راهکارهایی برای پیشگیری و درمان حساسیت پوستی

حساسیت پوستی و انوع آن

حساسیت پوستی که پزشکان آن‌ را «درماتیت» می‌نامند به معنای التهاب، قرمز شدن و خارش پوست است. در نتیجه‌ واکنش سیستم ایمنی بدن به ماده‌ی محرک، پوست دچار راش یا بثورات موقتی می‌شود که اغلب با سرخی، خارش و گاهی تاول و تورم همراه است. حساسیت پوستی انواع مختلفی دارد و شامل حساسیت‌های غذایی،تماسی و.. می‌شود.

درماتیت، شایع‌ترین نوع حساسیت پوستی است که اگر به علت تماس پوست با ماده‌ی محرک شیمیایی ایجاد شود به آن درماتیت تماسی تحریکی می‌گویند و اگر در اثر واکنش بدن نسبت به مواد آلرژن (حساسیت‌زا) ایجاد ‌شود به آن درماتیت تماسی آلرژن گفته می‌شود.

پوست افراد با هم متفاوت است برخی دارای پوستی حساس و برخی دارای پوستی مقاوم هستند. افراد با پوست مقاوم کمتر دچار قرمزی، سوزش، خارش پوست و جوش صورت می‌شوند. پوست حساس، پوستی که واکنش زیادی در برابر عوامل محیطی از خود بروز می‌دهد.

علت عمده این خارشها در دراز مدت خشکی است، که از طبع بدن شما نشات می گیرد و می تواند سرد و خشک و یا گرم و خشک باشد. هر دو طبع باعث خارشهای پوستی می شود و حتما می دانید که سرد و خشک ویژگی فصل پاییزه و گرم و خشک ویژگی تابستان است و بیشتر هم در همین دو فصل خارشهای پوستی زیاد می شود.

خارش شدید که شاخصه اصلی این بیماری است، می‌تواند شما را عصبی کرده و آرامش‌تان را سلب کند. صرف‌نظر از نوع حساسیت پوستی‌ای که به آن دچار هستید، علائم، روش‌های درمان و پیشگیری آنها در بیشتر موارد مشابه است.

دلایل حساسیت پوستی

التهاب پوستی یا درماتیت به دلایل متعددی ممکن است ایجاد شود ولی در بسیاری موارد منشأ آلرژیک دارد که در این حال درماتیت آلرژیک یا تماسی نامیده می‌شود. درماتیت آلرژیک با پوسته‌پوسته شدن، قرمزی و غالباً خارش مشخص می‌شود. واکنش آلرژیک ممکن است به طیف وسیعی از مواد از جمله مواد شوینده، عطر‌ها، مواد پلاستیکی، انواع فلزات و زیورآلات و گیاهان ایجاد شود. تنیدگی (استرس) ممکن است در تشدید بیماری بی‌تأثیر نباشد.

نشانه‌های حساسیت

پوست به طور طبیعی به وسیله سلول‌هایی که به‌ صورت فشرده کنار هم قرار دارند و با داشتن خاصیت ارتجاعی، از آسیب‌های گوناگون محافظت می‌شود. با تبخیر آب پوست و همچنین برداشت چربی روی آن که رطوبت پوست را نگه می‌دارد خاصیت ارتجاعی کاهش پیدا می‌کند و باعث التهاب و قرمزی پوست و بروز حساسیت های پوستی می شود.

التهاب، خارش و قرمزی پوست و گاهی عفونت از جمله علائم حساسیت پوستی است. اگر قدرت دفاعی بدن کاهش یابد و التهاب ایجاد ‌شود و پوست دچار خارش می‌شود، اگر بیمار نتواند بر خارش غلبه کند و محل را بخاراند، هم منجر به تشدید خارش شده و هم عفونت در محل ایجاد می‌شود.

در درمان حساسیت‌های پوستی هرگز بدون مشورت با پزشک اقدام به استفاده از دارو و پماد خاصی نکنید، چون این امکان وجود دارد که در صورت استفاده داروی نامناسب، حساسیت شما نه تنها بهبود نیابد بلکه تشدید شده و اوضاع وخیم تر شود.

انواع حساسیت پوستی

حساسیت پوستی انواع مختلفی دارد:
1. حساسیت پوستی آلرژیک: فرد در اثر تماس با ماده‌ای که در محیط وجود دارد دچار التهاب می‌شود، مثلاً کسی که به ساعت، حلقه و بدلیجات حساسیت دارد.
2. حساسیت پوستی تحریکی: در اثر تماس زیاد با ماده حساسیت زا (محرک) به وجود می‌آید. مثلاً کسی که به دنبال تماس مکرر با مواد شوینده نسبت به آن‌ها حساسیت پیدا می‌کند.
3. حساسیت های شغلی: کسانی که با سیمان و مواد ساختمانی و… در تماس هستند، ممکن است دچار حساسیت پوستی شوند.
4. حساسیت پوستی خانم‌های خانه دار: که در اثر کار خانه و شست وشو ایجاد می‌شود.

تفاوت بین حساسیت پوستی و آلرژی چیست؟

پوست های حساس معمولا در تماس با یک ماده خاص دچار قرمزی و خارش می شوند و این مشکل یک بیماری محسوب نمی شود. اما آلرژی یک بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن نسبت به یک ماده ی خاص واکنش بیش از حد نشان می دهد.

حساسیت پوستی ممکن است فقط در زمان های خاصی بروز پیدا کند، برای مثال پوست برخی افراد در فصل زمستان به دلیل خشک شدن، نسبت به یک کرم حساسیت نشان می دهد، اما نسبت به همان محصول در تابستان هیچ واکنشی نشان نداده و دیگر حساس نیست.

موثرترین راه برای درمان پوست حساس چیست؟

بهترین راه درمان حساسیت پوستی، شناسایی ماده ی محرک و دوری از آن است. در مرحله ی بعد بهتر است پوست همیشه مرطوب نگه داشته شود و از پمادهای ضد التهاب مانند هیدروکورتیزون بر روی آن استفاده شود. اگر دچار خارش خفیف هستید می توانید از یک آنتی هیستامین استفاده کنید، اما در صورت شدت یافتن خارش بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا در صورت لزوم، برایتان دارو تجویز شود.

اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از حساسیت پوستی

مؤثرترین راه مقابله با درماتیت، پیشگیری از بروز آن است. راش‌های پوستی با اجتناب از تماس با عوامل محرک بهبود می‌یابند. پس قدم اول و بهترین راه، محافظت از پوست در برابر محرک‌های شناخته شده است.

مثلا وقتی با موادی سروکار دارید که احتمال می‌دهید باعث بروز حساسیت ‌شوند، از دستکش‌های نخی استفاده کنید. برای جلوگیری از تماس مستقیم پوست با مواد آلرژی‌زا، از یک لایه کرم یا ژل‌ به عنوان مانع بهره بگیرید. زیورآلات را با لایه‌ای از برق ناخن بپوشانید تا با پوست‌تان تماس مستقیم نداشته باشد. از محصولات پوستی غیرمعطر، فاقد مواد شیمیایی و با پایه‌‌ی طبیعی استفاده کنید و برای حفظ رطوبت پوست، مرطوب‌کننده را فراموش نکنید.

قرمزی پوست را کاهش دهید .قرمز شدن هنگامی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی به سرعت بزرگ و گشاد می‌شوند؛ فرایندی که می‌تواند با تماس مستقیم با نور خورشید، استرس، غذاهای ادویه‌دار، قهوه و حتی ورزش ایجاد شود. برای آنکه قرمزی پوستتان را کاهش دهید، به دنبال کرم‌هایی با خواص ضدالتهابی باشید؛ مانند کرم‌هایی که در فرمولشان از چای سبز استفاده شده است. بدین صورت ترتیب می‌توانید التهاب رگ‌های خونی را تا حدی کنترل کنید. اگر این وضعیت تشدید شد، التهاب پوست بالا رفت یا آکنه‌ها زیاد شدند، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. او می‌تواند ژل یا کرم موضعی یا قرص ضدالتهاب برایتان تجویز کند. اگر از قرمزی بیش از حد رنج می‌برید، لیزر درمانی می‌توانند تعداد رگ‌های خونی نزدیک سطح پوست را کاهش دهد؛ بنابراین با گذشت زمان این از این قرمزی کاسته می‌شود.

چه نوع لباس هایی برای پوست های حساس، تحریک کننده هستند؟

لباس های پشمی و نایلونی دارای تارهای خشن بوده که برای فرد آزاردهنده می باشند و خارش ایجاد می کنند. همچنین ممکن است پوست افراد مبتلا به آلرژی را دچار کهیر کند.از طرفی بهتر است از لباس هایی که تنفس پوست را دچار مشکل کرده و مانع رطوبت رسانی به آن می شود اجتناب شود. افراد حساس بهتر است بعد از هر بار خرید لباس و پارچه، قبل از مصرف آن ها را بشویند.

برخی لباس های مربوط به جشن ها و مهمانی ها دارای تزئینات فلزی هستند که اغلب حاوی فلز نیکل بوده و خارش و قرمزی و پوسته پوسته شدن را به دنبال دارد. همچنین برخی لباس ها حاوی برچسب هایی هستند که در قسمت داخلی لباس موجب حساسیت پوست می شوند.

آیا درماتیت یا حساسیت پوستی واگیردار است‌؟

این تحریکات پوستی آزاردهنده در تماس مستقیم با مواد خاص به وجود می‌آیند بنابراین مُسری نیستند مگر در صورتی‌ که‌ عامل عفونی به آن اضافه شود. در حالت عادی عامل عفونی که منجر به انتقال بیماری به دیگران شود وجود ندارد.

چه‌وقت با پزشک‌تان تماس بگیرید؟

گرچه راش‌های پوستی خیلی شایع و اغلب نتیجه‌ی یک تحریک ناخوشایند هستند، با این‌ حال ممکن است هشداردهنده‌ی شرایط جدی‌تری باشند که نباید به‌ آنها بی‌توجهی کرد. بسته به شدت حساسیت، ممکن است درمان با دارو هم توصیه شود.اگر نشانه‌های واکنش آلرژیک تا چند روز بهبود پیدا نکرد یا بدتر شد یا در صورتی‌ که علائم زیر را در خود یافتید، حتما با پزشک مشورت کنید.

• راش‌ها نزدیک چشم‌ها باشند.
• قسمت‌ عمده‌ای از بدن را درگیر کرده باشند.
• پوست در هنگام لمس داغ باشد.
• با وجود استفاده از داروهایی که به نسخه‌ی پزشک نیاز ندارند، خارش شدید ادامه داشته باشد.
• درماتیت همراه با تاول شدید، به توجه فوری نیاز دارد و ممکن است نشانه‌ی یک بیماری جدی‌ باشد.
• نشانه‌های دیگری که نباید آنها را نادیده بگیرید عبارتند از: مشکل در تنفس، تورم گلو، خس خس سینه، تعریق بیش از حد، تنگی قفسه سینه، حالت تهوع و گیجی.

از نظر طب سنتی حساسیت‌های پوستی بیشتر در افرادی دیده می‌شود که مزاج‌های گرم دموی و صفراوی دارند.

درمان حساسیت پوستی

تاکنون درمان قطعی برای حساسیت‌ها یافت نشده است و قطعی‌ترین درمان همانا پرهیز از مواجهه با آلرژن است. در مورد حساسیت‌های غذایی در غالب موارد حذف ماده غذایی حساسیت‌زا مشکل خاصی را ایجاد نمی‌کند اما در مواردی که بیمار به تعداد زیادی مواد غذایی یا به یک گروه از مواد غذایی (مانند لبنیات) حساسیت داشته باشد، حذف مواد غذایی حساسیت‌زا علاوه بر ایجاد مشکلات عملی ممکن است بیمار را در معرض کمبود مواد مغذی و ابتلائات مربوطه قرار دهد. از این رو بیمار باید حتماً در مورد رژیم غذایی خود با یک متخصص تغذیه مشاوره کند تا در صورت لزوم، مکمل‌های غذایی برای او تجویز شود.

نوعی درماتیت که زمینه خانوادگی دارد، به نام درماتیت یا اگزما آتوپیک غالباً در کودکان به ویژه در نواحی چین‌دار بدن مانند پشت زانو‌ها، آرنج، گردن و صورت ایجاد می‌شود. مطالعات متعددی ارتباط آلرژی غذایی با درماتیت آتوپیک را نشان داده‌اند. غذاهای بسیاری از جمله شیر گاو، مغزها به ویژه بادام‌زمینی، پروتئین سویا و ذرت ممکن است موجب کهیر پوستی شوند. یکی از میانجی‌های شیمیایی که در ایجاد واکنش آلرژیک دخالت دارد، هیستامین است. این ترکیب ممکن است به مقادیری (که‌گاه کم هم نیست) در برخی از مواد غذایی نظیر پنیر، ماست، گوجه‌فرنگی، ماهی، صدف، غذاهای تخمیری، اسفناج، بادمجان و برخی انواع فرآورده‌های گوشتی فرآوری شده (سوسیس و کالباس) یافت شود. برخی افزودنی‌ها (مانند بنزوات‌ها) و رنگ‌های غذایی نیز ممکن است موجب رهایی هیستامین در بدن شوند. حدود یک سوم مبتلایان به درماتیت آتوپیک ممکن است دچار حالتی به نام «نابردباری هیستامین» باشند یعنی با خوردن غذاهای حاوی هیستامین، علائم آلرژی و به ویژه درماتیت در آن‌ها ظاهر می‌شود. در این افراد حذف مواد غذایی هیستامین‌دار و غذاهای حاوی افزودنی‌ها از رژیم غذایی می‌تواند در تخفیف علائم بیماری اصلی بسیار سودمند باشد.

در خانواده‌هایی که زمینه آلرژی دارند، تغذیه نوزاد با شیر مادر تا حدود بسیاری می‌تواند از وقوع بیماری آلرژیک در کودک پیشگیری کند. پرهیز مادر از مصرف آلرژن‌های غذایی رایج شامل شیرگاو و فرآورده‌های آن، تخم‌مرغ، ماهی، گوشت گاو و بادام‌زمینی در طول بارداری و شیردهی نیز اثر پیشگیری‌کننده تغذیه انحصاری با شیر مادر را در برابر اگزما آتوپیک در شیرخواران در معرض خطر، دوچندان می‌کند.

نتایج برخی مطالعات حاکی از وجود ارتباطی میان کمبود ویتامین D و آلرژی‌ها از جمله درماتیت آتوپیک است. در مطالعات معدودی که روی اثر درمانی مکمل ویتامین D در درماتیت انجام شده، بهبود نسبی ملاحظه شده است. اثر مکمل‌های روی، روغن ماهی و ویتامین E نیز مطالعه شده است.
جالب اینکه تعداد اندکی از افراد ممکن است به ترکیبات ویتامین E موجود در پمادهای پوستی حساسیت داشته باشند و به دنبال استفاده از این پماد‌ها دچار درماتیت شوند اما مصرف مکمل خوراکی ویتامین E ممکن است تا حدودی اثر بهبوددهنده داشته باشد و سرانجام، نتایج مطالعات اخیر روی اثر پروبیوتیک‌ها بر اگزما آتوپیک شیرخواران نویدبخش بوده است.

بیشتر بخوانید:

حساسیت نسبت به رنگ مو و پیشگیری و درمان آن

آلرژی و حساسیت به گرد وخاک چیست و چه نشانه هایی دارد؟

علت و درمان آلرژی و حساسیت های پوستی به پارچه های پلی‌ استر

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم