دلگرم
امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ برابر با ۰۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۱۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
حکم شرعی دروغ گفتن چیست ؟
5
زمان مطالعه: 7 دقیقه
دروغ ادعای باطلی است که گوینده، عمداً آن را به عنوان حقیقت بیان می‌کند. دروغ‌گویی معمولاً به منظور کلاه‌برداری یا فریب یا جلوگیری از وضعیتی که برای دروغگو نامطلوب است، رخ می‌دهد. دروغ می‌تواند باعث بی‌اعتمادی شود. با ما در دلگرم همراه شوید تا با حکم...

حکم دروغ گفتن از دیدگاه اسلام

دروغ ادعای باطلی است که گوینده، عمداً آن را به عنوان حقیقت بیان می‌کند. دروغ‌گویی معمولاً به منظور کلاه‌برداری یا فریب یا جلوگیری از وضعیتی که برای دروغگو نامطلوب است، رخ می‌دهد. دروغ می‌تواند باعث بی‌اعتمادی شود. با ما در دلگرم همراه شوید تا با حکم شرعی دروغ آشنا شویم .

در چه مواردی دروغ گفتن جایز است ؟

پرسش: دروغ از گناهان کبیره بشمار می رود. در چه مواقعی دروغ گفتن جایز است ؟ آیا برای حفظ جان می توان دروغ گفت؟

پاسخ اجمالی به حکم دروغ گفتن

راست گویى و مبارزه با کذب و دروغ از اهمیت فوق العاده ای در تعلیمات اسلامی برخوردار است به حدی که در موارد زیادی دروغ پلید تر از شراب، تعبیر شده است.

اما با این وجود هر گاه عدم ارتکاب دروغ موجب ضرری شدیدتری از قبح دروغ شود مثل قتل انسانی بی گناه، یا حمله دشمن به کیان اسلام، اختلاف و دشمنی بین مؤمنین و...، دروغ گفتن جایز می شود. البته اگر انسان بتواند با انجام "توریه" مرتکب دروغ گفتن نشود، لازم است توریه کند.

پاسخ تفصیلی به حکم دروغ گفتن

راست گویى و مبارزه با کذب و دروغ از اهمیت فوق العاده ای در تعلیمات اسلامی برخوردار است. امام صادق (ع) می فرماید: "نگاه به رکوع و سجود طولانى افراد نکنید، چرا که ممکن است عادت آنها شده باشد، به طورى که اگر آن را ترک کنند ناراحت شوند، ولى نگاه به راست گویى و امانت داری آنها کنید"؛ یعنی راست گویى و امانت ملاکِِ خوبی و ایمان افراد است.

در حدیثى از امام باقر (ع) آمده است: "خداوند متعال براى شر و بدى، قفل هایى قرار داده که کلید آن قفل ها شراب است (چرا که مانع اصلى زشتی ها و بدی ها عقل است و مشروبات الکلى عقل را از کار مى‏اندازد) سپس اضافه فرمود: دروغ از شراب هم بدتر است.

رابطه دروغ و گناهان دیگر از این نظر است که انسان گناهکار هرگز نمى‏تواند، راستگو باشد، چرا که راستگویى موجب رسوایى او است، و براى پوشاندن آثار گناه معمولا باید متوسل به دروغ شود. به عبارت دیگر، دروغ انسان را در مقابل گناه آزاد مى‏کند، و راستگویى محدود.

یکی از ضررهای بزرگ دروغ این است که نابود کننده سرمایه اطمینان است. مى‏دانیم مهمترین سرمایه یک جامعه اعتماد متقابل و اطمینان عمومى است، و مهمترین چیزى که این سرمایه را به نابودى می کشاند دروغ و خیانت و تقلب است.

و یک دلیل عمده بر اهمیت فوق العاده راستگویى و ترک دروغ در تعلیمات اسلامى همین موضوع است، ولی با این حال در موارد و شرایطی که اضطرار (احتیاج شدید) به دروغ گفتن در کار باشد گفتن دروغ جایز شمرده شده است.

اما این جواز به مقدار اضطرار تا زمانی است که اضطرار وجود داشته باشد نه بیشتر. مقصود از اضطرار در اینجا، احتیاج شدید به ارتکاب دروغ برای جلو گیری از ضرر های بزرگی همچون به خطر افتادن جان انسان یا سلامتی او و یا جلوگیری از تهاجم دشمن به سرزمین اسلام و یا جلو گیری از اختلاف بین برادران مسلمان و به طور کلی تمام مواردی که اهمیتش از قبح دروغ بیشتر باشد.

این نکته را باید متذکر شد که اگر چه دروغ گفتن از دید شرع در موارد اضطرار و براى دفع ضررهای بزرگ و غیر قابل تحمل جایز است، اما چنانچه راهى وجود داشته باشد که بدون ارتکاب دروغ، ضرر را دفع کند باید آن راه بر گزیده شود. یکی از این راهها روش «توریه» است.

توریه یعنی کلامى که از آن دو معنا فهمیده شود: یکى معناى ظاهر و آشکار که ذهن شنونده به سرعت به آن منتقل می شود، و دیگرى معناى نهانى و ناپیدا که مقصود اصلى گوینده است و ذهن شنونده به آن منتقل نمی شود.

اگر انسان براى برطرف کردن زیان از خود یا مسلمانى دیگر ناچار به استفاده از توریه یا دروغ شود، لازم است «توریه» کند.

divider

پرسش: لطفا احکام دروغ گفتن را به طور مفصل توضیح دهید، کجاها دروغ گفتن جایز است و کجاها جایز نیست؟

پاسخ: دروغ حرام است ومقصود از آن سخنی است که بر خلاف واقع باشد اگر به صورت جدی گفته شود یا به صورت شوخی ولی شوخی بودن آن معلوم نباشد.

و به احتیاط واجب باید از دروغ به شوخی که شوخی بودن آن معلوم است اجتناب گردد. ولی جایز است سخنی را به شوخی بگوید که به صورت ظاهر، خبر باشد ولی او قصد اخبار وحکایت از واقعیتی را نداشته باشد.

و همچنین جایز است توریه کند یعنی سخنی را بگوید که ظاهر آن معنایی را می رساند که خلاف قصد او است و معنایی را که قصد کرده دروغ نیست ، هر چند خلاف ظاهر باشد.

و همچنین جایز است دروغ در مورد دفع ضرر از خود یا از مؤمنی دیگر بلکه قسم خوردن بر آن نیز جایز است. و جایز است دروغ در مورد اصلاح بین مؤمنین ولی به احتیاط واجب در این دو مورد ، تا توریه ممکن است دروغ نگوید.

و از موارد دروغ ، وعده دادن با اراده خلاف آن است ، و این کار حرام است. و بنا بر احتیاط واجب مرد به همسر خود نیز نباید وعده خلاف دهد. و اگر انسان به کسی وعده ای داد به احتیاط واجب باید به آن عمل کند مگر این که در ضمن وعده دادن ان شاء الله بگوید و آن را مقید به اراده خداوند و امثال آن کند.

در موارد اضطرار به ارتکاب دروغ، فرقی نیست که ضرر متوجه خود انسان باشد یا متوجه دیگر مومنین.

divider

حضرت رضا (ع) ‏فرمود: همانا شخصى در حق برادر مسلمانش سخن راستى مى‏گوید که با این گفتار، او را گرفتار مى کند؛ پس نزد خدا از دروغگویان است و همانا شخصى در حق برادر مسلمانش دروغى مى‏گوید که با آن دروغ، از او دفع ضرر مى‏کند؛ پس نزد خدا از راستگویان است.

امام صادق (ع) فرمودند: در روز قیامت، از هر دروغى بازخواست مى‏شود، مگر از سه مورد: یکى این که شخصى که در حال جنگ، [ دشمن را ] فریب دهد، این دروغ از او برداشته می شود؛ دوم هنگامى که دروغ باعث «اصلاح ذات البین» (حل اختلاف و ایجاد صلح و آشتى بین دو مسلمان) شود و....

پیامبر اکرم (ص) به حضرت على(ع) وصیت فرمود: همانا خداوند دروغ به مصلحت و خیر را دوست دارد و از راستى که فساد در پى‏داشته باشد، متنفر است.

البته رعایت مقدار و میزان دروغ لازم براى ایجاد صلاح، ضرورت دارد و نباید از حد لازم تجاوز کرد؛ چرا که تجاوز از حد لازم، انسان را به خوى دروغگویى مبتلا مى‏کند و حضرت صادق (ع) می فرماید: اصلاح گر سرشت دروغگویى ندارد.

آنچه از روایت پیشین می‏توان فهمید این است که انسان به بهانه اصلاح جامعه، و ایجاد صلح و آشتى بین دو مسلمان، مجاز به دروغگویى بى‏جا و بى‏اندازه نیست؛ بلکه باید میزان لازم را رعایت کند.

divider

بیشتر بخوانید:

حکم شرعی عمل زیبایی توسط پزشک مرد از دیدگاه اسلام

حکم شرعی سقط جنین چیست ؟

حکم شرعی خالکوبی کردن یا تاتو (تتو) چیست ؟

حکم شرعی کاشت ناخن و اکستنشن مژه چیست؟



این مطلب چقدر مفید بود ؟
4.2 از 5 (5 رای)  

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits