4 نوع سوء تغذیه و تاثیرات آن بر سلامت بدن

سوء تغذیه و تاثیرات آن بر سلامت بدن

سوء تغذیه نوعی بیماری به‌ شمار می‌آید که به علت مصرف ناکافی یا بیش از اندازه یک یا چند مادهٔ غذایی بروز می‌کند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه یکی از بزرگ‌ترین مشکلات مربوط به تغذیه قحطی و کمبود مواد غذایی لازم برای سوخت‌ وساز بدن است. با این وجود، سوء تغذیه درهمهٔ کشورهای جهان با نمودهای گوناگون چون چاقی، بدخوری یا کم‌خوری دیده می‌شود.

سوء تغذیه و یا فقدان تغذیه مناسب تنها 578 میلیون نفر را در منطقه آسیا-اقیانوس آرام تحت تاثیر قرار می دهد که بیشتر آنها کودکان زیر 5 سال هستند.

علل سوء تغذیه

از مهم‌ترین دلایل سوءتغذیه در جهان می‌توان کمبود مواد غذایی و کیفیت نامناسب آن‌ها را نام برد. قحطی‌ها، کمبود آب و خشکی، جنگ‌ها و آفات محصولات کشاورزی موجب تشدید این دو مورد می‌شوند. افزایش جمعیت، گسترش بیابان‌ها، فقر و رژیم غذایی نادرست به علت نبود اطلاعات و دانش کافی نیز نقش ایفا می‌کنند.

باید توجه داشت که خود سوء تغذیه موجب بروز بیماری‌ها و اختلالاتی در سیستم ایمنی و گوارش بدن می‌شود که جذب برخی از مواد غذایی لازم برای متابولیسم بدن را دچار مشکل می‌کند.

از طرفی دیگر، پرخوری، بدخوری و حتی رژیم‌های سخت لاغری می‌توانند موجب سوءتغذیه شوند. در این شرایط غذا وارد بدن فرد شده است یعنی غذا در اختیار فرد هست اما به دلیل عواملی مانند بیماری مزمن و به ویژه بیماری که فرد برای آن دارو مصرف می کند فرد دچار سوء تغذیه می شود . برای مثال

• مصرف آسپرین جذب ویتامین سی را کاهش می دهد.
• در بیماری روده تحریک پذیر به دلیل مشکل فیزیولوژیکی مواد مغذی جذب بدن نمی شود.
• همچنین به دلیل شرایط روانی فرد دچار پرخوری یا بدخوری می شود و بدن وی از نظر ریزمغذی ها کمبود دارد یعنی از نظر شکمی سیر است اما سلول ها گرسنه هستند.

شاخص سوء تغذیه

به گفته سازمان غذا و کشاورزی ایالات متحده از هر 8 نفر یک نفر از سوء تغذیه رنج می برد . 32.5 درصد کودکان در کشورهای در حال توسعه دچار سوء تغذیه هستند و حداقل 14.5 درصد از مرگ و میر کودکان 0 تا 5 ساله به علت گرسنگی است. این آمار بسیار ابتدایی است و اگر بخواهیم وارد جزئیات شویم تراژدی سوء تغذیه این روزهای جهان را درک خواهیم کرد.

علائم سوء تغذیه

برخی از نشانه‌های سوءتغذیه ممکن است در سنین متفاوت نوزادان و کودکان و شدت ابتلای آنها به آن، تفاوت‌هایی داشته باشد، اما علائم عمومی آن عبارت است از خستگی و بیحالی مزمن، وزن کم و لاغری، کوتاه ماندن قد، ضعف در بینایی، اختلال در شنوایی، پریدگی رنگ و خشکی پوست.
هر چه سوءتغذیه به سمت شدت بگراید، ریزش یا تغییر رنگ موها، کاهش تمرکز و توجه، تحلیل رفتن عضلات و ماهیچه‌ها، شکنندگی استخوان‌ها، برآمدگی شکم و… نیز به این علائم افزوده می‌شود.

تاثیر سوء تغذیه بر سلامت بدن

سوء تغذیه و گرسنگی تاثیرات ویران کننده ای بر کودکان، بزرگسالان و به ویژه زنان باردار دارد. سوء تغذیه همچنین تأثیرات شدید و گسترده اقتصادی- اجتماعی است .

اثرسوء تغذیه بر روی کودکان: عقب ماندگی ذهنی، رشد ناگهانی، سیستم ایمنی ضعیف، کمبود میکروارگانیسم، عفونت دستگاه گوارش، کم خونی و ناگزیر - مرگ.

اثرات سوء تغذیه بر روی زنان باردار: علاوه بر اینکه جنین از نظر سلامت در وضعیت خوبی نیست ، یک زن باردار ممکن است دچار زایمان سخت، خونریزی پس از زایمان و کم خونی شود.

انواع سوء تغذیه

تعداد بسیار کمی از مردم می دانند که سوء تغذیه نه تنها به علت کمبود مواد مغذی بلکه به علت مصرف بیش از حد مواد غذایی نیز می تواند ایجاد شود ! با این حال، سوء تغذیه ناشی از فقدان مواد مغذی ضروری یک نگرانی عمده جهانی است. انواع اصلی بیماری های سوء تغذیه عبارتند از رشد ناکافی حاصل از سوء تغذیه و سوء تغذیه ناشی از ریزمغذی ها.

1- رشد ناکافی ناشی از سوء تغذیه

همانطور که از اسم آن مشخص است رشد ناکافی فرد از نظر قد یا وزن بر اساس سن و جنس او مشخص می شود. رشد ناکافی ناشی از سوء تغذیه می تواند بسیار جدی باشد.

2-سوء تغذیه حاد

این نوع سوء تغذیه با از دست دان ناگهانی و شدید وزن که می تواند منجر به سه نوع سوء تغذیه بالینی شود مشخص می شود.

ماراسموس

این بیماری زمانی اتفاق می افتد که چربیها و بافت های بدن با سرعت هشدار دهنده ای برای جبران کمبود مواد غذایی تجزیه شوند در نتیجه فرآیندهای داخلی بدن از جمله سیستم ایمنی و متابولیسم بدن با سرعت هشدار دهنده ای کند می شوند و فرد شدیدا لاغر می شود.

کواشیوکور

این بیماری با ادم ( ابقاء آب در بدن) در دست ها و پاها مشخص می شود . کودکان دچار فقر تغذیه عملا بادکرده و چاق به نظر می رسند که به علت جمع شدن آب در بدن آنها است.

کواشیوکور- ماراسموس

این سوء تغذیه با از دست رفتن چربی و لاغری شدید و ادم مشخص می شود.

3- سوء تغذیه مزمن

این نوع سوء تغذیه که محدود محدود کننده رشد کودکان هم هست طی یک مدت طولانی اتفاق می افتد و عواقب پایدارتری دارد . این سوء تغذیه به دلیل ضعف سلامت مادر قبل از تولد اتفاق می افتد و منجر به تاخیر رشد و دیگر مشکلات سلامتی در کودک می شود. تاخیر در رشد یا عقب افتادگی به این دلیل خطرناک است که بعد یک سن خاص غیر قابل برگشت خواهد شد . بنابراین درمان مناسب سوء تغذیه زنان باردار و دختران جوان برای پیشگیری از وقوع این مشکلات لازم است.

4- سوء تغذیه ناشی از ریز مغذی ها

این نوع سوء تغذیه ازمتوسط تا شدید و شامل کمبود ویتامین های A , B , C , D , کلسیم , فولات , ید , آهن , روی و سلنیوم است . این ویتامین ها و مواد معدنی در فرآیندهای مختلف بدن اهمیت زیادی دارند و کمبود آنها می تواند افراد سالم را هم دچار سوء تغذیه کند .

• کمبود آهن باعث کم خونی، رشد ضعیف مغز و عملکرد ناقص قلب می شود
• کمبود ید منجر به اختلال عملکرد تیروئید و عقب ماندگی ذهنی می شود.
• کمبود ویتامین D موجب ریکتز و سایر اختلالات مربوط به رشد استخوان می شود.
• کمبود سلنیوم منجر به عملکرد ضعیف قلب، ایمنی ضعیف و استئوآرتریت می شود.
• کمبود ویتامین A باعث از دست رفتن بینایی، رشد استخوان و ایمنی می شود.
• کمبود ویتامین B12 منجر به دژنراسیون عصبی و تشکیل ضعیف RBC می شود.
• کمبود فولات و یا ویتامین B9 سبب رشد آهسته و کم خونی می شود.
• کمبود روی ممکن است سبب ضعف ایمنی، درک حسی و کم خونی شود.

تشخیص سوء تغذیه

به منظور تشخیص این مشکل، پزشکان معاینات و آزمایش‌های خاصی را به این منظور که متوجه شوند که آیا بیمار از سوء تغذیه رنج می‌برد یا خیر و علت آن چیست, انجام می دهند. معاینات و آزمایشات تشخیص سوء تغذیه عبارتند از:

• مشکلات روانی به عنوان دلیلی برای این بیماری در وهله اول مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
• آزمایش ادرار و خون گرفته می‌شود.
• علت های کاهش وزن بررسی می‌شوند.
• هر بیماری زمینه‌ای که باعث سوء تغذیه می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• توزیع چربی بدن تعیین می‌شود.
• BMI یا شاخص توده‌ بدن محاسبه می‌شود.
• اشعه X برای ارزیابی تراکم استخوان گرفته شده است.
• اشعه X نیز برای قلب و ریه‌ها گرفته می‌شود تا مشخص شود آیا هرگونه آسیبی به آنها رسیده یا خیر.

پس از ارزیابی کامل، به منظور جبران مواد از دست رفته، بیمار را تحت یک رژیم تغذیه‌ای قرار می‌دهند. به منظور مشاهده‌ بهبودی، او را مورد بررسی قرار می‌دهند و به دقت مراقب خواهد بود که آیا سوء تغذیه‌ علتی بوده که توسط خود شخص به وجود آمده است یا خیر.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

سوء تغذیه در كودكی، كاركرد مغز را تضعیف می كند

10 بیماری ناشی از کمبود تغذیه

ترجمه و گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم