عوارض اسکن استخوان برای اطرافیان

عوارض اسکن هسته ای برای اطرافیان

در انجام اسکن هسته ای یا رادیوایزوتوپ از مواد رادیواکتیو متفاوتی استفاده میشود.در تشخیص بیماری های مختلف نوع ماده رادیواکتیو بکار برده شده متفاوت است بطور مثال برای تشخیص بیماری های استخوان بیشتر از عنصر رادیواکتیو تکنیسیم technetium استفاده میشود. البته در بعضی از موارد از گالیم Gallium و یا ایندیمIndium استفاده میگردد. در تشخیص بیماری های غده تیروئید از عنصر ید Iodine رادیواکتیو و برای تشخیص بیماری های قلبی از تالیمThallium رادیواکتیو استفاده میشود.با دلگرم همراه باشید تا با عوارض اسکن آشنا شوید.

کاربردهای اسکن استخوان عبارتند از :

1- تشخيص شکستگی هاي مخفي
2- آرتریت و التهاب مفاصل
3- عفونتهای استخوان
4- تومورها
5- بررسي سرايت سرطانها به استخوان
6- بررسي دردهای استخوانی
7- بررسي پروتزها و مفاصل مصنوعي
8- بررسي آسيبهای ورزشي

آیا انجام این اسکن عوارضی هم دارد؟

عارضه قابل ملاحظه ای برای اين اسکن گزارش نشده است.

فرآيند انجام اسکن استخوان

ابتدا پرتودارو ( ماده راديواکتيو) به صورت وريدی به بيمار تزريق مي شود. 3 تا 4 ساعت طول مي کشد تا ماده راديواکتيو وارد استخوان شود. در اين فاصله بيمار ميتواند به منزل برود و در زمان تعيين شده به مرکز هسته ای برگردد.
ممکن است بسته به نوع بيماری و نظر پزشک متخصص هسته ای ، همزمان با تزريق پرتو دارو تصويربرداری از ناحيه مورد نظر انجام شود.نوشيدن مايعات فراوان کمک مي کند تا داروی اضافي که جذب استخوان نشده است ، از طريق ادرار دفع شود و کيفيت تصاوير اسکن بهتر شود.کل مدت تصويربرداری 45 دقيقه مي باشد. در بعضي شرايط خاص ممکن است نياز به تصاوير اضافي باشد که به مدت تصويربرداري اضافه ميشود.

برای تصويربرداری ، بيمار آرام و بيحرکت روی تخت دراز کشيده و دستگاه گاما کمرا به آرامي در طول بدن وی حرکت مي کند و از تمام بدن ، از فرق سر تا نوک انگشتان تصويربرداری مي نمايد. هرگونه حرکت سبب تار شدن تصوير ميشود که برای جلوگيری از اشتباه تشخيصي بايد تصويربرداری تکرار شود.پس از اتمام تصويربرداری ، بيماردر اتاق انتظار منتظر مي ماند تا تصاوير تهيه شده بازبيني شود و در صورت بي اشکال بودن ، بيمار ميتواند مرکز را ترک نمايد.دربعضي مواقع ممکن است نياز به فاز چهارم باشد که معمولا 18 تا 24 ساعت بعد انجام مي شود و مدت تصويربرداری حدود 10 دقيقه مي باشد.

در بعضی از بیماریها پزشک برای بررسی دقیق تر درخواست اسکن سه بعدی از منطقه خاصی از بدن میکند که اصطلاحا به آن اسکن اسپکت گفته میشود. در اسکن اسپکت گاما کمرا 360 درجه حول عضو مورد نظر چرخش می نماید و 64 تا تصویر از عضو مورد نظر میگیرد و با آنالیز نرم افزاری تصویر سه بعدی ایجاد مینماد که میتواند مقاطع متعدد از عضو مورد نظر را مورد بررسی قرار داد این اسکن حدود نیم ساعت طول میکشد که در صورتیکه حال عمومی بیمار خوب باشد و بتواند در طول تصویربرداری بی حرکت بماند انجام میشود.

ماده رادیواکتیو تزریق شده به بدن از خود اشعه گاما که نوعی اشعه رادیواکتیو است تابش میکند. اشعه رادیواکتیو برای بدن مضر بوده و در مقادیر زیاد به سلول ها آسیب میرساند. باید توجه داشت که هر روش تشخیصی و درمانی در کنار مزایایی که دارد میتواند عوارضی هم داشته باشد. دانشمندان و پزشکان سعی میکنند با بهبود تکنیک ها این عوارض و آسیب ها را به حداقل برسانند. مقدار اشعه ایکه در هر بار اسکن هسته ای به بدن میرسد به اندازه اشعه ایست که در 200 بار رادیوگرافی عمولی به بدن وارد میشود. گرچه این مقدار زیاد است ولی آسیبی به بدن بیمار وارد نمیکند.

برای به حداقل رساندن آسیب اشعه رادیواکتیو سعی میشود حداقل میزان ماده رادیواکتیو بکار رود. پس غلظت ماده رادیواکتیو تزریقی به بیمار بسیار اندک بوده و در نتیجه میزان اشعه ساطع شده از بدن بیمار بسیار کم است. به همین نسبت تصویربرداری از این میران اندک اشعه مشکل میشود. برای بدست آوردن یک تصویر مناسب معمولا نیاز میشود تا بیمار حدود یک ساعت در مقابل دوربین دستگاه قرار گیرد تا میزان اشعه کافی به صفحه حساس دوربین وارد شود. در این مدت دوربین ممکن است در جهات مختلف حرکت کرده و بدن بیمار را از زوایای متفاوتی ببیند. در طول مدت تصویربرداری بیمار باید بدون حرکت باشد.

انجام اسکن هسته ای برای جنین مضر است پس در صورت بارداری و یا شک به بارداری بیمار باید آن را به پزشک معالج اطلاع دهد. در صورتیکه اسکن هسته ای برای یک خانم شیرده انجام شود وی باید شیر خود را تا دو روز بعد از انجام آن دوشیده و دور بریزد.

آیا انجام اسكن هسته‌ای برای اطرافیان ما ایجاد خطر می‌كند؟

به جز در موارد استثناء كه برای درمان بیماران سرطانی استفاده می‌شود كه آن هم بیمار 3 روز بستری می‌گردد در بقیه موارد هیچ خطری متوجه اطرافیان نیست.

بعد از انجام اسکن ، من باید به چه نكاتی توجه كنم و چه چیزهایی را رعایت كنم؟

به طور كلی احتیاطات خاصی لازم نیست ولی بهتر است از تماس بسیار نزدیك برای طولانی مدت به خصوص بچه‌ها و خانم‌های باردار فقط در 24 ساعت اول بعد از اسكن پرهیز كنیم پس برای خود یك محیط جداگانه ( ایزوله ) درست نكنید. تأكید می شود لازم به دوری اطرافیان و یا فرستادن آنها به منازل اقوام وآشنایان نیست. تماس طولانی مدت تا روز بعد از انجام تست بهتر است در فاصله 1-2 متری باشد. تماس كوتاه مثل خوش و بش كردن یا بوسیدن بچه ها موردی ندارد.

مواد رادیو اكتیو در بدن چگونه كار می‌كنند؟

مقدار بسیار ناچیز مواد رادیواكتیو به مولكول‌های بدن وصل می‌شوند و به داخل ارگانی كه مدّ نظر برای تصویربرداری است فرستاده می‌شوند. امواج دریافتی از بافت مورد نظر توسط دوربین گاما جذب شده و توسط كامپیوترها پردازش می‌گردد و در نهایت تصاویر عملكردی ایجاد می‌گردد.

چرا باید مدت نسبتاً طولانی در فاصله بین تزریق دارو و تصویربرداری صبر كرد؟

چون در پزشكی هسته‌ای دقیقاً سیستم عملكردی بدن دنبا ل می‌شود پس در عمل بعد از تزریق مواد تا جذب در بدن بسته به نوع ماده و بافت مورد نظر در بدن، میزان تجمع در ارگان خاص متفاوت است. مثلاً در اسكن قلب در هر مرحله بعد از تزریق 1/5 ساعت به طول می‌انجامد كه ماده رادیواكتیو به خوبی جذب قلب شود و سپس تصویربرداری شروع گردد. همكاران پزشكی هسته‌ای تعداد ساعات كلی را خدمت شما در موقع پذیرش می‌گویند و گرنه در عمل‌، دو مرحله تزریق هر كدام 4 دقیقه و دو مرحله تصویربرداری هر كدام 10 دقیقه (در كل كمتر از 30 دقیقه) معطلی ندارد. در اسكن استخوان از لحظه تزریق باید 3 ساعت صبر كرد و بعد 10 دقیقه تصویربرداری كرد. در این مدت بیمار با اجازه همكاران پزشكی هسته‌ای می‌تواند به بیرون از بخش بروند.

خطرات انجام اسكن قلب چیست؟

اسكن قلب 2 مرحله استرس و استراحت دارد. در مرحله استرس به قلب بیمار یا با داروی غیررادیواكتیو ( آمپول زرد رنگ ) و یا با تست ورزش، فشار وارد می‌كنیم و از قلب بیمار تحت فشار عكس می‌گیریم و سپس 2-3 ساعت بعد از آن در مرحله بدون هرگونه فشاری ( استراحت ) عكس می‌گیریم و سپس این دو عكس را مقایسه می‌كنیم. به طور كلی انجام اسكن قلب چه با استرس دارو و یا تست ورزش خطری ندارد.

مواد رادیواكتیو از چه راه‌هایی وارد بدن بیمار می‌گردد؟

معمولاً از طریق سیستم وریدی یا سیاهرگ وارد بدن بیمار می‌شود اگرچه بعضی مواقع از راه خوردن هم وارد بدن بیمار می‌گردد.

آیا مواد رادیواكتیو مشابه مواد حاجب در رایولوژی ( عكس رنگی ) عمل می‌كنند؟

خیر، اینها دو تركیب متفاوت هستند. در استفاده از مواد رادیواكتیو، هیچگونه آلرژی دیده نمی‌شود ولی در مواد حاجب در رادیولوزی نیاز به مراقبت جهت این مهم وجود دارد.

اگر من به ید حساسیت داشته باشم، آیا خوردن ید رادیواكتیو جهت درمان پركاری تیروئید باعث ایجاد آلرژی در بدن من می‌گردد؟

خیر، این مورد منتفی است و آلرژی ایجاد نمی‌شود.

آیا برای انجام اسكن‌های هسته‌ای در یك دوره زمانی خاص محدودیت وجود دارد؟

در کل، در اسكن‌های پزشكی هسته‌ای مقادیر بسیار ناچیز مواد رادیواكتیو استفاده می‌گردد به طوری كه بعضی از اسكن‌های پزشكی هسته‌ای مثل اسكن مثانه برای برگشت ادرار 50 برابر كمتر از تست مشابه در بخش رادیولوژی به مریض اشعه می‌رساند. دركل حتی در اسكن پزشكی هسته‌ای با استفاده از بیشترین مقدار ماده رادیواكتیو، از انجام یك سی تی اسكن معمولی به بدن بیمار كمتر اشعه می‌رساند پس نكند كه نام هسته‌ای شما را نگران كند.با توجه به موارد فوق، انجام اسكن های متعدد در یك بازه زمانی خاص موردی ندارد.

جواب عكس من چه موقع آماده می‌شود؟

جواب تستم را از چه کسی می توانم مطلع بشوم ؟

آیا از تکنولوژیست مربوطه بپرسم؟

اغلب اوقات جواب اسكن شما در همان روز آماده می‌گردد ( عصر همان روز ) و شما بهتر است تا 1-2 روز بعد جواب را به پزشك معالجتان نشان دهید و جواب از پزشک معالج خود جویا شوید و از اینکه از همکاران ما درباره پاسخ خود سوال نمی فرمایید کمال تشکر و قدردانی را داریم.نكته مهم این كه در روز انجام اسكن یا گرفتن جواب، تمامی مدارك در رابطه با بیماری خود را برای ما بیاورید. عكس‌های قبلی مثل سی تی اسكن، سونوگرافی، عكس ساده و ... فراموش نشود.

آیا من باید لباس مخصوص بپوشم؟

به جز در بخش درمان، در بقیه موارد لازم به پوشیدن گان نیست.

آیا من می‌توانم جواهرات یا دیگر زیورآلات خودم در حین انجام تست بپوشم؟

به دلیل این كه ما در پزشكی هسته‌ای معمولاً از سرتا سر بدن عكس می‌گیریم ( برخلاف دیگر عكس‌ها كه از یك ناحیه خاصی گرفته ‌می‌شود ) پس بهتر است در روز انجام اسكن جواهرات یا دیگر زیورآلات خود را نپوشید.

آیا در صورتی كه من وسیله‌ای در بدنم باشد مثل پیس قلبی، می‌توانم در بخش پزشكی هسته‌ای اسكن انجام بدهم؟

در بخش پزشكی هسته‌ای برخلاف MRI ، موردی ندارد البته در صورتی كه پروتز در بدنتان استفاده شده، بهتر است جهت تصویربرداری با دقت بیشتر به تكنولوژیست اطلاع دهید.

آیا انجام اسكن پزشكی هسته‌ای برای من خطرناك نیست؟

با توجه به مقادیر بسیار ناچیز مواد رادیو اکتیو مورد استفاده در پزشکی هسته‌ای به هیچ وجه مشکلی ایجاد نمی‌شود و ضمناً تا به حال هم هیچ موردی گزارش نگردیده است.

• تفاوت اسكن‌های هسته‌ای با دیگر تست‌ها مثل سی تی اسكن، عكس ساده، MRI در چیست؟
• كدام بهتر است؟
• اسكن قلب بهتر است یا آنژیوگرافی ؟
• اسكن كلیه بهتر است یا سونوگرافی از كلیه‌ها؟

ابداع رشته جوان پزشكی هسته‌ای در كنار دیگر روش‌ها به دلیل این بود كه دیگر تست‌ها بیشتر آناتومی و كالبد بافت یا ارگان را نشان می‌دهند ولی پزشكی هسته‌ای بیشتر عملكرد و فیزیولوژی ارگان را نشان می‌دهد. دركل این تست‌ها مكمل یكدیگر هستند و جای یكدیگر را نمی‌گیرند. مثلاً آنژیوگرافی، عروق قلب را نشان می‌دهد ولی اسكن دیواره‌های قلب را نشان می‌دهد.

دلیل بررسی دقیق اسم و سن افراد و چک کردن بعضا چندباره و نیز تفاوت در تصویربرداری حتی برای یک نوع مطالعه چیست؟

به علت متفاوت بودن هر نوع ماده مصرفی اعم از رادیواکتیو و غیر رادیواکتیو برای هر نوع مطالعه خاص ونیز متفاوت بودن بیماران نیاز به تصایر اضافی و مختلف می باشد که رعایت این نکات ، دقت بلایی می طلبد که از حسن همکاری شما سپاسگزاریم.

خواهشمنديم اگر سوال يا نکته‌اي براي مطلب عوارض اسکن هسته ای برای اطرافیان

در ذهن شما باقي مانده است، آن‌را در قسمت نظرات با ما و ساير کاربران به اشتراک بگذاريد.

---------------------------------------------------------------------------------

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی