آیا دندان عقل نهفته را باید کشید؟

آیا دندان عقل نهفته را باید جراحی کرد؟

دندان عقل به آخرین دندان در هر قوس فکی گفته می‌شود که معمولاً بین ۱۷ تا ۲۵ سالگی در دهان می‌روید و دندانپزشکان اصطلاحا آن را "آسیای سوم" می‌نامند. معمولا هر فردی دارای ۲ دندان عقل در فک بالا ،۲ دندان عقل در فک پایین و در مجموع دارای ۴ دندان عقل است. گاهی به دلایلی از جمله دلایل ارثی، بیماری‌های دوران کودکی(کم خونی، راشیتیسم )، عدم هماهنگی رشد استخوان فک با اندازه دندان‌ها و … این دندان‌ها در داخل فک نهفته می‌مانند.

همچنین ممکن است قسمتی از تاج آن‌ها به طور ناقص در دهان ظاهر می‌شود، که در این صورت به آن دندان عقل نیمه نهفته گفته می‌شود.عدم وجود دندان عقل یک یا چند نمونه از hypodontia است.متخصصان دندانپزشكی در آمريكا تاكيد دارند كه دندان عقل را نبايد بي‌دليل كشيد مگر اينكه موجب بروز مشكل و ناراحتي شود. انجمن دندانپزشكي آمريكا در مقاله جديدي منتشر كرد اگر دندان عقل شما در بروز مشكلات خاص دهان و دندان نقش دارد، حتما بايد براي كشيدن آن به موقع به دندانپزشك مراجعه كنيد چون بيشتر نگهداشتن آن كار عاقلانه‌اي نيست.

اين مشكلات عبارتند از:

• درد و ناراحتي
• ايجاد عفونت
• ايجاد كيست يا غده
• آسيب رسيدن به دندان‌هاي كناري
• ايجاد بيماري لثه
• در صورت بروز پوسيدگي در دندان عقل

دندان عقل چیست؟

در دهان یک انسان بالغ ۳۲ دندان وجود دارد، چهار عدد از آنها که بعد از بقیه دندانها در آخر قوسهای دندانی رویش می‌یابند دندانهای عقل نامیده می‌شوند، سن تقریبی شروع تشکیل آنها در استخوان فک ۹-۱۰ سالگی بوده، تاج در ۱۴ سالگی کامل شده و در سالهای آخر دوره نوجوانی شروع به رویش در داخل استخوان نموده و بعد از ۱۶ سالگی در دهان ظاهر می‌گردند. وجه تسمیه این دندان زمان رویش آنها به داخل حفره دهان است که مصادف با بلوغ فکری است. در طی رشد و تکامل فکین معمولاً جا برای رویش این دندانها فراهم می‌گردد. دندان عقل اگر درست و بجا رویش یابد، مثل بقیه دندانها مفید و مؤثر در سیستم جونده بوده و علیرغم تصور غلط عامیانه در این موارد نباید کشیده شوند.

چرا دندان عقل را باید کشید؟

دندان پزشكان می‌گویند

بهترین سن برای جراحی دندان عقل زیر سن 20 سالگی است، چرا كه عوارض و درد كمتری دارد.
دندان عقل به سومین دندان آسیاب بزرگ اطلاق می‌شود. این دندان كمی دیرتر از دندان‌های دیگر رشد می‌كند و در سنین 17 تا 21 سالگی‌ می‌روید. با رشد انسان و كوچك شدن فك، فضا برای رشد دندان عقل محدود شده و در نتیجه دندان عقل خود را به شكل نهفته و نیمه ‌نهفته نشان می‌دهد.

تحقیقات انجام شده در زمینه دندان‌های عقل نشان می‌دهد كه این دندان‌ها در بسیاری از موارد، مشكل‌ساز بوده و به جراحی ختم شده‌اند. دندان‌های عقل بعد از پوسیدگی، موجب پوسیدگی دندان‌های مجاور و عفونت در اطراف می‌شود و گاهی نیز با بستری ‌شدن در بیمارستان و جراحی همراه است. از طرفی دندان عقل با توجه به اینكه در آخرین ردیف دندان‌ها رشد می‌كند و جای کمی برای رشد آن وجود دارد، به دندان‌های‌ مجاور فشار آورده و سبب كج قرار گرفتن دندان‌های دیگر می‌شود. همچنین این دندان‌ها باعث بروز دردهایی در ناحیه مفصل فك، گوش، چشم و سر می‌شود و برای مقابله با پیدایش چنین دردهایی، بهتر است كه دندان‌های عقل توسط پزشك متخصص كشیده شود.

درآوردن دندان‌های عقل در سنین سالمندی ممکن است این مشكلات را به همراه داشته باشد:

با افزایش سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت‌تر کند، التیام ضعیف‌تر بعد از کشیدن دندان، پوسیدگی دندان‌های مجاور، احتمال فک جوش شدن دندان، احتمال شکسته شدن استخوان در افراد پیر در حین جراحی و درآوردن دندان، کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمان‌های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و ... .

توجه كنید كه اگر این دندان تصمیم به رویش و قرار گرفتن در محیط دهان را داشته باشد، پیش از این‌كه شما تولد 20 سالگی را جشن بگیرید، سر و كله‌اش در دهانتان پیدا می‌شود. بنابراین اگر تا این سن خبری از دندان عقلتان نشده است، باید به فكر جراحی آن و خارج كردنش باشید.
اگر سن شما از 40 سالگی گذشته است و هیچ مشكلی با دندان عقل‌تان ندارید، بهتر است دیگر به فكر خارج كردن آن نباشید، چون بعید به نظر می‌رسد بعد از این نیز دچار بیماری‌های لثه، پوسیدگی و یا تغییرات كیستیك در اطراف این دندان شوید. فقط كافی است هر 1 یا 2 سال یك‌بار، یك عكس رادیوگرافی از دندانتان تهیه كنید تا مطمئن شوید هیچ عارضه جانبی وجود ندارد.

ردپای عفونت دور دندان عقل

گاهی در پشت دندان عقل‌تان، یك تكه از مخاط قرار دارد كه گاهی روی سطح دندان عقل را می‌پوشاند كه با فشار دندان‌های بالا زخمی می‌شود. گاهی هم مواد غذایی زیر این گوشت اضافی گیر می‌کند و میكروب‌ها هم به این محل هجوم می‌برند، بنابراین چیزی نمی‌گذرد كه در اطراف دندان عقل‌تان یك عفونت دردناك و بدبو ایجاد می‌شود.

در این شرایط شما باید به دندان پزشك مراجعه كنید تا زیر این بافت اضافی را شستشو داده و باقیمانده مواد غذایی را پاك كند، ولی برای این‌كه پس از این دیگر با این مشكل روبه‌رو نشوید، باید با جراحی دندان عقل و خارج كردن آن، این محل تجمع خرده‌های غذایی و میكروب‌ها را برای همیشه از بین ببرید.

وقتی عقل راهش را گم می‌كند

گاهی دندان عقل شما كاملا به صورت افقی در استخوان فك قرار گرفته است و به‌جای این‌كه عمودی بالا بیاید به سمت جلو، حركت می‌كند. در این شرایط ریشه دندان آسیای دوم را قربانی حركت نادرست خود می‌كند.
اگر شما در این شرایط برای جراحی دندان عقل‌تان اقدام نكنید، پس از مدتی ریشه دندان آسیای دومتان تحلیل می‌رود و باید ریشه این دندانتان را نیز درمان کنید. بنابراین با گرفتن یك عكس رادیوگرافی، از رویش صحیح دندان عقلتان مطمئن شوید.

عقل فدای ارتودنسی

گاهی ممكن است شما فضای كمی برای حركت دادن دندان‌ها و مرتب كردنشان داشته باشید. در این شرایط گاهی متخصص ارتودنسی قبل از شروع درمان ارتودنسی به شما توصیه می‌كند دندان عقل‌تان را با جراحی از دهان خارج كنید؛ به‌ویژه هنگامی كه لازم است برای مرتب كردن دندان‌هایتان، دندان‌های آسیاب را عقب بكشید.همچنین گاهی شما دندان‌هایتان را ارتودنسی می‌كنید و همه دندان‌ها پس از خاتمه مدت درمان مرتب می‌شوند، ولی هنوز مقداری شلوغی در دندان‌های جلوی فك پایین باقی است.

در این مورد نیز ممكن است دندان پزشكتان به شما توصیه كند كه دندان عقلتان را جراحی كنید تا این بی‌نظمی اندك باقی‌مانده نیز برطرف شود. شايد انسان‌هاي چندين نسل قبل از ما بيش از 23 تا دندان داشتند،‌اما با تغيير شرايط محيطي و دگرگون شدن رژيم‌هاي غذايي و كوچك شدن فك‌ها،‌امروزه حتي جا براي 23 تا دندان هم در دهان باقي نمانده است. با تغيير اين شرايط، دندان‌هايي به‌نام دندان‌هاي عقل، مظلوم و فراموش شده و گاهي بي‌جا و مكان مانده‌اند. دندان‌هاي عقل از سنين حدود 81 سالگي به بعد در دهان شروع به رويش پيدا مي‌كنند.

تعداد دندان‌هاي عقل 4 عدد است و در هر طرف فك‌هاي بالا و پائين در انتهايي‌ترين نقطه از دهان يكي از آنها بايد رويش پيدا كنند. اما نكته جالب اين است كه در بعضي افراد ممكن است يك،‌دو و يا هيچ‌كدام از دندان‌هاي عقل وجود نداشته باشند.

به عبارتي اگر حدود بيست‌وچهار، پنج سالتان شد و هنوز دندان عقلي در دهانتان نداشتيد بايد به دندان‌پزشك مراجعه كنيد تا با گرفتن يك راديوگرافي، تكليف را معين كند: آيا دندان عقلي وجود ندارد و يا اينكه دندان‌هاي عقل به‌دليل عدم وجود فضاي كافي،‌ در دهان رويش نيافته و به صورت <نهفته> باقي مانده‌اند.
دندان‌هاي عقل نهفته ممكن است به‌صورت بالقوه، منبعي براي ايجاد كيست‌هاي فكي و يا تومورها باشند، بنابراين گروهي از دندان‌پزشكان توصيه مي‌كنند كه اين دندان‌ها حتما به كمك جراحي‌، از فك خارج شوند و گروه ديگري نيز معتقدند كه مي‌توان به شرط پيگيري‌هاي مرتب و انجام راديوگرافي‌هاي كنترل، هر 6 ماه يك‌بار،‌اين دندان‌ها را تا زماني كه علامتي ندارند،‌در دهان نگهداشت.

دندان‌هاي عقلي كه فضا براي رويش در دهان پيدا مي‌كنند ممكن است به‌طور كامل و در جاي صحيح خود رويش يابند اما اگر فضاي كافي براي رويش كامل اين دندان‌ها وجود نداشته باشد ممكن است به‌صورت نيمه نهفته رويش پيدا كنند و نيز ممكن است اين دندان‌ها به‌صورت افقي و يا مورب نيز در دهان ظاهر شوند.

آیا دندان عقل را باید کشید:

کشیدن دندان عقل قبلا اشاره شده است که در سنین 17 تا 20 سال رشد میکند البته در دخترها زودتر از پسرها دندان عقل رشد میکند.دندان عقل با سایز های مختلف با سایر دندان ها تفاوت داشته و در بسیاری از موارد این دندان ها برای انسان مشکل آفرین شده لذا دانستن نکات زیر در مورد دندان های عقل میتواند سودمند باشد :

1- همیشه جوانه های دندان های عقل تشکیل نشده و لذا این دندان ها در بعضی افراد وجود نداشته و غایب هستند غایب بودن دندان های عقل دلایل مختلفی میتواند داشته باشد که یکی از آن ها ارث می باشد.

2- رویش دندانهای عقل معمولا با مشکلاتی همراه بوده که از ان جمله دردهای مبهم و گاهی شدید که د رافراد مختلف متفاوت است . همچنین تورم و اماس لثه اطراف دندان عقل در حال بیرون آمدن و گاهی درد و خونریزی از این ناحیه. یک نوع عارضه لثه هنگام رویش دندان عقل ممکن است به وجود آید که از نظر علمی به نام پری کورونیت نامیده میشود. که عارضه ای دردناک می باشد که نیاز به درمانهای دارویی و گاهی جراحی پیدا میکند.

3- دندان های عقل همیشه بطور طبیعی و مستقیم رویش پیدا نمیکنند بلکه در بسیاری از موارد در مسیر رویش خود به سمت دندان مجاور کج شده و دندان عقل بطور افقی در استخوان فک خوابیده و قادر به رویش نبوده و لذا به صورت نهفته در فک باقی می ماند .بسیاری از مردم از وجود دندانهای عقل اثر یک رادیوگرافی از فکین به دلایل دیگری به وجود این دندان ها پی برده میشود.در مورد این که آیا دندان عقل نهفته را باید کشید یا به نظرات متفاوت هستند، بعضی معتقدند باقی مانده این دندان ها میتواند زمینه بروز تومورهای خاصی از جمله آوملوبلاستوما را ایجاد کنند. ثابت شده است که دندان های عقل پایین بیشتر دچار نهفتگی می شوند.

4- بسیاری از دندان عقل پس از رویش با دندان های جلویی خود به درستی جفت نشده و لذا جویدن غذا را نقشی ندارند.

5- دندان های های عقل به دلیل نداشتن یک شکل طبیعی مشخص مانند بسیاری از دندان های دیگر و قرار گرفتن در انتهای فکین و تمیز نشدن ان ها هنگام مسواک زدن بسیار آسیب پذیر بوده و معمولا زودتر از سایر دندان ها پوسیده میشوند و باید به کشیدن دندان عقل ممجر شوند.

6- ترمیم و پرکردن دندان های عقل کار دشواری است و کشیدن آن ها نیز از دیگر دندان ها دشوارتر می باشد .
عفونت این دندان ها به راحتی در فضاهای صوتی و فکی پخش شده و میتواند برای بیمار خطرآفرین و مشکل ساز باشد.

7- توصیه میشود هریک تعضای خانواده از 20 سالگی با مراجعه به دندانپزشکی و در صورت لزوم گرفتن یک عکس، وضعیت دندان عقل خود را مشخص نموده و در صورت داشتن دندان عقل تکلیف نگهداری و یا خراج شدن آنها را مشخص نمایند.

جراحی یکی از وظایف یک دندانپزشک است به همین دلیل غالبا دندانپزشکان در تابلو خود عنوان جراح دندانپزشک را می آورند. البته جراحی در محدوده ی فک و کشیدن دندان عقل است. گرجه جراحی های وسیع و بزرگ و پیچیده در حیطه تخصص یک متخصص جراحی فک و صورت است ولی دندانپزشکان عمومی نیز جراحیهای کوچک مانند کشیدن دندان عقل و جراحی دندان عقل، شکافتن آبسه ها و .. را انجام میدهند.

جراحی در دندانپزشکی به دو دسته تقسیم میشوند:

1- جراحی های محدود و کوچک مانند کشیدن دندان عقل ، شکافتن آبسه و جراحی ها برخی از ضایعات کوچک و محدود.
2- جراحیهای بزرگ را که دارای طیف وسیعی است این نوع اعمال جراحی در تخصص جراح فک و صورت است.

برخی از انواع جراحی های بزرگ از قرار زیر می باشند:

1- جراحی های دندان عقل نهفته :

جراحی تومورهای فک و صورت و دهان، جراحی های فک جهت اصلاح ناهنجاریهای فکی مانند کوچک یا بزرگ بودن یک یا هر دو فک، جراحی های ناهنجاریهای دندانی فکی مانند جراحی شکاف کام و لب

2- جراحی صدمات فکی و صورت:

این نوع جراحی در تصادفات و حوادث لازم است. متخصص جراحی فک و صورت انواع شکستگیهای فکی و صورتی را از طریق جرای درمان مینماید.

3- جراحی زیبایی:

مانند جراحی ترمیمی پلاستیک، جراحی بینی که بیشتر جنبه ی زیبایی داشته و امروزه طرفداران زیادی پیدا کرده است. البته این نوع جراحی ها بیشتر کارجراحی پلاستیک و متخصص گوش و حلق و بینی است.جراحیهای بزرگ بزرگ به وسیله هر یک از متخصصین فوق در بیمارتان و تحت بیهوشی انجام میگیرد.

بسیاری از ناهنجاریهای فکی و صورتی بعد از سن بلوغ که دیگر از طریق ارتدنسی قابل جبران نیستند به وسیله ی جراحی درمانن میشوند مثلا افرادی که دچار جلوزدگی فک پایین یا بالا یا جلو آمدن هردو فکک بوده و در دوران کودکی و نوجوانی از طریق ارتودنسی اقدام به درمان نکرده اند در سنین جوانی می توانند از طریق جراحی مشکل فکی خود را حل کنند.

دندان عقل چگونه کشیده می‌شود؟

اگر دندان عقل ساده باشد به روش متداول کشیدن دندان، کشیده می‌شود اما درصورتی‌که دندان عقل نهفته باشد، برای کشیدن آن نیاز به عمل جراحی وجود دارد.وقتی‌که دندان عقل ساده باشد، بدون نیاز به هیچ‌گونه عمل جراحی و به‌طور معمولی تحت یک بی‌حسی موضعی کشیده می‌شود.وقتی دندان عقل نهفته باشد یا اینکه کشیدن آن به روش معمولی دشوار باشد، برای کشیدن دندان عقل به عمل جراحی نیاز است.عمل جراحی دندان عقل می‌تواند تحت یک بی‌حسی موضعی یا بیهوشی کامل انجام شود. در بی‌حسی موضعی، جراح بی‌حس‌کننده‌ی موضعی را به بیمار تزریق می‌کند و پس‌ازاینکه محل جراحی بی‌حس شد، شروع به انجام کار می‌کند.

در محل جراحی یک شکاف یا برش ایجاد می‌شود و استخوان و ریشه دندان نمایان می‌شود. در برخی موارد ممکن است نیاز باشد استخوان دندان نیز کشیده شود تا بتوان دندان عقل را بالا آورد و کشید. همچنین ممکن است برای سهولت در کشیدن دندان عقل، لازم باشد دندان عقل را برش داد.هنگامی‌که دندان عقل نهفته با موفقیت کشیده شد، محل جراحی با آب تمیز می‌شود. برای بخیه کردن محل جراحی از بخیه‌ی قابل‌جذب یا غیرقابل جذب استفاده می‌شود. در برخی موارد ممکن است نیازی به بخیه کردن محل جراحی نباشد.

عوارض ناشی از كشيدن دندان عقل

حفره خشك:

اگر لخته خون در حفره ناشي از كشيدن دندان تشكيل نشود و يا پس از تشكيل از بين برود، در ناحيه كشيده شدن دندان يك حفره خالي دردناك و همراه با بوي بد ايجاد مي‌شود. براي درمان اين عارضه كه اغلب 3 تا 4 روز بعد از خارج شدن دندان اتفاق مي‌افتد، به دندان‌پزشكتان مراجعه كنيد. علت اين عارضه مشخص نيست اما گفته مي‌شود كشيدن سيگار پس از جراحي دهان ممكن است در ايجاد اين عارضه موثر باشد.

پارستزي:

از عوارض نادر جراحي دندان‌هاي عقل پائين پارستزي است. اين عارضه به معناي ايجاد بي‌حسي‌ موقتي در ناحيه زبان، لب پائين و يا فك پائين است كه ممكن است از چند روز تا چند ماه طول بكشد. به ندرت اتفاق مي‌افتد كه اين بي‌حسي به‌صورت دائمي باقي بماند

شما ممكن است بعد از جراحي دندان عقلتان،‌اين وقايع را تجربه كنيد:

تورم از عوارض شايع پس از جراحي است. براي بهبود آن در 42 ساعت اول بعد از جراحي از كمپرس سرد استفاده كنيد. اين كمپرس را 02 دقيقه بر روي موضع قرار داده و 02 دقيقه برداريد. پس از 42 ساعت دهان‌شويه آب نمك گرم 1( قاشق چايخوري نمك در يك ليوان آب گرم) مفيد است.
ممكن است در باز كردن كامل دهانتان مشكل داشته باشيد. اين عارضه پس از 7 تا 01 روز برطرف مي‌شود.درد يك عارضه شايع پس از جراحي است.

چگونه مي‌توانيد به خودتان كمك كنيد

1. از مسكن‌ها مانند آسپرين، ايبوبروفن و يا استامينوفن استفاده كنيد.
2. استراحت كنيد.
3. شب بعد از جراحي‌ از يك بالش اضافي جهت بالا نگهداشتن سر و كاهش خونريزي استفاده كنيد.
4. از تف كردن آب دهانتان خودداري كنيد تا لخته تشكيل شده كنده نشود.
5. سيگار نكشيد. استفاده از مشروبات الكلي نيز مضر است.
6. رژيم غذايي پس از جراحي دندان عقل بايد شامل غذاهاي نرم، سرد و پر انرژي باشد.
7. از خوردن مايعات با ني پرهيز كنيد، زيرا ممكن است باعث كنده شدن لخته شود.
8. مسواك زدن را به 42 ساعت پس از جراحي موكول كنيد.
9. اگر براي شما آنتي‌بيوتيك تجويز شده، آن‌را به‌طور كامل مصرف كنيد.
10. اگر درد بسيار شديد داشتيد و يا خونريزي‌تان قطع نشد به دندان‌پزشك مراجعه كنيد.
11. دندانهای عقل، سومین دندان آسیا ، آخرین دندانهایی هستند که رویش پیدا می کنند و برای داشتن سلامتی دهان و دندان معمولاً نیازی به آنها نیست .