری می­باشند.
کاردرمانی یکی دیگر از فرایندهای رایج برای مقابله با این مشکل است. کاردرمانگران بر بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف و هماهنگی تمرکز دارند. تمرینات کاردرمانی به نوزاد کمک می‌کند تا موقعیت‌های نشستن را کشف کرده و با بازی‌های تعاملی بیشتر درگیر شود.

تمرینات خانگی و فعالیت‌ها

والدین می‌توانند با انجام تمرینات منظم و فعالیت‌های مناسب به نوزاد در دستیابی به مراحل رشدی کمک کنند. شایان‌ذکر است که برای هر کدام از تمرینات خانگی، یاری‌جستن از متخصص و بهره­مندی از راهنمایی­های او نقش کلیدی در بهبود نوزاد دارد. همچنین تمرین این فعالیت­ها با راهنمایی یک متخصص، اهمیت بسزایی در به‌حداقل‌رساندن ریسک فعالیت­ها و آسیب نوزاد می­شود. در ادامه نمونه­ای از این تمرینات عنوان می­شوند:

قرار دادن نوزاد روی شکم: یکی از این تمرینات، قرار دادن نوزاد روی شکم است تا عضلات گردن، شانه‌ها و کمر تقویت شوند. این کار ابتدا با جلسات کوتاه و مکرر شروع شده و به‌تدریج مدت‌زمان آن­ها افزایش می­‌یابد.
نشاندن کودک با حمایت و کمک: به‌عنوان‌مثال از بالش‌ها یا صندلی‌های مخصوص برای حمایت نوزاد در حالت نشسته استفاده شده و به‌تدریج حمایت کمتر می­شود تا نوزاد به نشستن مستقل عادت کند.
انجام اعمال تشویقی: در یکی از این اعمال، اسباب‌بازی‌ها کمی دورتر از دسترس نوزاد قرار داده شده و او تشویق به رسیدن به اسباب­بازی می­شود. اسباب‌بازی‌های تعاملی مانند عروسک­های صدادار یا آینه گزینه­‌های مناسبی هستند تا نوزاد تحریک به حرکت به سمت آن­ها شود.
تمرینات تعادل و تقویت عضلات: والدین می­توانند نوزاد را روی زانوهای خود قرار داده و به‌آرامی او را به طرفین یا جلو و عقب تکان دهند تا تعادلش بهبود یابد. در این حالت نوزاد تشویق می­شود تا در حالت نیمه نشسته با بازوهایش به سمت اسباب‌بازی‌ها حرکت کند.

اقدامات حمایتی والدین

این بخش شامل ملاحظات جانبی­ای است که والدین می­توانند داشته باشند تا این ملاحظات، روند بهبود نوزاد را تسریع یا تسهیل کنند:

تغذیه سالم برای نوزاد و مادران شیرده: یک مطالعه نشان داده که نوزادانی که رژیم غذایی حاوی چربی و شکر زیاد دارند، از ریسک بالای تأخیر در نشستن رنج می­برند.
تحریک حسی (مثل استفاده از اسباب‌بازی‌های نرم با بافت‌ها، صداها و رنگ‌های مختلف برای تحریک کنجکاوی نوزاد)
ایجاد محیطی امن و بی­خطر برای بازی نوزاد مثل استفاده از زیراندازهای نرم و اسباب­­بازی­های دارای کمترین ریسک سلامتی برای نوزاد که نوزاد را وادار به بروز خلاقیت در حین نشستن کند. نمونه­‌هایی از این اسباب بازی­های مناسب در قالب تصاویر زیر نمایش داده شده­اند.
اسباب‌بازی‌های مناسب برای تقویت قدرت نشستن: انتخاب اسباب‌بازی‌های مناسب می‌تواند به طور قابل‌توجهی در بهبود مهارت‌های حرکتی نوزاد و کمک به رفع تأخیر در نشستن مؤثر باشد:

الف) اسباب‌بازی‌های حسی (Sensory Toys): اسباب‌بازی‌هایی با بافت‌ها، صداها و رنگ‌های مختلف که برای تحریک حواس مختلف و تشویق به حرکت طراحی شده‌اند. مانند خمیربازی، لگو یا هزار سازه

ب) بلوک‌های نرم (Soft Blocks): بلوک‌های نرم و سبک که نوزادان می‌توانند آن‌ها را روی‌هم بچینند، بیندازند و حرکت دهند تا مهارت‌های حرکتی و هماهنگی چشم و دست خود را تقویت کنند.

ج) اسباب‌بازی‌های هل‌دادنی و کشیدنی (Push and Pull Toys): اسباب‌بازی‌هایی که نوزادان می‌توانند در حالت نشسته آن‌ها را هل دهند یا بکشند که باعث می‌شود وزن خود را جابه‌جا کرده و تعادل خود را بهبود بخشند.

د) اسباب‌بازی‌های آینه‌ای (Mirror Toys): آینه‌های ایمن و نشکن که نوزادان می‌توانند به آن‌ها نگاه کنند و حرکات بصری و تشخیص خود را توسعه دهند.

ح)حلقه‌های تودرتو (Stacking Rings): حلقه‌هایی با اندازه‌های مختلف که نوزادان می‌توانند آن‌ها را روی یک میله مرکزی بچینند تا مهارت‌های حرکتی ظریف و درک اندازه‌ها را تقویت کنند.

حتماً بخوانید:

بررسی روش صحیح نشستن نوزاد در کالسکه !

بهترین راه برای نشستن نوزاد در کالسکه، استفاده از پشتیبان سر و گردن نوزاد است. در این صورت، سر و گردن نوزاد به درستی پشتیبانی می‌شود و نیازمندی‌های…

و) تونل‌های بازی (Play Tunnels): تونل‌های نرم که نوزادان را به خزیدن و حرکت تشویق می‌کنند و به تقویت عضلات لازم برای نشستن و خزیدن کمک می‌کنند.

ز) کتاب‌های تعاملی (Interactive Books): کتاب‌هایی با بافت‌ها، صفحات بازشو و عناصر تعاملی که نوزادان را به دسترسی، گرفتن و کاوش تشویق می‌کنند.

مشاهده تعامل هم‌بازی‌ها: گاهی مشاهده خواهر و برادر بزرگ‌تر یا نوزادان دیگر می‌تواند نوزاد را ترغیب کند تا حرکات جدید را امتحان کند یا نشستن را کشف کند. ترتیب‌دادن ملاقات‌های گروهی یا بازی‌های مشترک با نوزادان دیگر باعث افزایش یادگیری نوزاد می­شود.

منبع : دیاکو