موارد مصرف؛عوارض و تداخل دارویی گنادوتروپین

موارد مصرف و عوارض داروی گنادوتروپین جفتی انسانی

اگر بدن شما به داروهای دیگر باروری مانند کلومفین، پاسخ نداده یا اگر شما دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک یا نقص فاز لوتئال هستید یا اگر بدون دلیل پزشکی باردار نمی‌شوید، همچنین اگر قصد باردار شدن با روش (IVF) را دارید؛ ممکن است پزشک برای شما گنادوتروپین را تجویز کند، این دارو به تولید تخمک می‌کند. این دارو به طور مستقیم بر عملکرد تخمدان‌ها تاثیر می‌گذارد.با دلگرم همراه باشید.

گنادوتروپین‌ Gonadotropins در سه دسته موجود هستند:

1- داروی گنادوتروپین یائسگی انسان (HMG) مخلوطی از ترکیب LH و FSH است. نام‌های تجاری این دارو Pergonal, Repronex, Menogon است.

2- داروی اوروفولیتروپین یا FSH؛ تنها از ماده FSH (ادرار زنان یائسه) تهیه می‌شود و به نام‌های تجاری Fertinex, Follistim, Gonal F, Puregon موجود است.

3- داروی گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) که در نام‌های تجاری Pregnyl, Novarel, Profasi, Ovidrel موجود است.

درمان ناباروری بستگی به علت ناباروری، مدت زمان نابارور بودن، سن والدین و الویت های فردی دارد. برخی علت های ناباروری قابل درمان نیستند. اما با پیشرفت های به دست آمده، امکان باردار شدن یک خانم از طریق تکنولوژی و فرایندهای مربوط به تولید مثل وجود دارد.

درمان برای زوج ها

روش های زیر برای زن یا مرد و یا هر دوی آن ها استفاده می شوند:

معمولا توصیه می شود تعداد آمیزش های خود را افزایش دهند. داشتن 2 تا 3 بار آمیزش جنسی در هفته احتمال باروری را افزایش می دهد. به هر جهت تعداد انزال های بیشتر می تواند از تعداد اسپرم ها نیز بکاهد. اسپرم در دستگاه تناسلی زن تا 72 ساعت مقاومت می کند و یک تخمک نیز می تواند تا 24 ساعت بعد از تخمک گذاری بارور باقی بماند.

درمان های مربوط به زنان

اصلی ترین درمان برای زنان نابارور که به دلیل اختلال در تخمک گذاری دچار ناباروری هستند، مصرف داروهای باروری می باشد. این داروها تخمک گذاری را تنظیم یا تحریک می کنند. به طور کلی آن ها مشابه هورمون های طبیعی مثل LH و FSH عمل می کنند و روند تخمک گذاری را فعال می نمایند.

داروهای باروری عبارت هستند از:

کلومیفن

این دارو به صورت خوراکی استفاده می شود و در زنانی که دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک و یا دیگر نارسایی تخمدانی هستند، باعث تحریک تخمک گذاری می شود.این دارو منجر به رهاسازی هورمون های LH و FSH از غده هیپوفیز می شود و این دو هورمون نیز باعث رشد فولیکول تخمدانی، یعنی فولیکولی که حاوی تخمک است، می گردند.

گنادوتروپین های انسانی یا HMG

این داروی تزریقی برای زنانی استفاده می شود که به دلیل نارسایی غده ی هیپوفیز، تخمک گذاری ندارند. بر خلاف داروی کلومیفن که غده هیپوفیز را تحریک می کند، این دارو و دیگر گنادوتروپین ها به طور مستقیم تخمدان ها را تحریک می کنند. این دارو شامل هورمون های LH و FSH می باشد.

هورمون تحریک کننده فولیکول یا FSH

عملکرد FSH ، تحریک تخمدان ها به منظور رشد و تکامل فولیکول های حاوی تخمک است.

گنادوتروپین های جنین انسانی یا HCG

این دارو در ترکیب با کلومیفن، HMG و FSH استفاده می شود. این دارو باعث تحریک فولیکول برای رهاسازی تخمک می شود.

آنالوگ هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)

این درمان برای زنانی استفاده می شود که سیکل های نامنظم تخمدانی و یا تخمک گذاری نابالغی را قبل از رسیدن کامل فولیکول دارند.

مهار کننده های آروماتاز

• آروماتاز آنزیمی است که تبدیل تستوسترون را به ترکیب آروماتیک استرادیول تسریع می کند.
• این دسته از داروها در درمان سرطان پیشرفته ی سینه به کار می روند.
• گاهی اوقات پزشکان این دارو را برای زنانی که تخمک گذاری ندارند و به درمان کلومیفن سیترات نیز پاسخ نداده اند، استفاده می کنند.

این گروه از داروها به دلیل عوارض جانبی که دارند، در خیلی از کشورها مورد تایید نمی باشند. این عوارض جانبی عبارت هستند از:

نارسایی های مادرزادی و سقط جنین.

متفورمین (گلوکوفاژ)

این داروی خوارکی باعث افزایش میزان تخمک گذاری می شود. این دارو زمانی استفاده می گردد که مقاومت به انسولین، علت ناباروری باشد. مقاومت به انسولین در ایجاد سندروم تخمدان پلی کیستیک نقش دارد.

بروموکریپتین

این دارو برای زنانی استفاده می شود که به دلیل داشتن پرولاکتین بالا، سیکل های تخمک گذاری نامنظمی دارند. پرولاکتین هورمونی است که در زنان شیرده باعث تولید شیر می شود. بروموکریپتین تولید هورمون پرولاکتین را مهار می کند.

داروهای باروری و خطر حاملگی های چند قلویی

داروهای تزریقی باروری، احتمال چند قلوزایی را افزایش می دهند، ولی داروهای خوراکی باروری مانند کلومیفن، احتمال چند قلوزایی را در حد کمتری افزایش می دهند. استفاده از این داروها نیاز به کنترل دقیق از طریق آزمایشات خون، آزمایشات هورمونی و اندازه گیری های اولتراسوند سایز فولیکول تخمدان دارد.به طور کلی، هر چه تعداد جنین ها بیشتر باشد، خطر تولد نوزاد نارس و درد زایمانی بیشتر است. نوزادان نارس در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مشکلات و بیماری های مختلف هستند.

این خطرات برای سه قلوها بیشتر از دو قلوها و حاملگی های تک نوزادی است.زمانی که چندین جنین در یک بارداری به وجود می آیند، برداشت یک یا تعداد بیشتری از جنین ها(کاهش بارداری چندقلویی) می تواند شرایط بهتری را برای بقای جنین ایجاد کند.این کار مشکلات احساسی جدی ای را برای بسیاری از افراد به وجود می آورد. چنان چه شما و همسرتان می بایستی تحت درمان با داروهای باروری قرار گیرید، بهتر است قبل از شروع درمان، در رابطه با امکان فوق الذکر با پزشک خود مشورت کنید.

جراحی

جراحی نیز می تواند یکی از راه های درمان ناباروری باشد. مسدود شدن لوله های فالوپ رحم و یا دیگر مشکلات مربوط به لوله های فالوپ را می توان از طریق جراحی برطرف نمود. از طریق روش های لاپاراسکوپی می توان عمل های بسیار ظریف و حساس را در لوله های فالوپ انجام داد.

معمولاً درمان ناباروری که علت آن آندومتریوز باشد، کار دشواری است. اگر چه هورمون هایی که در قرص های ضد بارداری یافت می شوند، در درمان التهاب آندومتر (دیواره ی رحم) و از بین بردن درد موثر هستند، ولی در درمان ناباروری کاربردی نداشته اند.چنان چه شما مبتلا به آندومتریوز هستید، پزشک تان از درمان هایی برای تحریک تخمک گذاری استفاده خواهد کرد.

تکنولوژی تولید مثل کمکی (ART)

ART ، انقلابی در درمان ناباروری است. پیشرفت های پزشکی، بسیاری از زوج ها را قادر به داشتن کودک بیولوژیک خودشان کرده است.

معمول ترین اشکال ART عبارت هستند از:

باروری خارج از رحم (IVF)

IVF یکی از موثرین اشکال ART می باشد. در این فرایند، تخمک بالغ را از بدن خانم برداشته و آن را با اسپرم مرد در ظرفی در آزمایشگاه بارور می کنند و جنین حاصله را 3 تا 5 روز بعد از بارور شدن، در رحم مادر جایگذاری می کنند.زمانی که هر دو لوله فالوپ مسدود شده باشند،IVF پیشنهاد می شود.

این درمان در بسیاری از شرایط دیگر نیز استفاده می شود، از جمله آندومتریوز، ناباروری ناشناخته، ناباروی به علت فاکتورهایی از طرف مرد و نارسایی های تخمک گذاری.IVFاحتمال چند قلوزایی را افزایش می دهد، زیرا معمولاً چندین تخم بارور شده در بافت رحم جایگذاری می شوند. همچنین در IVF نیاز به آزمایش های مکرر خون و تزریق روزانه هورمون ها می باشد.

ART در شرایط زیر بهتر عمل می کند:

زمانی که خانم رحم سالمی دارد؛ به خوبی به داروهای باروری پاسخ می دهد؛ تخمک گذاری طبیعی دارد و یا می تواند به خوبی از تخمک اهدا شده استفاده کند.در این روش، اسپرم مرد باید سالم باشد. درصد موفقیت ART بعد از سن 35 سالگی کاهش می یابد.

عوارض درمان های ناباروری:

درمان های ناباروری، عوارض خاصی دارند که عبارتند از:

حاملگی چند قلویی:

بیشترین و معمول ترین عارضه در درمان با ART ، حاملگی چند قلویی است. تعداد جنین های نگه داشته شده و بالغ شدن آن ها و نهایتاً تولدشان، تصمیمی است که توسط زوج ها گرفته می شود. چنان چه چندین جنین در طی لقاح به وجود آمده باشند، برداشت یک یا چند تا از آن ها امکان پذیر است (کاهش بارداری چندقلویی). بدین ترتیب احتمال بقا برای جنین های باقی مانده افزایش می یابد.

سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS):

در صورت تحریک بیش از حد، تخمدان ها بزرگ می شوند و منجر به درد و نفخ می گردند. معمولاً علائم خفیف و متوسط این سندرم نیاز به درمان ندارند و از بین می روند، اگر چه بارداری می تواند بهبودی این علائم را به تاخیر بیندازد. ندرتاً تجمع آب در حفره شکمی و قفسه سینه باعث تورم شکم و تنگی نفس می شود. این تجمع آب می تواند حجم خونی را کاهش داده و فشار خون کاهش یابد. موارد شدید این سندرم نیاز به درمان فوری دارند.زنان جوان و کسانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، نسبت به بقیه در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان می باشند.

خونریزی یا عفونت:

مانند هر فرایند تهاجمی دیگری، در درمان های ناباروری و تکنولوژی های مربوط به آن نیز خطر خونریزی و عفونت وجود دارد.

وزن کم هنگام تولد:

• بالاترین درصد خطر وزن کم هنگام تولد، مربوط به حاملگی های چند قلویی است.
• در حاملگی تک نوزادی نیز بالاترین خطر وزن کم هنگام تولد، مربوط به درمان از طریق ART است.

نارسایی های مادرزادی:

ممکن است درمان ART با نارسایی های مادرزادی همراه باشد. ولی این موضوع نیاز به تحقیقات بیشتری برای تایید دارد. اگر می خواهید از این روش درمانی استفاده کنید، بهتر است بدانید که تا کنون، ART موفق ترین روش برای درمان ناباروری بوده است.

طول درمان

زمانی که شما سه روز در هر چرخه قاعدگی ماهیانه خود، HMG یا FSH تزریق کردید و مصرف را بین 7 تا 12 روز در هر ماه ادامه دادید (که البته این موضوع بستگی به آزاد شدن تخمک بالغ دارد)، پزشک ممکن است سونوگرافی واژینال و آزمایش خون را به صورت مداوم انجام دهد. او بر میزان اثرگذاری دارو در شما نظارت می‌کند. بعد از تزریق HCG پزشک شما را به خانه می‌فرستد و سفارش می‌کند تا بین 24 تا 36 ساعت آینده، رابطه جنسی داشته باشید. همچنین شاید پزشک تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI) را برای یک یا دو روز بعد از تزریق پیشنهاد کند.بسیاری از زنان حداکثر سه تا شش ماه پس از استفاده از دارو، باردار می‌شوند. اگر با این وجود زنی باردار نشود،‌ پزشک ممکن است دوز دارو را افزایش دهد یا اینکه داروی دیگری را جایگزین کند.

عوارض جانبی

حساسیت شکمی، نفخ معده، احتباس مایعات (جمع شدن آب در بدن)، افزایش وزن یا سخت شدن تزریق برای شخص از مشکلات احتمالی مصرف این دارو است. انواع گنادوتروپین خالص‌تر مانند Gonal F و Follistim عوارض جانبی کمتری دارند و با سوزن کوچکتر زیر پوست تزریق می‌شوند. داروی Repronex نیز به صورت زیرپوستی تزریق می‌شود.
داروهای باروری احتمال دارد خطر دوقلوزایی یا چندقلوزایی را افزایش دهند؛ گرچه این موضوع به نظر بیشتر زوج‌ها خوب است اما چندقلو زایی ممکن است خطر سقط جنین و سایر مشکلات را نیز در پی داشته باشد. مصرف این دارو نیازمند یک پشتیبانی عاطفی است به همین دلیل بهتر است زمانی که برای چکاپ یا تزریق نزد پزشک می‌روید، دوست یا همسرتان همراه‌تان باشید.

زنانی که ببیش از حد مجاز از این دارو استفاده می‌کنند، ممکن است دچار سندرم تخمدان (OHSS) شوند که نشانه‌های آن مانند افزایش وزن زیاد و نفخ معده شدید است. همچنین برخی از بیماران؛ حالت‌هایی مانند تنگی نفس، سرگیجه، دردهای لگنی، تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها بیش از اندازه تحریک شده و تخمک زیادی را درون خود تولید کرده باشند. تخمدان‌ها به سرعت متورم می‌شود و ممکن است وارد حفره شکم شود.

به طور معمول اگر در زمان مصرف دارو شخص زیر نظر پزشک باشد، این مشکل اتفاق نمی‌افتد؛‌ اما اگر کسی دچار OHSS شد باید برای نظارت بیشتر در بیمارستان بستری شود زیرا در موارد نادر، ممکن است این مسئله حیات شخص را تهدید کند.پزشکان به تازگی نتایجی را اعلام کردند که از 8 پژوهش مختلف، به دست آوردند؛ آن‌ها متوجه شدند که مصرف داروهای باروری حتی اگر بیش از یک‌سال هم طول بکشد، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش نمی‌دهد. تا پیش از این بررسی، این موضوع نگران کننده و جنجالی بود.

خواهشمنديم اگر سوال يا نکته‌اي براي مطلب گنادوتروپین

در ذهن شما باقي مانده است، آن‌را در قسمت نظرات با ما و ساير کاربران به اشتراک بگذاريد.

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی