علت و عوارض سندرم خود زشت پنداری

سندرم خود زشت پنداری چیست و علت و عواقب آن کدام است؟

با دلگرم همراه باشید تا با راه های مناسب برای درمان خودزشت پنداری آشنا شوید.

خودزشت پنداری

آمارها نشان می‌دهد 50درصد از زنان از ظاهر خود راضی نیستند و بعضی از آنها عیب‌های بسیار کوچک صورت و بدن خود را بسیار بزرگ می‌بینند.به طور کلی می‌توان گفت شدت این بیماری در هر شخص نسبت به دیگری متفاوت است.هر زمان مقابل آینه می‌ایستم یا یکی از عکس‌های خود را نگاه می‌کنم، نفسم بند می‌آید و از دیدن خودم متنفر می‌شوم. من شخصی را می‌بینم که با تصوراتم فرق دارد و کاملا برایم بیگانه است.

بیشتر اوقات فکر می‌کنم زیر چشمانم گود افتاده یا برعکس دو کیسه سیاه و کبود در زیر آن قرار گرفته‌ است. من از شکل بینی خودم هم متنفرم، زیرا بسیار بزرگ و گوشتی است و بخش زیادی از صورتم را گرفته. متاسفانه نیمه راست صورت من هم تفاوت زیادی با نیمه سمت چپ دارد؛ به همین دلیل هنگامی که در کنار دوستانم راه می‌روم، مدام در طرفی قرار می‌گیرم که آنها قسمت راست صورتم را ببینند.

تردیدی نیست بسیاری از این جراحی‌ها از نظر طبی ضروری نیستند، عضوی که فرد از ظاهر آن ناراضی است کاملا طبیعی و حتی گاهی از نظر دیگران بی‌عیب است، اما خود فرد از آن ناراضی است و تا آن را به تیغ جراح نسپارد از اشتغال دائمی ذهنی‌اش با این نقص رها نمی‌شودکه به این طرز فکر خودزشت پنداری می گویند.
آیا "سطحی‌نگری"، تبلیغ رسانه‌ای یا رفاه‌زدگی ذهن این افراد را "مسموم" کرده؟

سندرم خود زشت پنداری چیست ؟

سندرم خود زشت پنداری یا اختلال بدشکلی بدن (BDD=Body Dysmorphic Disorder) یک بیماری تصوری و روانی است که در آن فرد یک نقص فیزیکی یا یک نقص جزئی را در بدن خود میبیند که دیگران آن را نمی بینند. شخص مبتلا به این اختلال خود را «زشت» میداند و معمولاً از قرار گرفتن در معرض دید دیگران و رفتن به اجتماع خودداری میکند. این افراد به شکل جراحی زیبایی هستند و فکر میکنند مشکلشان حل می شود. ولی باید بدانند که بعد از جراحی مثلا بینی انها به سراغ چین و چروک صورت خود میروند و بعد از ان هم ... .

یکی از مهمترین علایم سندرم خود زشت پنداری کنترل کردن دایم صورت در آینه، شیشه و عینک دیگران است. همچنین کسانی که دچار سندرم خود زشت پنداری شده اند مدام از دیگران درباره ظاهر خود سوال می کنند. کندن جوش‌های صورت و مقایسه کردن خود با دیگران از دیگر علایم سندرم خود زشت پنداری است.

متاسفانه طبق بررسی های بدست امده افراد مبتلا به بیماری سندرم خود زشت پنداری ، مدام نگران شکل بینی، پوست، چشم‌ها، چانه، لب‌ها و مو های خود می باشند. آنها مدام در این فکر هستند که بخشی از چهره یا بدن شان با سایر اندام های بدنشان هماهنگی ندارد.طبق بررسی های بدست امده بین 1 تا 5 درصد مردم دچار بیماری سندرم خود زشت پنداری هستند. بسیاری از مبتلایان به سندرم خود زشت پنداری ، اغلب به متخصصان پوست و جراحان زیبایی مراجعه می کنند و یا اینکه دایما لوازم آرایش می خرند.

علایم سندرم خود زشت پنداری

• ممکن است در آرایش افراط کند و وقت بسیاری صرف آرایش موی خود کند
• به دنبال جراحی پلاستیک باشد
• به شکلی لباس بپوشد که نقص مفروض را بپوشاند
• بیشتر این افراد نقص را در صورت خود می‌بینند، بینی، دهان، چشم، گونه، ابرو، چانه یا لب و دندان.
• دیگر اعضای بدن مثل سینه‌ها یا اندام‌های تناسلی در درجه بعدی هستند. بعضی ممکن است خود را زیادی چاق یا زیادی لاغر ببینند یا خود را به خصوص از نظر جنسی فاقد جذابیت و زیبایی بدانند.
• دائم ظاهر خود را با دیگران (یا با مدل‌های نشریات و هنرپیشه‌ها) مقایسه می‌کند
• وقت زیادی جلوی آینه می‌گذراند یا از آینه فرار می‌کند
• وقت زیادی صرف می‌کند که نقصی را که در ظاهرش (معمولا صورت) می‌بیند مخفی کند
• در جمع احساس ناراحتی و اضطراب دارد و از محیط‌ها و شرایط اجتماعی پرهیز می‌کند
• در مراجعه برای درمان یا درخواست کمک اکراه دارد چون می‌ترسد به او برچسب سطحی بودن زده شود.
• دیگران ممکن است او را خودشیفته و مجذوب خود یا سطحی ببینند
• ممکن است در رژیم یا ورزش افراط کند
• کمال‌گرایی (perfectionism) و ترس از تنهایی و منزوی بودن
• برخی فکر می‌کنند برای دوست یا همسر پیدا کردن باید ویژگی‌ های جسمانی خاصی داشته باشند.
• رابطه افسردگی و خودزشت انگاری

بیماری اختلال خود زشت پنداری با افسردگی، اضطراب و وسواس (فکری- عملی) رابطه مستقیم دارد. به گزارش اسان طب حدود 80 درصد از بیماران مبتلا به خودزشت انگاری از افسردگی رنج می برند. همچنین در بسیاری از موارد احساس ناتوانی در درمان یا برطرف کردن مشکل، چاره ای جز خودکشی برای آنها نمی گذارد، طوری که 74 درصد از این افراد حداقل یک بار به خودکشی فکر کرده اند. کمبود اعتماد به نفس و عزت نفس هم از ویژگیهای این بیماران است.

به این دلایل ممکن است خودتان را زشت ببینید

• افسردگی

تحقیقات نشان می‌دهد زمانی که مردم احساس افسردگی دارند میزان نارضایتی از ظاهرشان به بیشترین حد می‌رسد. در این مواقع زنان اندام خود را بزرگ‌تر از مواقع دیگر می‌بینند و حس می‌کنند زشت‌تر شده‌اند.

• مجرد بودن

معمولا افرادی که ازدواج کرد‌ه‌اند دید مثبت‌تری نسبت به ظاهر و اندام خود دارند، اما برعکس داشتن احساسات منفی در میان افراد مجرد تقریبا روال همیشگی و دائم پیدا می‌کند.

• خربد لباس

تحقیقات نشان می‌دهد بسیاری از زنان بعد از رفتن به خرید به شدت از شکل بدن خود احساس نارضایتی می‌کنند. دلیل این موضوع این است که آنها در طول مدت خرید ممکن است لباس‌های مختفی را امتحان کنند که برایشان کوچک است و همچنین مجبورند مدت زیادی خود را در آینه مغازه‌های مختلف برانداز کنند که همان‌طور که در بالا گفته شد اثر منفی روی فرد دارد.

• خوردن ناهار

زنانی که دچار BDD هستند حتی با خوردن ناهار هم ممکن است دچار افسردگی شوند و اندام خود را در آینه بزرگ و زشت ببینند. به همین دلیل درصد زیادی از افراد مبتلا به این بیماری دچار ناهنجاری‌های تغذیه‌ای می‌شوند و حتی بی‌اشتهایی عصبی پیدا می‌کنند.

• چرخه قاعدگی

معمولا زنان در دوره قبل از شروع عادت ماهانه بیشترین نارضایتی را نسبت به دوره‌های دیگر تجربه می‌کنند.

• اشتباه مغز

حتی لاغرترین زنان هم ممکن است مقابل آینه خود را چاق ببینند که دلیل آن هم اشتباه مغز در تخمین اندازه بدن است. تحقیقات نشان می‌دهد مغز انسان می‌تواند اندازه بدن را تا دوسوم بزرگ‌تر و پهن‌تر از اندازه واقعی و قد را تا یک‌سوم کوتاه‌تر از آنچه هست، ببیند، به همین دلیل است که بعضی از زنان با وجود داشتن اندام لاغر باز هم به فکر کاهش وزن هستند.

1. دائم ظاهر خود را با دیگران (یا با مدل های نشریات و هنرپیشه ها) مقایسه می کند
2. وقت زیادی جلوی آینه می گذراند یا از آینه فرار می کند
3. وقت زیادی صرف می کند که نقصی را که در ظاهرش (معمولا صورت) می بیند مخفی کند
4. در جمع احساس ناراحتی و اضطراب دارد و از محیط ها و شرایط اجتماعی پرهیز می کند
5. در مراجعه برای درمان یا درخواست کمک اکراه دارد چون می ترسد به او برچسب سطحی بودن زده شود
6. دیگران ممکن است او را خودشیفته و مجذوب خود یا سطحی ببینند
7. ممکن است در رژیم یا ورزش افراط کند
8. ممکن است در آرایش افراط کند و وقت بسیاری صرف آرایش موی خود کند
9. به دنبال جراحی پلاستیک باشد
10. به شکلی لباس بپوشد که نقص مفروض را بپوشاند
11. بیشتر این افراد نقص را در صورت خود می بینند، بینی، دهان، چشم، گونه، ابرو، چانه یا لب و دندان.

دیگر اعضای بدن مثل سینه ها یا اندام های تناسلی در درجه بعدی هستند. بعضی ممکن است خود را زیادی چاق یا زیادی لاغر ببینند یا خود را به خصوص از نظر جنسی فاقد جذابیت و زیبایی بدانند.برخی مشاغلی که به ویژگی های بدنی ارتباط دارند شاید فرد را بیشتر در معرض خودزشت پنداری قرار دهند. هنرپیشه ها، مدل ها (مانکن ها)، بدنسازها و امثال آنها از این نظر بیشتر در معرض هستند.

کمال گرایی (perfectionism) و ترس از تنها و منزوی بودن هم در این افراد بیشتر دیده می شود و مثلا فکر می کنند برای دوست یا همسر پیدا کردن باید ویژگی های جسمانی خاصی داشته باشند.دکتر الکس کلارک، روانشناس بالینی می گوید که آموزش و راهنمایی در مدارس باید بهتر شود و باید کودکان از نظر رسانه ای هم "باسواد شوند" و بفمند که "این تصاویر آراسته، واقعی نیستند."موثرترین راه درمان خودزشت پنداری درمان دارویی با داروهای ضد اضطراب‎ است.

درمان خود زشت پنداری

موثرترین راه درمان خودزشت پنداری درمان دارویی با داروهای ضد اضطراب و روان درمانی بخصوص رفتار درمانی شناختی (CBT) است.دکتردیوید ویل یکی از متخصصان این بیماری می گوید:"ما مایلیم تشخیص اختلال زشت انگاری در سن پایین انجام شود چون درمان آن بسیار آسانتر از زمانی خواهد بود که افکار و اضطراب ها ریشه دوانده باشد."

"مهمترین پیام من این است که اختلال خودزشت پنداری بیماری درمان پذیری است." اما تا بیماری تشخیص داده نشده، فرد مبتلا به دنبال جراحی پلاستیک برای درمان خواهد رفت. برخی بارها جراحی می کنند.برای مثال آلیسیا دووال یکی از مدلهای معروف نشریه گلمور که گفته می شود یک میلیون پوند برای سیصد عمل جراحی و غیرجراحی مختلف خرج کرده دو سال پیش گفت اعتیادش به جراحی نتیجه تشخیص داده نشدن اختلال خودزشت پنداری بوده است.

جراحی برای رفع یا درمان خودزشت پنداری معمولا توصیه نمی شود، چون حتی اگر این جراحی موفق باشد تمرکز به عضوی دیگر معطوف می شود یا جای بخیه جراحی مشکل ایجاد می کند.بیماران که جراحی پلاستیک می کنند در ابتدا احساس بهتری دارند، اما بعد احساس نارضایتی باز می گردد، مشکل باقی می ماند فقط شکلش عوض می شود.

آمارها نشان می دهند که فقط ده درصد مبتلایان به اختلال خودزشت پنداری ممکن است با جراحی پلاستیک به رضایت برسند.اما جراحان در مواجهه با این بیماران با دو مسئله روبرو هستند، اول اینکه تشخیص بیماری نیاز به ارزیابی های طولانی و تخصصی دارد که کار روانپزشکان است، جراحان نه برای این ارزیابی های آموزش دیده اند نه اینکه این با ماهیت تخصصشان هماهنگی دارد.

دوم اینکه وقتی فرد تقاضای جراحی دارد، جراح می داند که اگر از این کار خودداری کند فقط بیمار را به جراح دیگری معرفی کرده و در نهایت کسی که بخواهد جراحی کند، این کار را می کند.با این حال اخیرا برخی جراحان ارزیابی های مختصری انجام می دهند تا اگر نشانه هایی از این اختلال به دست آمد، مراجع را از جراحی منصرف و او را به روانپزشک معرفی کنند.

این بیماری تا چه حد می‌تواند جدی شود؟

در بعضی بیماران مانند «حنی کمایل»، بیماری به قدری شدت پیدا کرده که او 8 بار دست به خودکشی زده است. هر زمان این دختر به آینه نگاه می‌کرد یک فرد چاق و بد هیکل با صورت زشت را می‌دید که زنده ماندنش هیچ ارزشی برای دیگران ندارد. یکی از عادات حنی این بود که مدام سرتاپای دیگران را برانداز کرده و با خود مقایسه می‌کرد.

بیماری حنی در 9 سالگی و زمانی که او علائم بلوغ را تجربه کرد، آغاز شد و به تدریج شدت گرفت. این وضعیت تا جایی پیش رفت که او در 12 سالگی علاقه‌اش به غذا خوردن را از دست داد و شروع به استفاده از قرص‌های ضد افسردگی کرد. در 15 سالگی او برای اولین‌بار تصمیم به خودکشی گرفت و سعی کرد با مصرف همزمان چند قرص ضدافسردگی به زندگی خود پایان دهد. او طی چند سال بعد، 7 بار دیگر هم این کار را تکرار کرد تا اینکه سرانجام پزشکان متوجه ابتلای او به ناهنجاری خودزشت‌پنداری شدند و درمان‌های روانشناسی را آغاز کردند. به طور کلی می‌توان گفت شدت این بیماری در هر شخص نسبت به دیگری متفاوت است.

بسیاری از این افراد به دلیل رفتارها و احساسات خود رابطه خوبی با دوستان و اعضای خانواده‌شان ندارند و معمولا تنهایی را تجربه می‌کنند. تفکرات مرتبط با خودکشی در این افراد معمولا مشاهده می‌شود و تقریبا 19درصد از آنها به این موضوع فکر می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد 7درصد از این افراد حتی اقدام به خودکشی هم کرده‌اند و متاسفانه در بعضی موارد هم در انجام این کار به موفقیت رسیده‌اند.

آیا این درست است که خودزشت پنداری مختص کشورهای ثروتمند و طبقات مرفه است؟

بررسی ها نشان می دهد که این خودزشت پنداری در همه جای دنیا دیده می شود و وابسته به سطح مالی افراد نیست، اما طبیعتا افراد متمول امکان بیشتری برای جراحی یا روش های گرانقیمت یا دسترسی به خدمات درمانی دارند.صنعت مد و رسانه ها هم مدتهاست که برای ایجاد اختلالاتی مثل بی اشتهایی عصبی و اختلال خودزشت پنداری به دلیل اینکه ویژگی های جسمانی خاص را به عنوان ملاک زیبایی تبلیغ می کنند مورد انتقاد بوده اند.

اما دکتر ویل می گوید:"اتفاقات کودکی مثل پیوند ضعیف مادر و کودک (attachment) یا آزار (bullying) اهمیت بیشتری دارند.""فشار رسانه ها وجود دارد اما بخش کوچکی از ماجرا است."دکتر الکس کلارک، روانشناس بالینی می گوید که آموزش و راهنمایی در مدارس باید بهتر شود و باید کودکان از نظر رسانه ای هم "باسواد شوند" و بفمند که "این تصاویر آراسته، واقعی نیستند.""اگر از نظر اجتماعی به قدر کافی محکم نباشید، به سادگی ممکن است قربانی شوید."

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی