دلگرم
امروز: پنج شنبه, ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۸ مارس ۲۰۲۴ میلادی
آشنایی با آداب و رسوم مردم شیراز در ایام نوروز
5
زمان مطالعه: 16 دقیقه
‌نوروز از مهمترین اعیاد ملی ایرانیان محسوب می‌شود که با نو شدن طبیعت همراه است در این مقاله میخواهیم شما را با آداب و رسوم مردم شیراز در ایام عید آشنا کنیم.

آداب و رسوم مردم شیراز در نوروز

یکی از اعیاد مهم ایرانیان "نوروز" است که با بهار فرا می رسد. نوروز با خود آداب و رسومی دارد که در هرکجای این سرزمین به شیوه های مختلفی در میان مردم رواج دارد.

دراین میان شیرازیها و مردم استان فارس در ایام بهار و نوروز سنتها و آدابی دارند که همچنان در میان آنها جاریست و با شکوه خاصی دنبال می شود. از پخت انواع شیرینی ها گرفته تا عیدی دادن و دید و بازدید نوروزی و... بخشی از آداب خطه فارس در ایام عید است.

مردم شیراز از 15 روز پیش از تحویل سال نو، به استقبال آن می‌روند. مردان با تهیه شیرینی و تنقلات و زنان با دوختن و تهیه لباس نو برای خود و فرزندان و همچنین خانه تکانی مشغول هستند.

نوروز واژه ای است مرکب از دو جزء که روی هم به معنای روز نوین است و بر نخستین روز از نخستین ماه سال خورشیدی، آنگاه که آفتاب به برج حمل انتقال می یابد، گذارده می شود و در اصطلاح به جشن سرسال پارسی - ایرانی (روز نخستین فروردین ماه برابر 21 مارس مسیحی) که آغاز بهار برگزار می شود. بیشتر تاریخ نویسان و صاحبان فرهنگ "جمشید" پادشاه پیشدادی را پایه گذار نوروز و سایر رسم‌های نیکو دانسته اند.

استقبال مردم شیراز از نوروز

خانه‌تکانی از مهمترین ارکان رفتن به استقبال نوروز است. رُفت و روب شست و شوی خانه و اثاثیه برای زدودن هرچه مایه آلودگی و پلشتی است .

شیرازی‌ها هم مانند دیگر مردمان ایران، در این ایام، شستنی‌ها را می‌شویند، قالی‌های خوش رنگ قشقایی را که هر کدام باغ گلی است، می‌تکانند و باز در خانه‌ای که رنگ و بوی تازه گرفته است و مملو از شمیم نرگس و مریم شده، می‌گسترانند.

خرید هم از اجزای برنامه‌های استقبال نوروز است. خرید خوراکی‌های مخصوص این ایام و البته پوشاکی نو، اگر والدین برای خود لباس نو خریداری نکنند قطعا برای فرزندان به خرید نوروز خواهند رفت.

سبز کردن سبزه هم، پیشوازی است برای نوروز، کاری که معمولان همزمان با ایام اسفند و از نیمه‌های این ماه آغاز می‌شود و با وسواسی خاص همراه است.

بانوان دانه‌هایی از حبوبات و غلات را انتخاب کرده و به امید سبز بودن زندگی، می‌کارند و پرورش می‌دهند تا در زمان تحویل سال، یکی از اجزای سفره هفت سین‌شان آماده باشد.

مردم شیراز در ایام عید

در شیراز رسم است که :

  • بعد از پاک‌کردن دانه‌هایی که قرار است کاشته شود، آنها را مشت مشت در ظرف آبی می‌ریزند .
  • مشت اول به سلامتی امام زمان «عج» در سینی یا ظرف مخصوص می‌ریزند.
  • آن گاه در هر نوبت اسم یکی از افراد خانواده را به زبان می‌آورند. معمولا ابتدا از بچه‌ها شروع می‌شود.
  • چند روزی که دانه‌ها در آب ماند و جوانه زد، دانه‌ها را هر جا خواستند، از پارج و سینی و دوری(بشقاب) گرفته تا دور کوزه و ... سبز می‌کنند‌.
  • برای این کار از ظرفی استفاده می‌کنند که از جنس مس یا روی باشد و بعد مقداری دانه ابتدا به سلامتی امام زمان می‌ریزند و به ترتیب بعد از آن نام اعضای خانواده را می‌آورند.

در شیراز غیر از گندم، جو، عدس، ماشک (ماش)، ترتیزک (نوعی از شاهی)، خاکشیرهم سبز می‌کنند این سبزها را در سفره نوروزی می گذارند و آنها را نگه داشته و روز سیزده به در که به خارج شهر می‌روند، سبزها را دم آب روان می‌دهند.

چهارشنبه‌ سوری یا جشن سوری

از جشن‌هایی است که تیره‌های هند و ایرانی یا هند و اروپایی گرامی می‌داشتند، جشن آتش بود. در ایران از جشن‌های آتش که به جا مانده، جشن سوری در پایان سال یا همان چهارشنبه سوری کنونی است و جشن شده.

آتش در دید ایرانیان پدیده روشنی، پاکی، شادابی، سازندگی، زندگی، تندرستی و در پایانه ِپدیده خداوند است. بیماری‌ها زشتی‌ها، بدی‌ها و همه گرفتاری‌ها در پهنه تاریکی جای دارند، از همین روست که اهریمن پدیده تاریکی و زشتی یا تیرگی و تاریکی پدیده و جلوگاه اهریمن است‌.

پس افروختن آتش، راه یافتن روشنی شناخت در دل و روح است که نشانه اهریمنی و غسل و نامبارکی را از میان برمی‌دارد، از این رو، جشن سوری پایان سال را به شب واپسین چهارشنبه سال بر می‌دارد، جابه جا کردند تا با پدید آمدن سال نو، خوش و خرم و شادکام گردند‌.

شیرازیان چهارشنبه آخر سال را چهارشنبه سوری می‌گویند و غروب سه‌شنبه هفت کپه یا سه کپه خار تهیه می‌کنند، آن‌ها را آتش زده و از روی آتش می‌پرند‌.

یکی از آداب و مراسمی که در شب چهارشنبه آخر سال و یا چهارشنبه‌سوری در شیراز برگزار می‌شود، رفتن مردم به «حوض ماهی» است. در گوشه غربی آرامگاه سعدی، قنات آب گرم معدنی جاری است که مردم شیراز به آن «حوض ماهی» می‌گویند.

آنها برای تندرستی و درمان بیمارهای خود، وارد حوض می‌شوند و با جام برنجی «چهل کلید» سر و تن خود را شست‌وشو می‌دهند. این کار نظم و ترتیبی خاص دارد و آن را تبدیل به آیینی ویژه می‌سازد.

زیارت حضرت شاه چراغ در شب چهارشنبه سوری، فال گوش ایستادن، پختن آش ابودردا که تهیه وسایل اولیه آن آداب منحصر به خود دارد، آجیل چهارشنبه سوری و تفال به دیوان حافظ، از دیگر مراسمی است که در این شب شیرازی‌ها انجام می‌دهند.

شیراز در ایام نوروز چگونه است ؟

پول نشان از خیر و برکت و رفاه، اسپند برای دوری از چشم زخم حسود، برنج، نشانی از خیر و برکت و فراوانی، آب، نشان صافی و پاکی و روشنایی و گشایش کار. ماهی قرمز، شگون دارد.

آیینه، برای رفع کدورت و نشانی ازصفا و پاکی و یک‌رنگی. طلا، نشانی از امید به وضع مالی خوب در سال نو. بعد از تحویل سال نباید شمع‌ها را با فوت خاموش کرد بلکه باید گذاشت تا آخر بسوزند و یا با نقل و مسقطی خاموششان کرد.

شیرازی‌ها تخم مرغی را روی آینه سفره هفت سین قرار می‌دهند و اعتقاد دارند که به مجرد تحویل سال نو، تخم مرغ روی آینه حرکت می‌کند.

یا در گذشته‌ها رسم بود که مردم پیش از نوروز حجامت می‌کردند و می‌گفتند که در سال نو باید خون نو در بدن باشد.

یکی دیگر از اعتقادات مردم شیراز این است که هنگام تحویل سال در حرم حضرت شاهچراغ (ع) حضور یابند، در آنجا شمع روشن کنند و در دست بگیرند. به این معنی که همیشه زیر نور شاه‌چراغ باشند.

یک نفر از وعاظ بالای منبر می‌رود و دعا می‌خواند و مردم صلوات می‌فرستند و از طرف خادمین شاه‌چراغ روی مردم گلاب پاشیده می‌شود و همه به هم تبریک می‌گویند.

خانه تکانی یا رفت و روب

یکی دو هفته پیش از عید خانه تکاتی یا رفت و روب انجام می‌گیرد و مجدداً اثاثیه را جابه جا می‌کنند و گردگیری می‌کنند و دوباره آن‌ها را می‌چینند.
در مراحل بعد تخم مرغ رنگ کردن است که آن‌ها را آب پز می‌کنند و رنگ‌های شاد روی آن‌ها می‌زنند.

شیرینی‌های مخصوص نوروز در شیراز

نان شیرین: خانوادهایی که نذر داشته باشند، قبل از عید نوروز نان شیرین می‌پزند.

سمنی (سمنو): شیرازی‌ها به سمنو، سمنی می‌گویند. پخت سمنی در شیراز تابع آئینی است و مردم این شهر، آن آئین را بسیار گرامی می‌دارند‌.

عروسی درخت نارنج در شیراز

در شیراز رسم بر این است که اگر درخت نارنجی که در خانه است، نارنج کم بدهد یا اصلاً ندهد، آن را عروس کنند و برایش مراسم عروسی بگیرند. برای این کار، ابتدا زن صاحب خانه، زنان همسایه را دعوت به عروسی درخت نارنج می کند، همه در یک زمان مشخص در خانه جمع می شوند و زن صاحب خانه اره ای را بر می دارد تا شاخه های درخت را ببرد.

یکی از زنان همسایه جلو می آید و ضامن درخت می شود. سپس تور بسیار نازکی روی درخت می کشند، شکر پنیر روی درخت می پاشند، کِل می زنند، واسونک می خوانند و شادی می کنند و بر این باورند که آن درخت، سال بعد در فصل بهار، بار نارنج خواهد داشت.

آشنایی با اداب و رسوم مردم شیراز در ایام عید

سفره و ساعت تحویل سال

برای تحویل سال همه در یکی از اطاق‌های خانه شان سفره می‌اندازند. پیش از هر چیز آیینه و قرآن در آن می‌گذارند و بعد هفت سین را می‌گذارند. هفت سین عبارت است از سماق، سیر، سنجد، سمنو، سکه، سرکه، سبزی.

در شیراز علاوه بر هفت سین (هفت میم) را هم درسفره می‌گذارند که هفت میم عبارتند از: مدنی (لیمو شیرین)، مرغ، ماهی، میگو، مسقطی، ماست و مویز. به علاوه کنگر ماست، عسل، خرما، کره، پنیر، کاهو، تخم مرغ رنگی و ….

موقع تحویل سال همه اهل خانه باید با لباس نو بر سر سفره باشند اسپند نیز دود می‌شود و هر کدام از این‌ها فلسفه‌ای دارد. شمع برای روشنایی خانه و زندگی، قرآن نشان توجهی است که باید در آغاز سال به خداوند داشته، به علاوه در سال نو، صاحب قرآن یار و مددکار اهل خانه خواهد بود.

آداب و رسوم مردم شیراز در ایام نوروز

غذا‌ها و شیرینی‌های شیرازی

کلم پلوی شیرازی که به سبک خاصی و متفاوت با سایر شهر‌ها پخته می‌شود، از جمله غذا‌هایی است که در ایام نوروز بوی آن از خانه‌های شیرازی‌ها بیرون می‌آید.

شوید لوبیا با گوشت قیمه، کوفته سبزی، آش انار، آش سبزی، شکر پلو، آش سبزی، حلوا نیز در ایام نوروز در سفره‌های مردم این شهر دیده می‌شود. آش کارده از دیگر خوراکی‌های خاص شیراز است که خوردن آن برای مسافرین دیگر شهر‌ها در ایام نوروز بسیار جالب و جذاب است.

از دیگر غذا‌های سنتی شیراز که در ایام نوروز طبخ می‌شود، عبارتند از: آش انار، قورمه به، دو پیازه، یخنی نخود، رب پلو، یخنی عدس کلم، کوفته هلو، کوفته سبزی، خورشت سبزی، حلوای کاسه، حلیم بادمجان، رنگینک، پاچه پلو و ….

سالاد شیرازی نامی است آشنا که در سراسر شهر‌های ایران شناخته شده و جزئی از منوی غذایی اغلب رستوران‌های ایران می‌باشد. ولی طعم واقعی آن را فقط می‌توان در شیراز چشید.

این سالاد که با خورد کردن پیاز، خیار و گوجه فرنگی که بدون استفاده از کاهو تهیه می‌شود و با آب نارنج تازه یا کمی آب لیمویا آبغوره و نمک و نعنای خشک به آن طعم و لطافتی فراموش نشدنی می‌دهد تزئین کننده سفره غذای نوروزی شیرازی‌هاست.

آداب و رسوم مردم شیراز در عید

شیرینی‌های سنتی شهرستان شیراز عبارتند از

  1. شکر پنیر
  2. کلوچه
  3. مسقطی
  4. نان یوخه
  5. نان شیری

دیدار اقوام و دوستان

از بامداد نوروز دید و بازدید‌ها آغاز می‌شود در همه خانواده‌ها رسم است که به دیدار کسی که از نظر سن و شخصیت بر دیگران مزیت دارد بروند و دست او را ببوسند و تبریک بگویند و او نیز عیدی که شامل سکه یا پول است به آن‌ها بدهد.

بعضی نیز صبح عید نوروز یک بشقاب گندم برشته که شامل: کنجد، گندم، شاهدانه، نخودچی و کشمش است به اضافه یک بشقاب نان شیرین به اضافه تخم مرغ رنگی یا سکه به کوچک‌تر‌ها می‌دهند.

مراسم نوروز مردم شیراز در ماه رمضان

اگر عید نوروز در ماه رمضان بیفتد سفره انداخته می‌شود، ولی دید و بازدید‌ها عموماً در ساعات بعد از افطار و در شب صورت می‌گیرد.

مراسم نوروز مردم شیراز در ماه محرم

اگر نوروز در ماه محرم یا صفر بیفتد، شیرازی‌ها در اعیاد قربان و غدیر که پیش از دهه محرم است به عید مبارکی می‌روند و گندم سبز می‌کنند.

ممکن است در نوروز سفره مختصری که حاوی قرآن مجید، سبزی، آینه و میوه است پهن شود، ولی دید و بازدید به صورت عادی و معمولی مفهومی ندارد.

سیزده بدر در شیراز

تمامی مردم کشورمان سیزده بدر را پذیرفته و در این روز بیشتر طبق یک سنت دیرینه سعی می‌کنند از خانهها بیرون زده، به دامان طبیعت سرسبز پناه ببرند و روز را به شادی به شب برسانند.

در شیراز نیز مرسوم است که روز دوازده فروردین همه وسایل تهیه می‌شود و هر چه از شیرینی‌ها و آجیل‌ها باقی مانده برای صبح سیزده آماده می‌شود که البته همراه آن سرکه و کاهو نیز هست.

صبح سیزده فروردین همه دسته دسته عازم کوه و باغ‌های اطراف شیراز می‌شوند و معتقدند در روز سیزده فروردین نباید در خانه ماند، زیرا این روز نحس و بدیمن می‌باشد.

این روز، پیش از طلوع آفتاب و تا پاسی از شب ادامه دارد و در عصر آن روز ویژه سبزی گره زدن دخترهاست که در واقع برای گشایش بخت خود این کار را می‌کنند و ترانه‌هایی می‌خوانند.

چنانچه سیزده به ماه رمضان بیفتد. مراسم را بعد از اتمام ماه رمضان در اولین جمعه یا اولین عید انجام می‌دهند.

دیگر کارهای هنگام تحویل سال

نزد بسیاری از فارسی‌ها و شیرازی‌ها رسم آنست که هنگام تحویل سال حتما در خانه شیر روی آتش داشته باشند بعضی هم شیر برنج درست می‌کنند که در روستاها بدان آش شیر می‌گویند‌.

هنگام تحویل سال همه لباس نو می‌پوشند به اصطلاح طوق نو بر گردن می‌اندازند.

هنگام تحول سال سکه‌ای در دست می‌گیرند که تا پایان سال دستشان بی پول نشود‌.

بسیاری از مردم شیراز و فارس هنگام تحول سال یا بلافاصله بعد از آن به زیارت حرم مطهر احمدابن موسی‌الکاظم(ع) می‌شتابند تا زندگی آنان برکتی از وجود آن بزرگوار گیرد .

آداب مردم بعد تحویل سال

درویشان چهل، پنجاه سال پیش از این، در ایام نوروز بیکار نمی‌نشستند. چادر سفیدی در خانه متمکنین نصب می‌کردند و اشعاری می‌خوانند و تا چیزی از صاحب خانه نمی‌گرفتند نمی‌رفتند‌‌.

وای بر احوال صاحب خانه‌ای که عیدی به آنان نمی‌داد. این جا بود که درویش در بوقش می‌دمید و در اصطلاح بوق صاحب خانه را می‌زد و این بوق صدای بدی داشت. البته کمتر صاحب خانه‌ای راضی می شد که بوقش را بزنند‌.

بود بر درب سرای اغنیا خیمه درویش و بوق منتشا

گر نمیدادند عیدی،آن فقیر بادها می‌کرد در ‌شاخ نفیر​

این ترانه عامیانه " درویشم، کلاه‌ ریشم، تا نسونم، رد نمی‌شم" در شیراز بین مردم رایج است که احتمالا ریشه آن همین داستان است‌.

بین شیرازی‌ها رسم بود که صبح عید، چهار گوشه خانه را کوبیده و می‌گفتند، "هرچه بدر، سرش به سنگ "

از طرفی این اعتقاد وجود داشت که هر کس گل درخت (گل اشرفی) را بچیند و سال دیگر زیر همان درخت بریزد به مرادش می‌رسد‌.

عیدی دادن و عیدی گرفتن در شیراز

عیدی دادن و عیدی گرفتن نزد شیرازیان مرسوم بوده و هست‌.

مخصوصا جوانانی که نامزد دارند،‌ شب عید برای نامزدشان عیدی می‌فرستند. کسانی که دخترانشان را به خانه بخت فرستاده‌اند، عید اول برای آنها عیدی می‌فرستند‌.

صبح عید بعضی به گورستان می‌روند. ضمن خواندن فاتحه بر سر قبر عزیرانشان به مستحقین صدقه می‌دهند، بعضی همراه خود گل و سبزه نوروزی برده و روی قبر می گذارند‌.

اگر عید نوروز مصادف با ایام عزاداری شد، شیرازی‌ها عید را مفصل نمی‌گیرند و بعضی به طور کل عید نمی گیرند.

خانواده‌هایی که عزادار باشند، بعضی عید اولشان باشد عید نمی‌گیرند و رسم است که صبح عید تمام اقوام و بستگان به دیدن خانواده عزادار می‌روند و به آنها سر سلامتی می‌دهند. معمولا در این مجلس از شیرینی خبری نیست و از مهمانان تنها با چای یا شربت و در سالهای اخیر با میوه (پرتقال، نارنگی، سیب) پذیرایی می‌کنند‌.

بعد از تحویل سال شیرازی‌ها به دید و بازدید هم می‌روند. این کار را اول از بزرگترها شروع می‌کنند بعد نوبت به بقیه می رسد‌.

عیدی گرفت لوطی‌ها (مطرب‌های دوره گرد) صبح عید نوروز لوطی‌ها به دیدن ثروتمندان می‌روند عید را تبریک گفته شروع به نواختن آهنگ‌های شیرین شیرازی می‌کردند و در پایان به جان صاحب خانه دعا کرده و سلامت و خیر و برکت برایشان آرزو می‌کردند‌.

سازهای مورد استفاده مردم شیراز در ایام عید: کمانچه همراه با تار و ضرب، دایره (دف) و دایره زنگی بود‌.

امروزه دیگر خبری از این گروه نیست اما هستند افرادی که با عنوان عمو نوروز یا حاجی فیروز، در خیابان‌ها می‌گردند و با لباسی قرمز رنگ دایره زنگی و ضرب و تار می‌زنند و با خواندن اشعاری، عیدی می‌ستانند‌.

بیشتر بخوانید:

معرفی ۲۰ هتل لوکس شهر شیراز + آدرس و تلفن

طرز تهیه غذاهای محلی شیرازی خوشمزه برای شما

مکان های دیدنی شیراز جاذبه های گردشگری تاریخی شیراز

معرفی بهترین رستوران های شیراز



این مطلب چقدر مفید بود ؟
4.8 از 5 (5 رای)  

    ۱ دیدگاه

    شما هم می توانید نظرات خود را ثبت کنید

    ???????????????????? | ۵ سال پیش
    خیلی خیلی عالی بود. واقعا جای تشکر داره من که لذت بردم
    0
    1
    
    hits