رحم دوشاخ چیست؟ آیا با رحم دو شاخه می توان باردار شد؟

رحم دوشاخ چیست؟

اگر رحم شما دوشاخ باشد، به این معنی است که رحم شما به شکل قلب می باشد. رحم اندامی در بدن زن است که جنین را حفظ می کند. شکل رحم در هنگام بارداری مهم است زیرا بر نحوه قرار گرفتن جنین در رحم تاثیر می گذارد. بی نظمی های رحم نسبتا غیر معمول است. حدود 3 درصد از زنان با نقص در اندازه، شکل یا ساختار رحم متولد می شوند. رحم دو شاخ یکی از رایج ترین انواع ناهنجاری رحم است.

انواع ناهنجاری های رحم ( رحم دوشاخ، تک شاخ و ....)

برخی از زنان دارای اختلال مادرزادی دستگاه تناسلی زنان هستند که باعث می شود رحم به شکلی غیر معمول قبل از تولد تشکیل شده باشد. بسته به شکل رحم، خطرات سقط جنین یا زایمان زودرس ( چگونه از زایمان زودرس جلوگیری کنیم؟) در این موارد می تواند بیشتر باشد. ناهنجاری های رحم با نارسایی / بی کفایتی دهانه رحم مرتبط است و منجر به زایمان زودرس می شود.

رحم دوشاخ (قلب شکل)

رحم دوشاخ (Bicornuate uterus) شکل قلب است. زنان مبتلا به رحم دوشاخ هیچ مشکلی با بارداری ندارند، اما خطر سقط جنین و زایمان زودرس وجود دارد. همچنین رحم دوشاخ می تواند بر روی نحوه قرارگیری جنین در اواخر بارداری تأثیر بگذارد، بنابراین ممکن است سزارین توصیه شود.

رحم تک شاخ

داشتن رحم تک شاخ نادر است. این بدان معنی است که رحم شما نصف اندازه رحم طبیعی است زیرا یک طرف قادر به رشد نیست. خطر افزایش حاملگی خارج از رحم، سقط جنین یا زایمان زودرس وجود دارد. جنین ممکن است در اواخر بارداری در موقعیت ناخوشایندی قرار بگیرد و زایمان سزارین توصیه شود. زنان مبتلا به رحم تک شاخ باردار می شوند، اما شیوع رحم تک شاخ در زنان نابارور بالاتر است.

رحم دوگانه (دوتایی)

رحم دوگانه در دو قسمت تقسیم شده است که هر طرف دارای حفره خاص خود است. به طور کلی، تکثیر بر روی رحم و دهانه رحم تاثیر می گذارد، اما می تواند بر مثانه، مجرای ادرار و مهبل نیز تاثیر بگذارد. زنان مبتلا به رحم دوگانه هیچ مشکلی در بارداری ندارند و این مسئله تنها خطر ابتلا به زایمان زودرس را افزایش می دهد.

رحم سپتوم

رحم سپتوم دارای یک دیواره عضلانی است که در مرکز به دو قسمت تقسیم می شود. گاهی اوقات دیوار فقط به سمت قسمت پایین رحم (قسمت زیرین) می رود و گاهی تمام راه پایین می آید. زنان با رحم های سپتوم بیشتر مشکل بارداری دارند. همچنین افزایش خطر ابتلا به سقط جنین در سه ماهه اول و زایمان زودرس وجود دارد. در بعضی موارد در اواخر بارداری جنین در یک موقعیت نامناسب قرار می گیرد.

رحم کمانی

رحم کمانی بسیار شبیه یک رحم طبیعی است اما در بالای آن شیب دارد. رحم کمانی خطر ابتلا به زایمان زودرس یا سقط جنین در سه ماهه اول بارداری را افزایش نمی دهد، اما خطر بروز سقط جنین در سه ماهه دوم را افزایش می دهد. در اواخر بارداری ممکن است جنین در موقعیتی غیرمعمول قرار گیرد، بنابراین ممکن است نیاز به سزارین داشته باشید.

علائم داشتن رحم دوشاخ چیست؟

زنان با رحم دو شاخ با آن متولد می شوند، اما ممکن است تا زمانی که سونوگرافی یا سایر آزمایش های تصویربرداری انجام دهند متوجه آن نشوند. زیرا اغلب رحم دوشاخ علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند. از سوی دیگر، برخی از زنان مبتلا به رحم دو شاخ علائم زیر را گزارش می دهند:

• خونریزی نامنظم واژینال
• سقط جنین مکرر
• پریودی های دردناک
• ناراحتی شکمی
• درد در هنگام مقاربت ( اختلال جنسی واژینیسموس را بشناسید)
• اگر رحم شما دو شاخ باشد، تمام عمر به همین شکل خواهد بود، بنابراین هر گونه علائم بالقوه ممکن است برای شما عادی باشد.

آیا با رحم دوشاخ می توان باردار شد؟

مشکلات مربوط به بارداری

رحم دو شاخ فرایند بارداری را با مشکلاتی همراه می کند ولی مانع از تحقق بارداری نیست؛ بلکه اغلب این خود بارداری است که به علت وقوع سقط های مکرر موجب تردید پزشک به وجود این عارضه در شخص می شود و در نهایت انجام آزمایش سونوگرافی امکان تشخیص قطعی این عارضه را برای پزشک فراهم خواهد کرد. علی رغم اینکه رحم دو شاخ مانعی در فرایند بارداری نیست، ولی می تواند در روند لانه گزینی تخمک بارور شده در دیواره رحم مشکلاتی ایجاد کند. در صورت وقوع این عارضه احتمال سقط جنین در حدود ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت.

سایر مشکلات مربوط به این ناهنجاری رحمی عبارتند از:

• زایمان زودرس
• تاخیر در رشد جنین
• قرار گیری نامناسب جنین در داخل رحم (وضعیت بریج)

در بارداری هایی با رحم دو شاخ پیامد حاملگی به محل لانه گزینی جنین بستگی دارد. در صورت جایگزین شدن تخمک در حفره کوچکتر رحم، به علت عدم وجود فضای کافی برای رشد و نمو جنین احتمال سقط و به ثمر نرسیدن بارداری افزایش خواهد یافت.

زایمان و رحم دو شاخ

به طور کلی در هفته های پایانی بارداری جنین به طور طبیعی در داخل رحم چرخیده و سرش در قسمت پایین رحم قرار می گیرد. قرارگیری در وضعیت سفالیک سبب می شود که بدن و پاهای جنین از فضای بیشتری در رحم برخوردار شوند. در حالیکه در رحم دوشاخ باسن جنین در قسمت پایین رحم و نزدیک کانال زایمان قرار می گیرد. این امر ناشی از غیر طبیعی بودن ساختار رحم است. این نحوه قرارگیری موجب می شود که قسمت عریض تر بدن جنین از فضای بیشتر و آزادتری برخوردار باشد. به همین علت احتمال نمایش بریچ جنین در این نوع ناهنجاری های اناتومیک رحمی افزایش می یابد.

همچنین بارداری با رحم دو شاخ در برخی موارد با خطر کنده شدن زودرسی جفت همراه است. زیرا در این عارضه جفت به علت عدم وجود فضای کافی نمی تواند به خوبی به دیواره رحم متصل شود. این وضعیت در نهایت موجب به خطر افتادن سلامت جنین خواهد شد. به همین علت برخی از متخصصان زنان و زایمان انجام عمل سزارین در هفته ۳۷ بارداری را توصیه می کنند. ولی با این حال شمار بسیاری از این مادران نیز موفق به انجام زایمان طبیعی می شوند. و در نهایت امکان بارداری موفق و مادر شدن با رحم دو شاخ میسر است، ولی این امر مستلزم صبر، پشتکار و پیگیری منظم معاینات پیش از بارداری است.

علت ایجاد این ناهنجاری ها

ناهنجاری های مادرزادی رحم در طی روند تکاملی غیر طبیعی مجاری مولرین به وجود می آیند. تمایز جنسی در ابتدا در دوره جنینی شروع می شود. تا هفته ۶ دوره جنینی دستگاه تناسلی مذکر و مؤنث یکسان است و بعد از آن در غیاب بیضه ها، هورمون تستسترون و مهارکننده مولرین، مجاری ولف (مجرایی است که در جنین وجود دارد و بعدا در مرد مجرای منی را ساخته و در خانم ها مسدود می شود) شروع به تحلیل رفتن می کنند و اجازه رشد مجاری مولرین را می دهند.

در طی روند تکاملی رحم از اتصال بخشی از لوله های دو طرفه (مجاری مولرین) تشکیل می شود. از بین رفتن دیواره های این مجاری در طول محل تقابل آن ها سبب تشکیل حفره داخل رحمی، مجاری آندوسویکال و بخش فوقانی واژن می شود. ناهنجاری های مادرزادی رحم ممکن است به صورت اتصال ناکامل مجرای مولرین، جذب ناکامل دیواره و ناهنجاری سرویکس باشند.

تشخیص رحم دوشاخ

این بیماری را از راههای مختلف می توان تشخیص داد. از روشهای مختلف تصویربرداری مثل سونوگرافی، عکس رنگی از رحم ، سی تی اسکن و ام آر آی می توان استفاده کرد. این بیماری اغلب در اولین سونوگرافی دوران بارداری تشخیص داده می شود.
رحم دو شاخ بر روی باروری دارای اثر سوء می باشد و این بیماران باید تحت نظر متخصص باشند. کلا حاملگی در این بیماران جزو حاملگیهای پر خطر محسوب می شوند.

اثرات سوء رحم دو شاخ بر روی باروری عبارتند از:

• سقطهای مکرر
• زایمان زودرس که میزان آن 25-15 درصد است
• قرار گرفتن غیر طبیعی جنین در رحم در حالت طبیعی سر جنین در قسمت پائین رحم قرار می گیرد، اگر نشیمنگاه جنین در قسمت پائین رحم قرار گیرد غیر طبیعی خواهد بود و زایمان اینگونه بچه ها نیز همراه با مخاطرات مخصوص به خود است. در افرادیکه دارای رحم دو شاخ هستند، احتمال پائین بودن نشیمنگاه جنین 50-40 درصد است.
• احتمال اختلالات مادرزادی بالا می رود.

روش درمان رحم دوشاخه

اگر خانمی مبتلا به سقطهای مکرر شود و دلیل واضحی نیز برای آن یافت نشود، این بیماری را می توان با جراحی اصلاح کرد. اینکه اصلاح جراحی رحم دو شاخ سبب بهبود سرانجام حاملگی می شود، هنوز به اثبات نرسیده است.برای درمان رحم دو شاخه ابتدا مراحل تشخیص قطعی در زن صورت می گیرد تا با بررسی های لازم بهترین روش درمانی در نظر گرفته شود.

در تشخیص رحم دو شاخ، پزشکان می توانند از آزمون های زیر برای بررسی وضعیت و در نتیجه درمان قطعی استفاده کنند:

• آلتراسوند
• تصویربرداری رزنانس مغناطیسی (MRI)
• در معاینه لگن، رحم دو شاخ گاه قابل مشاهده و لمس است.
• گاهی اوقات می توان از روش سونوگرافی برای تشخیص رحم دوقطبی استفاده کرد.
• با استفاده از لاپاراسکوپی، اطلاعاتی در مورد شکل بیرونی رحم در دسترس قرار می گیرد.
• هیستروسکوپی اطلاعاتی در مورد پیکربندی داخلی رحم ارائه می دهد.

درمان رحم دوشاخه با متروپلاستی

در هر صورت پس از تشخیص قطعی که معمولا از راه سونوگرافی صورت می گیرد، بر طبق شرایط خاص هر بیمار، درمان صورت می گیرد. یکی از روش های درمانی جراحی، به نام متروپلاستی است که گاهی به منظور اصلاح شکل ظاهری و دو شاخه رحم صورت گرفته و این نوع روش جراحی بیشتر در زنان مبتلا به سقط جنین استفاده می شود.

هیسترکتومی

در یک تجزیه و تحلیل تخصصی مشخص شد که 88 درصد از کسانی که جراحی متروپلاستی داشتند، دوران بارداری طبیعی و حاملگی موفقی داشته و نوزاد آن ها بدون هیچ نقص و مشکلی متولد شده است. با این حال باید گفت که اکثر زنان برای ترمیم رحم دو شاخه، نیازی به جراحی ندارند.انجام این روش در زنان مبتلا به رحم دوقطبی که مشکل ناباروری را هم تجربه می کنند، در جامعه پزشکی بحث برانگیز است. این موضوع به این دلیل است که بر اساس تحقیقات تخصصی روشن شده است که این وضعیت شانس بارداری زن را تحت تاثیر قرار نمی دهد.

درمان رحم دوشاخ با روش هیستروسکوپی

یکی دیگر از روش های معمول در درمان رحم دوشاخ، روش هیستروسکوپی است که به صورت ایجاد یک برش بسیار کوچک در رحم است و عمل بسیار مناسبی بوده که زمان زیادی صرف نمی کند.

لاپاراسکوپی رحم

هیستروسکوپی معمولا بدون درد و خونریزی بوده و سرپایی انجام می شود.در این عمل، با استفاده ابزارهای مخصوصی، ساختار رحم اصلاح شده و یا برای این کار از لیزر استفاده می کنند.در عمل هیستروسکوپی، از یک هیستروسکوپ همراه با دوربین استفاده شده و ضمن مشاهده کامل کانال ها و رحم، از ابزارهای جراحی استفاده شده و با ورود به حفره رحمی ، مشکل ساختاری برطرف می شود.

البته باید اضافه کرد که اکثر جراحان برای دریافت نتایج بهتر، عمل هیستروسکوپی را به همراه لاپاراسکوپی انجام می دهند تا به این ترتیب، به شکل دقیق تری ارزیابی شده و موقعیت دقیق حفره ها و دیواره و همچنین سپتوم ، در دسترس باشد. به این وسیله ، جراح با دقت و توانایی بالایی برش را انجام داده و به نتایج بهتری دست پیدا می کند.به طور کلی، عمل جراحی رحم دوشاخ در اکثر موارد بدون عوارض و موفقیت آمیز است.