سرطان ریه چیست و چگونه می توان از سرطان ریه پیشگیری کرد؟

به نقل از منابع اینترنتی، سرطان ریه شایع‌ترین سرطان در هر دو جنس در سراسر جهان است و بیش از ۸۰ درصد بیماران مبتلا به این سرطان در فاصله ۵ سال از زمان تشخیص بیماری جان خود را از دست می‌دهند. با توجه به سلولی که دچار تراریختی و سرطان شده است اشکال مختلفی از سرطان ریه وجود دارد که هر کدام نشانه‌ها و عوارض خاص خود را دارند. شایع‌ترین اشکال سرطان ریه عبارتند از:

سرطان ریه چیست و چگونه می توان از سرطان ریه پیشگیری کرد؟

۱- سرطان ریه با یاخته‌های کوچک: یاخته های سرطانی نوع کوچک در زیر میکروسکوپ به شکل جوی دو سر دیده می شود و به آن سرطان جو شکل نیز گفته می‌شود. روند رشد این نوع سرطان ریه سریع است و در مدت زمان کوتاهی در اندام‌های دیگر پراکنده می‌شود. حدود ۲۰ درصد سرطانهای ریه از این نوع است.

۲- سرطان ریه با یاخته‌های غیر کوچک: این نوع سرطان ریه با توجه به نوع سلول موجود در بافت ریه که دچار تراریختی و سرطان شده است تعریف می‌شود. اشکال مختلفی از این نوع سرطان وجود دارد که هر کدام نشانه‌ها و عوارض خاص خود را دارند و عبارتند از:
الف) سرطان بافت بشره‌ای: این سرطان از شا یع‌ترین انواع سرطان ریه است و شروع آن معمولا از نایچه‌ها است و در مقایسه با دیگر اشکال سرطان ریه رشد آهسته‌تری دارد و مدتها طول می‌کشد تا به اندام‌های دیگر سرایت کند.

ب) سرطان غدد مترشحه مخاط و مجاری لنفاوی: این نوع سرطان ریه معمولا در زیر بافت پوششی نایچه ها یا در مجاری لنفاوی کناره خارجی ریه رشد می‌کند.

ج) سرطان ریه با یاخته‌های بزرگ: این نوع سرطان اغلب در شاخه‌های کوچکتر نایچه‌ها تظاهر می‌کند.

از هر ۵ مورد سرطان ریه یکی از آنها از نوع یاخته‌های کوچک و بقیه از نوع غیر کوچک است.

نوع نادری از اشکال سرطان ریه نیز به نام مزو تلیوما وجود دارد. این نوع سرطان ریه موجب تراریختی بافت پوششی ریه می شود و در افرادی تظاهر می‌کند که در تماس با آزبست ( پنبه نسوز) بوده‌اند.

*علائم هشدار دهنده سرطان ریه
- افزایش و یا شدت سرفه در فرد سیگاری

- سرفه همراه با خلط خونی

- تنگی نفس دراثر فعالیت

- خس خس سینه به صورت حاد

- درد مبهم و یا مشخص در قفسه سینه

- خشن شدن صدا یا تغییر آن به شکلی که بهبود پیدا نکند

- عفونت‌های مکرر ریه و مجاری تنفسی

- کاهش وزن

- بی‌اشتهایی

- تورم در ناحیه گردن و صورت

- ضعف و خستگی مفرط

علاوه بر نشانه‌های فوق ممکن است عوارضی در بیمار ظاهر شود که ارتباطی با سرطان ریه نداشته باشد و به سرایت سرطان به اندامهای دیگر بدن مربوط باشد. در چنین مواردی بیمار از سردرد، احساس ضعف عمومی، سهولت شکستگی و آسیب‌پذیری استخوانها، انواع خونریزی و لخته شدن غیر عادی خون شکایت می کند. سرطان ریه درمراحل ابتدایی هیچ نشانه‌ای ندارد و بیماران اغلب زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که بیماری در مراحل پیشرفته قرار دارد و در نتیجه آمار مرگ این نوع سرطان رقم بالایی دارد.

*سبب شناسی: سرطان زایی ریه
عامل مستعد و پیشتاز در تظاهر سرطان ریه مانند هر سرطان دیگری به هم خوردن نظم تقسیم سلولی است. تحقیقات آماری و بالینی روند بدخیمی بیماری سرطان ریه را به این عوامل ارتباط می دهند:

-اعتیاد به دخانیات: خطر ابتلا به سرطان ریه با افزایش مقدار و مدت تماس با دود تنباکو رابطه مستقیم دارد و هرچه سن شروع استعمال دخانیات پایین‌تر باشد عامل مستعد کننده و پیشتاز در ابتلای به سرطان ریه افزایش پیدا می‌کند.

-آلاینده‌های موجود در هوای محیط زیست و محل کار: موادی چون آزبست (پنبه نسوز)، گاز رادون (گازی بی رنگ و بی بو که از تجزیه طبیعی اورانیم در آب، خاک و مصالح ساختمانی قدیمی تولید می شود)، اورانیوم و نیکل عامل مستعد کننده و پیشتاز در ابتلاء به سرطان ریه هستند.

-استنشاق دود سیگار در محیط برای افراد غیر سیگاری

-عوامل ژنتیکی: وجود سابقه سرطان ریه بین اعضای نزدیک خانواده احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می ‌دهد.

-عوامل ایمنولوژیک (ایمنی) : نارسایی مکانیسم ایمنی طبیعی بدن عاملی مستعد کننده در ایجاد سرطان ریه شناخته شده است.

*الگوهای غربالگری سرطان ریه
با توجه به وضیعت عمومی سلامت فرد، بررسی‌های تشخیص سرطان ریه ممکن است شامل:

۱- عکس‌برداری از ریه‌ها با تابش اشعه X

۲- آزمایش خلط

۳- سی تی اسکن: در این روش دستگاه سی تی اسکن با گرفتن تعدادی عکس توسط اشعه ایکس، تصویری سه بعدی از بدن را نشان می‌دهد و از این طریق محل و اندازه دقیق ضایعه و پراکندگی تومور ریه به بخش های دیگر قفسه سینه یا اندام‌های دورتر مانند کبد مشخص می شود.

۴- سی تی اسکن دورانی یا اسپایرال: در این روش یک دستگاه کامپیوتری سی تی اسکن با حرکات دورانی به دور بدن بیمار در هر دور بیش از صد تصویر از بدن بیمار می گیرد. در سی تی اسکن دورانی ضایعات کوچکی که از طریق سی تی اسکن معمولی قابل روئت نیست، مشاهده می شود.

۵- پرتونگاری با استفاده از تشدید میدان مغناطیسی: این آزمایش مشابه سی تی اسکن است با این تفاوت که به جای تابش اشعه X از مغناطیس جهت عکسبرداری از اعضای بدن استفاده می‌شود. در این آزمایش بیمار به مدت ۳۰ دقیقه به طور ساکن درون اتاقک این دستگاه می‌ماند و تصاویر مقطعی از بدن او تهیه می‌شود.

۶- نمونه برداری یا بیوپسی: بررسی میکروسکوپی از نمونه بافت تومور. این آزمایش بسیار مهم است زیرا مطمئن ترین روش برای تشخیص سرطان ریه و نوع آن به حساب می آید.

روشهای متفاوت بیوپسی ریه عبارتند از:
- نمونه‌ برداری با سوزن: در این روش با تابش پرتوی اشعه ایکس، توده در صفحه تلویزیون دیده می شود و پزشک با دقت با سوزن مقداری از بافت ریه را با سرنگ کشیده و برای آزمایش بافت شناسی جدا می کند.

- نمونه‌برداری با بروتکوسکپ یا برونکوسکپی: بروتکوسکپ لوله‌ای فلزی و توخالی است که به یک لامپ مجهز شده و از طریق دهان یا بینی به داخل نای فرو داده می شود و مشاهدهً بصری بافت ریه را امکان پذیر می کند سپس پزشک با دقت مقداری از بافت و مایع درون ریه را از طریق این لوله برای امتحان بافت شناسی جدا می کند .قبل از انجام این عمل به بیمار بیهوشی موضعی داده می شود.

- نمونه‌برداری باز (جراحی). در نمونه‌برداری باز، بیهوشی عمومی لازم است و می تواند به روش معاینه توراسکپی یا مدیاستینوسکپی انجام شود. جراحی به پزشک امکان معاینه درون قفسه سینه و غدد لنفاوی نزدیک ریه را می دهد وطی آن در پوست پائین گردن شکاف کوچکی داده می شود و از این طریق لوله‌ای به درون قفسه سینه فرستاده می شود. انتهای این لوله متصل به نورافشان و بزرگنما است.

جراح در این مرحله سلولها و غدد لنفاوی که دچار تراریختی شده اند می‌تواند نمونه‌برداری و مورد بررسی دقیق‌تری قرار دهد. از این طریق می توان اندامهای واقع در منطقه بین ریه چپ و راست را دید و برای تشخیص پراکنده شدن یاخته های سرطانی به غده های لنفاوی مجاور ریه استفاده کرد.

۷- توموگرافی با نشر پوزیترون یا پت اسکن - در این روش دستگاه اسکنر در اطراف بیمار می چرخد و تصویر از طریق نشر پوزیترون بوسیله یک ماده رادیواکتیو که به بیمار تزریق شده و یا توسط او استنشاق می‌شود، شکل می‌گیرد، با این روش مشاهدهً بصری ریه درسه بعد امکان پذیر می شود.

۸- سونوگرافی در این شیوه از امواج صوتی جهت بررسی ساختار توده در ریه استفاده می شود.

۹- آزمایش تنفس: در این شیوه بیمار قبل از جراحی تحت آزمایشات تنفسی متفاوت قرار می‌گیرد.

۱۰- آزمایش خون: تومورهای سرطانی آنتی‌ ژن و آنزیم ‌های مشخصی را تولید می ‌کنند که ممکن است از طریق آزمایش خون کشف شوند. اندازه‌ گیری آنتی‌ ژن کارسینو امبریونیک و آنزیم NSE از آزمایش‌های غربالگر این بیماری است. افزایش میزان سطح این پروتئین‌ها مبین نشانه‌های سرطان و کاهش میزان آنها در حین درمان نشانه مهار کردن رشد سرطانی سلول های بیمار است.

۱۱- اسکن استخوان: تصویربرداری از استخوان به وسیله یک ماده رادیواکتیو روشی بسیار ارزشمند است که در تشخیص انتشار سرطان به استخوان، مؤثر بودن درمان سرطان و روند التیامی نواحی درگیر در استخوان به کار می رود.

*الگوهای درمانی سرطان ریه
الگوهای درمانی بیماری سرطان ریه بستگی به نوع سرطان، وضعیت بیماری در شروع درمان، سن، سلامت عمومی و چگونگی واکنش بیمار به نوع درمان دارد. سرطان ریه معمولا به دلیل غنی بودن سیستم خون رسانی و لنفاوی ریه به راحتی می تواند به دیگر اندامهای بدن سرایت کند.

با توجه به سن و وضعیت سلامت بیمار ممکن است الگوهای درمانی زیر بکار گرفته شود:

۱- جراحی: معمولا اگر ضایعه بدخیم منحصر به ریه باشد ممکن است بخش کوچک یا تکه کاملی از ریه (لوبکتومی) و یا تمام یک ریه برداشته می شود. عوارض جانبی جراحی، خونریزی و در نتیجه کم خونی، مشکلات تنفسی و خواب آلودگی است.

۲- شیمی درمانی: جهت از بین بردن یاخته‌های سرطانی پراکنده مورد استفاده قرار می گیرد. شیمی درمانی جهت پیشگیری از عود بیماری و مواردی که سرطان در بدن پخش شده تجویز می شود. استفاده از داروهای شیمیایی منجر به انهدام سلولهای سرطانی می ‌شود.

عوارض جانبی شیمی درمانی عبارتند از: حالت تهوع و استفراغ، ریزش موی سر و ابرو، کاهش گلبولهای سفید خون، ضعف سیستم ایمنی و دفاعی بدن، عفونت، احساس درد، خشکی دهان و پوکی استخوان، کم‌خونی‌، و کاهش تعداد گلبولهای قرمز خون که ممکن است سبب خستگی، سرگیجه و احساس سرما در بیمار شود. اسهال و یبوست، سفتی و خشکی مفاصل از دیگر عوارض جانبی شیمی درمانی است.

۳- رادیوتراپی یا اشعه درمانی: جهت از بین بردن مستقیم ضایعه بدخیم ریه بکار گرفته می شود. در این روش از اشعه با انرژی زیاد استفاده می شود و این اشعه با آسیب رساندن به سلولهای زنده منجر به مرگ آنها می‌ شود. خستگی شدید، ‌افسردگی، تهوع، ‌استفراغ، بی‌ اشتهایی و آسیب‌های عروقی و تنفسی از عوارض جانبی رادیوتراپی است. همچنین رادیوتراپی ممکن است باعث سرکوب سیستم خونساز بدن و کاهش گلبولهای سفید و ضعف سیستم ایمنی بدن و نهایتا بروز عفونت شود.

۴- درمان فوتودینامیک: استفاده از رنگ و نور است. در این شیوه رنگ به داخل یک ورید تزریق و سپس در تمام بدن منتشر می‌ شود. بعد از چند روز، این رنگ فقط در سلولهای بدخیم باقی می‌ماند. سپس نور قرمز رنگ لیزری به سلول تابانده می شود و رنگ درون سلول سرطانی این نور را جذب می‌ کند. این امر منجر به عکس‌العمل فوتوشیمیایی که مخرب سلول‌هاست می‌شود.

۵- درمان بیولوژیکی یا ایمونولوژیک که مشتمل بر بازسازی، تحریک،‌ هدایت و تقویت سیستم طبیعی دفاعی بدن بیمار است و با استفاده از آنتی‌ بادی و هدایت سیستم دفاعی خود بیمار جهت مبارزه با سرطان صورت می‌گیرد. استفاده از عواملی مانند اینترفرون: سلولهایی که فعالیت ضدتوموری مستقیم دارند، و آنتی‌ بادی های مونوکلونال که اثرات تداخل بقاء سلول را دارند، رشد سرطان را کاهش می دهد.

۶- وسیله یا قالبی جهت ایجاد کانال تنفسی مصنوعی در بیمار مبتلا به سرطان ریه- این روش در بیمارانی که دچار اختلالات تنفسی هستند، بکار گرفته می شود.

۷- سوزاندن ضایعه بدخیم با اشعه لیزر: در بعضی موارد ضایعه بدخیم سرطان ریه منجر به مسدود شدن حنجره می شود. در چنین موردی پزشک با سوزاندن ضایعه بدخیم با اشعه لیزر راه عبور هوا را برای بیمار باز می کند. این روش به طور کامل نمی تواند منجر به ازبین بردن ضایعه بدخیم شود اما کمکی است جهت سهولت تنفس در بیمار.

سرطان ریه درمراحل ابتدایی هیچ نشانه ای ندارد و بیماران اغلب زمانی به پزشک مراجعه می کنند که بیماری درمراحل پیشرفته قرار دارد. تدابیر پیشگیرانه‌ای مانند دوری از آلاینده‌ها و عدم استعمال دخانیات و بررسی محیط خانه از نظر عدم وجود گاز رادون و آزبست بهترین روش محافظتی در برابر بیماری مهلک سرطان ریه است.

منبع : ویستا