طلاق بائن چیست | معرفی انواع طلاق بائن

طلاق بائن چیست ؟

طلاق بائن به طلاقی گفته می شود که مرد در زمان عده حق رجوع به زن را ندارد. در طلاق بائن مرد بعد از زمان عده می تواند مجددا با او ازدواج کند.

طلاق به معنای گشودن گره و رها کردن است. همچنین طلاق از نظر لغوی در معنای ترک کردن نیز آمده است و در اصطلاح عبارت از پایان‌ دادن زناشوئى به‌وسیله زن یا شوهر است. باید توجه داشت که اساساً طلاق در عقد ازدواج دائم مطرح می‌شود؛ ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی در این باره مقرر داشته است :«طلاق مخصوص عقد دائم است و زن در منقطعه با انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود.»

طلاق بائن بدان معنی است که در زمان عده، زوج حق رجوع به زوجه را ندارد و چنان‌چه خواستار زندگی مجدد با زوجه مطلقه‌اش باشد، باید تا انقضای مدت عده صبر کرده و بعد از آن با عقد نکاح مجدد او را به همسری درآورد.

بائن به معنی جدائی است و طلاق بائن را از آن رو به این نام گفته‌اند که در آن حق رجوع برای شوهر شناخته نشده است و با وقوع طلاق رابطه نکاح به طور قطعی منحل می‌شود.

ماهیت طلاق

از حیث ماهیت طلاق در فقه و حقوق باید گفت که طلاق یکی از اعمال حقوقی است و از آن‌ جا که با یک اراده (خواه اراده زوج باشد یا نماینده قانونی) محقق می‌شود، در ذیل ایقاعات قرار می‌گیرد.

بعضی از شرایط اساسی طلاق مربوط به طلاق دهنده و پاره ای دیگر مربوط به مطلقه (زن) است. برخی از این شرایط مانند قصد و رضا و اهلیت برای هر عمل حقوقی لازم اسن و ویژه طلاق نیست و بعضی دیگر مانند پاکی زن به طلاق اختصاص دارد.

آثار طلاق بائن

قطع کامل رابطه زوجیت، اگر طلاق بائن باشد، رابطه نکاح از تاریخ وقوع آن منحل می‌شود. بر اثر طلاق، زن و شوهر از قید زناشویی آزاد می‌شوند؛ شوهر پس از این طلاق می‌تواند بدون اشکال ازدواج کند، اما زوجه، اگر از آن دسته از زنان نباشد که عده طلاق ندارد، باید عده نگه دارد و نمی‌تواند در ایام عده با دیگری ازدواج کند و این تنها اثری است که بعد از طلاق بائن در ایام عده از ازدواج سابق باقی می‌ماند.

بنابر این با وقوع طلاق بائن، حقوق و تکالیفی که زن و شوهر نسبت به یکدیگر داشتند ساقط می‌گردد. اقامت‌گاه زن دیگر تابع شوهر نیست، بقای نام خانوادگی شوهر برای زن منوط به اجازه شوهر است. زنی که در عده طلاق بائن است، مستحق نفقه ایام عده نیست، مگر آن که آبستن باشد.

انواع طلاق بائن

انواع طلاق بائن به شرح زیر است:

1. طلاق زنى که نه سالش تمام نشده باشد.
2. طلاق زنى که یائسه باشد. یعنى اگر سیده است بیشتر از 60 ‏سال و اگر سیده نیست بیشتر از 50 سال داشته باشد.(یائسه زنی است که به اقتضای سن که معمولا پنجاه سالگی است عادت زنانگی نمی بیند و زمان بارداری او به پایان رسیده است.)
3. طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود.
4. طلاق زنى که او را سه دفعه طلاق داده ‏اند.( یعنی سومین طلاقی که بعد از سه وصلت پی در پی بوجود آید.)
5. طلاق خلع و مبارات: توضیحا اضافه می کند طلاق خلع طلاقی است که زن به لحاظ کراهت(بیزاری) از شوهرش با بخشیدن مالی به او طلاق می گیرد و طلاق مبارات طلاقی است که این بیزاری دو طرفه باشد ( زن و شوهر از هم بیزار باشند و میلی به ادامه زندگی نداشته باشند.)
6. طلاقی که قبل از زناشویی واقع شود.

طلاق هایی که از طرف دادگاه خانواده به تقاضای زوجه و به لحاظ عسر و حرج صادر می شود جزء در یک مورد (طلاق زوجه غایب مفقود الاثر) که رجعی است در بقیه موارد بائن است یعنی شوهر حق رجوع ندارد. زیرا رجعی بودن این گونه طلاق ها با فلسفه وجودی دادگاه های خانواده و مفاد ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی اصلاحی آبان ۱۳۷۰ منافات دارد.

ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند، چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق کند و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود

یکی از آثار مهم طلاق بائن جدایی کامل دو همسر از یکدیگر است و در اثر این طلاق زن و شوهر به کلی از هم جدا شده و مرد میتواند بی اجازه دادگاه ازدواج کند و هیچ تکلیفی هم به پرداخت نفقه به زن سابق خود ندارد. در این نوع طلاق زن و مرد از هم ارث نمیبرند و زن باید خانه شوهر را بعد از طلاق ترک کند و اگر عده نداشته باشد میتواند بلافاصله ازدواج کرده.

اگر شوهر در حال بیماری زن خود را طلاق دهد و بعد بر اثر آن بیماری بمیرد زن از او ارث میبرد اگر چه طلاق بائن باشد ولی به شرط آن که زن شوهر نکرده باشد.

رجوع از بذل در طلاق بائن

به دلیل این که طلاق خلع از اقسام طلاق بائن است، پس از تحقق آن مرد نمى‌تواند در زمان عدّه به همسر خود رجوع کند؛ این در حالی است که زن مى‌تواند به فدیه پرداختى به شوهرش در زمان عدّه رجوع کند و آن را پس بگیرد، هرچند مرد ناخشنود باشد. در این صورت، زوج مى‌تواند به همسرش رجوع کند در این ‌که جواز رجوع زن مشروط به امکان صحّت رجوع مرد است یا نه، اختلاف وجود دارد.

فدیه چیست ؟

زن هایی که از ادامه زندگی زناشوئی خود ناراضی هستند، گاه برای رهایی از آن حاضر می‌شوند مالی به شوهر بدهند تا طلاق داده شوند و شوهر هم قبول می کند و در مقابل آن زن را طلاق میدهد. مال مزبور را فدیه می گویند.

طلاقی که شوهر به واسطه گرفتن مالی از زن او را طلاق میدهد به دو صورت تقسیم بندی میشوند :« طلاق خلع و طلاق مبارات»

طبق سخن اول، در صورت عدم امکان رجوع مرد (مانند آن‌ که زن عدّه نداشته یا سه طلاقه باشد) رجوع زن نیز صحیح نیست.

همچنین در این‌ که صحّت رجوع زن مشروط به آگاهى شوهر از آن است یا نه، اختلاف وجود دارد. البته باید توجه داشت که رجوع به بذل عمل حقوقی یک طرفه‌ای است که به طور صرف به اراده زوجه واقع می‌شود اما با وجود یک جانبه بودن آن باید دارای شرایطی باشد.

از جمله این که زوجه فقط در ایام عده می‌تواند به فدیه رجوع کند.
دیگر این که زوج باید در ایام عده از رجوع زوجه به بذل آگاهی یابد تا بتواند به طور متقابل حق خود را اعمال کند.

شرایط رجوع از بذل

واضح است چنانچه زوج از این امر (رجوع زوجه به بذل) آگاهی نداشته باشد، رجوع زوجه به بذل باطل خواهد بود. رجوع باید به گونه‌ای باشد که زوج نیز توانایی رجوع به نکاح را داشته باشد.

با رجوع زوجه به بذل، وصف بائن بودن طلاق زائل شده و در این صورت طلاق رجعی می‌شود و شوهر می‌تواند در ایام عده به زوجه رجوع کند. بنابر این در طلاق خلع، اگر زوجه نسبت به بذل رجوع کند، طلاق رجعی می‌شود و زوج می‌تواند به زوجه رجوع کند، هر چند زوجه راضی به این امر نباشد و اگر راضی به رجوع باشد، زوج می‌تواند رجوع کند، حتی اگر زوجه نسبت به بذل رجوع نکرده باشد.

در این فرض، در واقع زوجه بذل را به زوج هبه غیر معوّض کرده، چون راضی شده است که زوج بدون باز پس دادن بذل به او رجوع کند. با رجوع زوج، همان ازدواج قبلی احیا می‌شود و همان مهریه ثابت خواهد بود. لازم به ذکر است که مهریه جدید، منوط به عقد جدید پس از انقضای عده است.

فرق طلاق رجعی و طلاق بائن چیست ؟

تفاوت های طلاق رجعی و طلاق بائن

1. تفاوت طلاق رجعی و طلاق باین در خصوص امکان رجوع مرد از طلاق است. بنابراین، در شرایطی که مرد می تواند در ایام عده از طلاق رجوع کند بدون این که دوباره عقدی میان آنها منعقد شود، در طلاق بائن چنین امری امکانپذیر نیست و برای اینکه زن و مرد دوباره به زوجیت هم درآیند باید عقد جدیدی میان آنها خوانده شود.
2. تفاوت طلاق رجعی و طلاق بائن این است که در صورت بائن بودن طلاق، زن در صورتی که عده نداشته باشد، می تواند بلافاصله با مرد دیگری ازدواج کند؛ اما در صورتی که طلاق از نوع رجعی باشد، زن باید تا پایان مدت عده صبر کند و سپس ازدواج کند. در غیر این صورت ، احکام ازدواج با زن شوهردار بر آن بار می شود.
3. فرق طلاق رجعی و بائن در ماده 943 قانون مدنی بیان شده است. با این توضیح که اگر شوهر زن خود را به طلاق رجعی طلاق بدهد، هر یک از زوجین که در طول مدت عده فوت شود دیگری از وی ارث خواهد برد. اما در طلاق بائن ، رابطه زوجیت به محض خواندن صیغه طلاق به پایان رسیده و هیچ یک از آنان در صورت فوت دیگری ارثی نمی برند .
4. تفاوت طلاق رجعی و طلاق بائن از آنجایی ناشی می شود که در طلاق رجعی زن کماکان در حکم زوجه مرد است و مرد موظف به ایفای تکالیفی در برابر زن خود می باشد. به عنوان مثال، با این که زن و مرد از هم جدا شده اند، اما به لحاظ شرعی مرد نمی تواند تا زمانی که مدت عده به پایان نرسیده است مطلقه رجعیه را از محل سکونتش یعنی منزل خود خارج کند.
5. تفاوت آخر مربوط به نفقه زن در طلاق رجعی و بائن است . بر اساس ماده 1109 قانون مدنی نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است ؛ مگر این که طلاق به علت ناشزه بودن زن رخ داده باشد. اما اگر انحلال نکاح به علت طلاق باین بوده باشد، زن حقی برای دریافت نفقه نخواهد داشت .

منبع: کتاب مختصر حقوق خانواده | نویسنده : دکتر سید حسن صفایی، دکتر اسدالله امامی

بیشتر بخوانید:

طلاق خلع و مبارات (بیزار شدن از یکدیگر) چیست چه شرایطی دارد ؟

طلاق رجعی چیست و چه آثاری دارد ؟

فرق طلاق رجعی و طلاق بائن چیست؟