مستثنیات دین شامل چه مواردی می شود + سوالات مربوط به پرداخت مهریه

منظور از مستثنیات دین در هنگام پرداخت بدهی و مهریه چیست؟

زمانی که زن تصمیم می‌گیرد از طریق مراجعه به دادگاه خانواده یا از طریق اجرای ثبت مهریه خود را از شوهرش دریافت کند، مرد از سوی دادگاه موظف به پرداخت مهریه زن می‌شود. درصورتی که مرد براساس حکم دادگاه مهریه زن را پرداخت نکند، زن می‌تواند اموال شخصی مرد را جهت توقیف به دادگاه معرفی کند و از این طریق مهریه‌اش را وصول کند.

البته زن در این حالت با محدودیتی مواجه خواهد بود و آن هم این است که زن نمی‌تواند از معرفی همه اموال مرد به ویژه اموال ضروری آن به دادگاه، مهریه خود را وصول کند که به آن مستثنیات دین گفته می‌شود.

درواقع مرد نیز برای گذراندن امرار و معاش خود به یکسری اموال و وسایل ضروری نیاز دارد از این‌رو دادگاه همه اموال مرد را برای وصول مهریه زن توقیف نخواهد کرد. برای مثال اگر مرد تنها یک خانه داشته باشد که در حال زندگی کردن در آن خانه باشد آن ملک جزء اموال غیر قابل توقیف یا مستثنیات دین در پرداخت مهریه زن به حساب می‌آید که براساس قانون غیر قابل توقیف و غیر قابل فروش است. از این‌رو زن نمی‌تواند برای وصول مهریه خود آن اموال را از طریق حکم دادگاه توقیف کرده و به فروش برساند.

مستثنیات دین در مهریه شامل چه اموالی است؟

همانطور که اشاره کردیم اگر مرد مهریه‌ای که زن از او درخواست کرده است را به او پرداخت نکند، زن می‌تواند از طریق معرفی اموال مرد به دادگاه و توقیف آن‌ها مهریه خود را وصول کند. اما دادگاه براساس قانون تمامی اموال مرد را برای وصول مهریه زن توقیف نخواهد کرد چراکه او برای امرار معاش خود به اموال و وسایل ضروری خود نیاز دارد این اموال غیر قابل توقیف یا مستثنیات دین در پرداخت مهریه به شرح زیر می‌باشند:

منزل مسکونی: یکی از مستثنیات دین در مهریه، منزل مسکونی است. البته اگر مرد تنها یک منزل مسکونی داشته باشد که در حال سکونت در آن باشد امکان توقیف آن منزل مسکونی وجود نخواهد داشت اما اگر بیش از یک ملک داشته باشد سایر املاک آن برای وصول مهریه زن توقیف خواهند شد.

اثاثیه مورد نیاز زندگی مرد و افراد تحت تکفل آن: اثاثیه‌ای ضروری که مرد برای ادامه زندگی خود به آن‌ها نیاز دارد. در این حالت شاخص مورد نیاز، اسباب و اثاثیه‌ای است متناسب با شأن مرد.

آذوقه: آذوقه‌ای که مرد برای ادامه زندگی خود و افراد تحت تکفلش به آن نیاز دارد.

کتب و ابزارهای علمی تحقیقاتی: برای اهل علم و تحقیق که متناسب با شأن آن‌ها باشد.

وسایل و ابزار مورد نیاز برای کسب و کار مرد: وسایلی که مرد برای ادامه کسب و کار خود به آن‌ها نیاز دارد.

مبلغی که مرد به عنوان اجاره منزل پرداخت می‌کند: مبلغی که مرد به عنوان اجاره منزل به فرد صاحبخانه پرداخت می‌کند نیز از مستثنیات دین است.

چه اموالی قابل توقیف نیست؟

قانون گذار در ماده 24 قانون محکومیت های مالی برخی از اموال را که جز مستثنیات دین می باشند را آورده است، و این اموال را از شمول اموال قابل توقیف خارج نموده است، چراکه این اموال لازمه یک زندگی معمول هستند و همه افراد بایستی از آن ها منتفع گردند.

این اموال عبارتند از:

1.منزل مسکونی که در شان محکوم علیه باشد.

2.اثاثیه مورد نیاز در زندگی که جهت برطرف نمودن حوایج شخصی افراد تحت تکفل ضرورت دارد.

3. آذوقه مورد نیاز به میزان احتیاج فرد محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی

4. کتاب ها و ابزار علمی و تحقیقاتی متناسب با شان محکوم علیهی که اهل علم و تحقیق می باشند.

5. اسباب و وسایل کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و در کل وسایلی که جهت کار افراد و برای معاش آن ها مورد استفاده قرار می گیرد و برای کسب درآمد آن ها و افراد تحت تکفلشان ضروری است.

6. تلفن مورد نیاز شخص محکوم علیه

7. ودیعه مورد نیاز که فرد محکوم علیه به موجر پرداخت می نماید، البته مشروط به اینکه بدون پرداخت این مبلغ محکوم علیه جهت پرداخت اجاره بها دچار عسر و حرج گردد.

مستثنیات دین در اداره ثبت

یکی از مراجعی که بدهکاران پس از اینکه از مطالبه طلب خویش به صورت مسالمت آمیز ناامید می گردند اداره ثبت می باشد. اداره ثبت با توجه به اینکه املاکی از فردی را که سند به نام اوست شناسایی نماید می تواند حکم به توقیف اموال بدهکار بدهد . اما ممکن است اموالی که از بدهکار توقیف می گردد جزء مستثنیات دین باشد که مورد توقیف قرار گرفته است در این مواقع متقاضی رفع توقیف می تواند نسبت به رفع توقیف از طریق اداره ثبت اقدام نماید و درخواست استعلام از اموالش را بدهد.

در این مواقع چنانچه منزل مسکونی یا خودرو و یا هر چیز دیگری از بدهکار توقیف شده باشد که جزء مستثنیات دین باشد در این صورت چنانچه مشخص شود که منزل توقیفی تنها منزل فرد،خودرو توقیفی تنها خودرو فرد و در کل اموال توقیفی جز مستثنیات دین است، از اموال مزبور رفع توقیف می گردد.البته ناگفته نماند که اموال مزبور بایستی در شان فرد باشند وچنانچه بالاتر از شان باشند قابل توقیف نیستند.

مستثنیات دین منزل مسکونی

زمانی که گفته می شود منزل مسکونی جزء مستثنیات دین است، تصور برخی از افراد این است که هر خانه ای جز مستثنیات است و امکان توقیف آن وجود ندارد، در حالیکه این تصور اشتباه است و منظور از منزل مسکونی که جز مستثنیات دین است، منزلی است که در شان فرد باشد.

مثال فردی ورشکسته می شود و اموال وی توسط طلبکاران توقیف می گردد در این بین منزل ده هزار متری فرد نیز توقیف می گردد. لازم به ذکر است که فردی که منزل وی توقیف شده است نمی تواند عنوان نماید که منزل جزء مستثنیات دین می باشد و بدین وسیله منزل را از توقیف خارج نماید، چرا که امکان سکونت فرد در منزلی در ابعاد کمتر نیز امکان پذیر است و در چنین مواقعی دادگاه حکم به فروش منزل و تادیه مبلغی به میزان خانه ای در شان فرد می دهد و مابقی به طلبکاران به ازای بدهی آن ها داده می شود.

مستثنیات دین خودرو

بسیار رخ می دهد که فردی که از دیگری طلبکار است اموالی از فرد بدهکار را معرفی و با اثبات اینکه فرد مورد نظر مالک می باشد، اموال مزبور توقیف می گردد. یکی از شایع ترین اموالی که از افراد معرفی و توسط اداره ثبت توقیف می گردد، توقیف خودرو است.

اما گاهی خودرو توقیفی وسیله امرار معاش بدهکار است و با آن کسب درآمد می نماید، از این رو چنین خودرویی جز مستثنیات دین محسوب می شود و در صورت اثبات این موضوع، از توقیف خارج می گردد.

گاهی نیز خودرو توقیفی وسیله امرار معاش فرد بدهکار نمی باشد اما وسیله نقلیه ای در شان فرد است. ممکن است یک فرد مهندس عمران خودرویی معقول دارا باشد ، در این موارد با توجه به موقعیت اجتماعی چنین فردی خودرو وی جزء مستثنیات دین محسوب و قابل توقیف نمی باشد اما چنانچه همین فرد خودرویی ملیاردی داشته باشد و از طرفی بدهکار نیز باشد، به درخواست طلبکاران خودرو توقیف می گردد و به میزان خودرویی در شان فرد به بدهکار اعطا می شود و مابقی به طلبکاران تعلق می گیرد.

سوال: آیا کامیون جزء مستثنیات دین است؟

پاسخ: در پاسخ به این سوال بایستی بین دو فرض قائل به تفکیک شد.

1. فرض اول در صورتی است که کامیون وسیله امرار معاش فرد بدهکار باشد. در این فرض کامیون جزء مستثنیات دین محسوب می گردد و قابل توقیف نمی باشد.
2. فرض دوم در صورتی است که کامیون وسیله امرار معاش فرد بدهکار نیست و تنها جزء مایملکات فرد بدهکار است که در این صورت توسط طلبکاران قابل توقیف می باشد و دیگر جزء مستثنیات دین به حساب نمی آید.

مستثنیات دین در مهریه

مستثنیات دین در ماده 24 قانون محکومیت های مالی بیان شده است و این ماده به تمامی طلب بدهکاران و درخواست های طلبکاران تسری می یابد. مهریه نیز دینی است که بر عهده زوج می باشد و از آنجایی که مهریه عندالمطالبه می باشد هر زمان که زوجه درخواست نماید بایستی توسط زوج پرداخت گردد و چنانچه زوج از پرداخت مهریه زوجه امتناع نماید، زوجه می تواند با معرفی اموال زوج از طریق اداره ثبت درخواست مهریه خویش را بنماید.

در اداره ثبت این اقدام با سرعت بیشتری صورت می گیرد، چراکه چنانچه مشخص شود که زوج دارای اموالی است که دارای سند به نام زوج است، اداره ثبت پیرو درخواست زوجه به توقیف اموال مزبور اقدام می نماید و اموالی که دارای سند رسمی به نام زوج هستند به نفع زوجه توقیف می گردد و این میان چنانچه اموالی که مورد توقیف واقع شده اند جزء مستثنیات دین باشند، زوج با اثبات این موضوع می تواند اموال مزبور را از توقیف خارج نماید.

مستثنیات دین در مهریه شامل:

منزل مسکونی در شان زوج
خودروی شخصی در شان و منزلت و موقعیت زوج
ابزار و وسایل مورد نیاز جهت شغل زوج

مثال: مردی که مغازه پوشاک دارد، پوشاک وسیله امرار معاش است و قابل توقیف نمی باشد و یا اگر نجاری دارد، ابزار و وسایل مورد نیاز این حرفه جز مستثنیات دین محسوب می گردد.

سوال: مستثنیات دین در مهریه عندالاستطاعه به چه صورت می باشد؟

پاسخ: مهریه به دو صورت تعیین می گردد عندالمطالبه و عندالاستطاعه، مهریه عندالمطالبه همان طور که توضیح آن گذشت مهریه ای است که به محض درخواست زوجه بایستی به وی پرداخت گردد اما مهریه عندالاستطاعه به تمکن زوج بر می گردد و چنانچه زوج تمکن پرداخت آن را دارا باشد از وی وصول می شود اما در مورد مستثنیات دین بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه تفاوتی نیست و به عبارت دیگر زمانی که در مهریه عندالامطالبه مستثنیات دین مصداق می یابد در مهریه عندالاستطاعه نیز به طریق اولی مصداق دارد.

اثبات مستثنیات دین

اموالی که مشمول مستثنیات دین می گردد، در قانون احصا شده است اما اینکه اثبات شود آیا این موارد احصایی در شان فرد می باشد یا خیر به عهده دادگاه صادر کننده می باشد که با توجه به وضعیت افراد بدهکار که اموال آن ها مورد توقیف قرار گرفته است مشخص می گردد که اموال توقیفی در شان فرد است و بایستی رفع توقیف صورت گیرد و یا اینکه بالاتر از شان است .

که در این صورت مال موزبور بایستی فروخته شده وقسمتی از آن که در شان بدهکار باشد به وی اعطا می شود و قسمتی دیگر صرف طلب طلبکاران می گردد.

مثال:بدهکار دارای خانه ای هزار متری می باشد که توسط طلبکار توقیف می گردد. در این مواقع خانه هزارمتری فروخته شده و مبلغی تا میزان خرید یک خانه صد متری به فرد بدهکار داده می شود و مابقی به طلبکاران داده می شود. البته متراژ ذکر شده به عنوان مثال بود و این امر به نظر قاضی محکمه بستگی دارد.

فایده مشاوره حقوقی با وکیل پایه یک دادگستری و مشاوران حقوقی چیست؟

بسیاری از موضوعات حقوقی اگرچه ظاهرا ساده به نظر می رسند اما در واقع این چنین نیست و مستلزم دانش و تجربه و تسلط بر قوانین و آراء وحدت رویه و مهم تر از همه آشنایی با اصول دادرسی است که این امر جز از یک دانش آموخته حقوق بر نمی آید.

متاسفانه کم نیستند، موضوعات به ظاهر ساده حقوقی که به جهت عدم آگاهی متقاضیان آن ها از روند دادرسی با مشکلات عدیده ای رو به رو شده اند و به طول انجامیده اند.

در حالیکه اگر همان موضوعات حقوقی در بدو امر با مشاوره حقوقی متخصصان و با وکالت وکیل پایه یک دادگستری پیگیری می شدند، رسیدن به نتیجه مطلوب به سهولت امکان پذیر می بود. از این رو توصیه می شود پیش از قدم نهادن در موضوعات حقوقی با مشاور حقوقی متخصص در آن موضوع و یا وکیل پایه یک دادگستری متخصص مشورت و هم فکری صورت گیرد.

همچنین بخوانید:

شرایط دریافت مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه طلا چیست ؟

گرفتن مهریه بدون طلاق چه شرایطی دارد ؟