آیا به جریان انداختن دوباره پرونده مختومه در دادگاه امکان پذیر است ؟

راه های به جریان انداختن دوباره پرونده مختومه

زمانی که یک پرونده تمامی مراحل و روند قانونی خود را در دستگاه قضایی طی نماید، مختومه محسوب شده و دیگر نمی توان آن موضوع و دعوی را مجددا به جریان انداخت.
به جهت اینکه یک پرونده مختومه محسوب گردد، باید سه شرط محقق گردد. این سه شرط عبارتند از:

1- وحدت اصحاب دعوا : منظور از اصحاب دعوی طرفین دعوا است که اساسا در دادرسی دخالت داشته اند اما نباید تصور نمود که الزاماً وحدت اصحاب دعوی زمانی مفهوم پیدا میکند که طرفین دعوی در دادرسی دخالت کرده باشند، بلکه قائم مقام آنان نیز مانند خود طرفین دعوی تلقی می شوند.

2- وحدت سبب دعوا : منظور از سبب جهتی است که در امور مدنی شخص به خاطر آن طرف دعوی یا در امور کیفری به خاطر آن تحت تعقیب قرار گرفته است.

3- وحدت موضوع دعوا : موضوع همان چیزی است که عملی بر روی آن ارتکاب یافته است. اصل کلی بر این است که هر موضوعی یک بار قابلیت طرح در دادگاه را دارد وچنانچه مورد بررسی واقع شود دیگر نباید مجددا مطرح شود.

بنابراین، با وجود وحدت اصحاب دعوا، وحدت سبب و وحدت موضوع دعوا، پرونده مختومه شده و دیگر نمی توان همان پرونده را در دستگاه قضایی کشور مطرح نمود. بند 6 ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی یکی از ایرادات دادرسی و موانع رسیدگی را به امر قضاوت شده اختصاص داده است و بیان می دارد که دعوای طرح شده سابقا بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد. لازم به ذکر است که وجود این سه شرط به جهت مختومه شدن پرونده های کیفری نیز لازم و ضروری خواهد بود.
در خصوص به جریان انداختن دوباره پرونده مختومه باید گفت نسبت به آرایی که احکام آن ها قطعیت یافته و در مرحله اجرا گذاشته می شود می توان درخواست اعاده دادرسی انجام داد.

اعاده دادرسی مطابق ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی می تواند به جهات زیر درخواست شود:

موضوع حکم مورد، ادعای خواهان نبوده باشد.
حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد.
وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد.
حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلا توسط همان دادگاه صادر شده است متضاد باشد بدون انکه سبب قانونی موجب این مغایرت باشد.
طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه موثربوده است.
حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم جعلی بودن انها ثابت شده باشد،
پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست اید که دلیل حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و درا ختیار متقاضی نبوده است.

اعاده دادرسی مطابق ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری به این صورت است که درخواست اعاده دارسی در مورد احکام محکومیت قطعی دادگاه ها اعم از اینکه حکم مذکور به اجرا در آمده یا خیر در موارد زیر پذیرفته می شود:

الف- کسی به اتهام قتل شخصی محکوم شود و سپس زنده بودن وی محرز گردد.
ب- چند نفر به اتهام ارتکاب جرمی محکوم شوند و ارتکاب آن جرم به گونه‏ ای باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد.
پ - شخصی به علت انتساب جرمی محکوم شود و فرد دیگری نیز به موجب حکمی از مرجع قضائی به علت انتساب همان جرم محکوم شده باشد، به طوری که از تعارض و تضاد مفاد دو حکم، بی گناهی یکی از آنان احراز گردد.
ت- درباره شخصی به اتهام واحد، احکام متفاوتی صادر شود.
ث- در دادگاه صالح ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع گواهان، مبنای حکم بوده است.
ج - پس از صدور حکم قطعی، واقعه جدیدی حادث و یا ظاهر یا ادله جدیدی ارائه شود که موجب اثبات بی گناهی محکوم علیه یا عدم تقصیر وی باشد.
چ- عمل ارتکابی جرم نباشد و یا مجازات مورد حکم بیش از مجازات مقرر قانونی باشد.

مستند به ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری هرگاه به علت جرم نبودن عمل ارتکابی، قرار منع تعقیب صادر و به هر دلیل قطعی شود، نمی توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد.
هرگاه به علت فقدان یا عدم کفایت دلیل، قرار منع تعقیب صادر و در دادسرا قطعی شود، نمی توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد، مگر پس از کشف دلیل جدید که در این صورت، با نظر دادستان برای یک بار قابل تعقیب است و اگر این قرار در دادگاه قطعی شود، پس از کشف دلیل جدید به درخواست دادستان می‏ توان او را برای یک بار با اجازه دادگاه صالح برای رسیدگی به اتهام، تعقیب کرد.
در صورتی که دادگاه، تعقیب مجدد را تجویز کند، بازپرس مطابق مقررات رسیدگی می کند.

مهلت درخواست اعاده دادرسی در امور حقوقی برای اشخاص مقیم ایران ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی نسبت به آرای حضوری و از تاریخ اتمام مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر نسبت به آرای غیابی می باشد. مهلت اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم خارج ظرف دو ماه از مواعد مذکور می باشد. لازم به ذکر است که برخلاف امور حقوقی در امور کیفری درخواست اعاده دادرسی محدود به زمان نیست.

لازم به ذکر است که آراء صادر شده از شورا های حل اختلاف سراسر کشور نیز قابل به جریان انداختن پس از اعلام مختوم شدن را دارد.
علاوه بر آنچه گفته شد تجدیدنظر خواهی ، واخواهی و فرجام خواهی طرقی هستند که می توانند برای خواهان در صورت اثبات عدم اطلاع وی از صدور رای و توجیه عدم رعایت مهلت، موجب به جریان انداختن مجدد پرونده باشد.

در کنار آنچه گفته شد شاید مهم ترین راه و مطمئن ترین روش برای به جریان انداختن مجدد یک پرونده، طرح دعوای جدید و تحت یک عنوان جدید و مشابه باشد؛ مثلا اگر فردی در دعوای تصرف عدوانی شکست خورده و نتبجه این شکست ادامه تصرف فرد غاصی یا متصرف عدوانی است می تواند مجدداً و از اول تحت عنوان دیگری مانند خلع ید یا رفع غصب و یا حتی شاید تخلیه ید طرح دعوا بنماید.

پاسخ به پرسش مخاطب در خصوص رسیدگی مجدد پرونده مختومه

در پاسخ به پرسشی که طرح فرمودید باید گفت امکان به جریان انداختن دوباره پرونده مختومه وجود دارد. منتها برای آنکه بتوان پرونده مختومه را مجددا به جریان انداخت می باید در پرونده ی جدید یکی از موارد اعتبار امر مختومه یعنی اصحاب دعوا، سبب یا موضوع دعوا تغییر نماید. بنابراین گاهی می توان با تغییر عنوان دعوا و خواسته پرونده را مجدداً از نو به جریان انداخت.

همچنین با استناد به دلایلی که در متن آورده شده، می توانید درخواست اعاده دادرسی دهید. برای نمونه کشف دلیل جدید یا دسترسی به مدارکی که مخفی شده بودند می تواند موجبی برای اعاده دادرسی توسط شما باشد. و یا اینکه بر اثر غفلت وکیل در مراحل بدوی و تجدیدنظر، مستندی که می توانست اثبات کننده ادعای شما باشد مورد استناد قرار نگرفته باشد.
همچنین عدم دسترسی به مدارک و مکتوم ماندن آنها به واسطه فراموشی درباره مستند مذکور باشد. به همین خاطر باید دید کدام مورد در خصوص پرونده ی شما صدق می کند تا بتوان مجددا پرونده را به جریان انداخت.

مستندات قانونی - به جریان انداختن پرونده مختومه

ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی
در موارد زیر خوانده می تواند ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا ایراد کند:
۱- دادگاه صلاحیت نداشته باشد.
۲- دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلا اقامه شده و تحت رسیدگی باشد و یا اگر همان دعوا نیست دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد.
۳- خواهان به جهتی ازجهات قانونی از قبیل صغر، عدم رشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف دراموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد.
۴- ادعا متوجه شخص خوانده نباشد.
۵- کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده از قبیل وکالت یا ولایت یا قیمومت و سمت او محرز نباشد.
۶- دعوای طرح شده سابقا بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد.
۷- دعوا بر فرض ثبوت اثر قانونی نداشته باشد از قبیل وقف و هبه بدون قبض.
۸- مورد دعوا مشروع نباشد.
۹- دعوا جزمی نبوده بلکه ظنی یا احتمالی باشد.
۱۰- خواهان در دعوای مطروحه ذی نفع نباشد.
۱۱- دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شده باشد.

ماده ۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی
ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل اید مگر اینکه سبب ایراد متعاقبا حادث شود.

ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی
نسبت به احکامی که قطعیت یافته ممکن است به جهات ذیل درخواست اعاده دادرسی شود :
۱- موضوع حکم مورد، ادعای خواهان نبوده باشد.
۲- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد.
۳- وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد.
۴- حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلا توسط همان دادگاه صادر شده است متضاد باشد بدون انکه سبب قانونی موجب این مغایرت باشد.
۵- طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه موثربوده است.
۶- حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم جعلی بودن انها ثابت شده باشد،
۷- پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست اید که دلیل حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و درا ختیار متقاضی نبوده است.

ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی
مهلت درخواست اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه به شرح زیر می باشد :
۱- نسبت به آرای حضوری قطعی، از تاریخ ابلاغ.
۲- نسبت به آرای غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر.
تبصره - در مواردی که درخواست کننده اعاده دادرسی عذر موجهی داشته باشد طبق ماده ( ۳۰۶ ) این قانون عمل می شود.

ماده ۴۲۸ قانون آیین دادرسی مدنی
چنانچه اعاده دادرسی به جهت مغایربودن دو حکم باشد ابتدای مهلت از تاریخ اخرین ابلاغ هریک از دو حکم است.

همچنین بخوانید:

در کدام جرایم با گذشت شاکی پرونده مختمومه می شود ؟

گذشت شاکی در سایر حدود تأثیری در سقوط و تخفیف مجازات ندارد، در جرائم حدّی فقط در دو جرم «قذف» و «سرقت»، اگر شاکی شکایت نکند، هیچ پرونده های تشکیل…

ماده ۴۲۹ قانون آیین دادرسی مدنی
در صورتی که جهت اعاده دادرسی جعلی بودن اسناد یا حیله و تقلب طرف مقابل باشد، ابتدای مهلت اعاده دادرسی، تاریخ ابلاغ حکم نهایی مربوط به اثبات جعل یا حیله و تقلب می باشد.

ماده ۴۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی
هرگاه جهت اعاده دادرسی وجود اسناد و مدارکی باشد که مکتوم بوده، ابتدای مهلت از تاریخ وصول اسناد و مدارک یا اطلاع از وجود آن محاسبه می شود. تاریخ یادشده باید در دادگاهی که به درخواست رسیدگی می کند، اثبات گردد.

ماده ۴۳۳ قانون آیین دادرسی مدنی
دادخواست اعاده دادرسی اصلی به دادگاهی تقدیم می شود که صادرکننده همان حکم بوده است و درخواست اعاده دادرسی طاری به دادگاهی تقدیم می گردد که حکم در آنجا به عنوان دلیل ابراز شده است.
تبصره - پس از درخواست اعاده دادرسی طاری باید دادخواست لازم ظرف سه روز به دفتر دادگاه تقدیم گردد.

ماده ۴۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی
در دادخواست اعاده دادرسی مراتب زیر درج می گردد :
۱- نام و نام خانوادگی و محل اقامت و سایر مشخصات درخواست کننده و طرف او.
۲- حکمی که مورد درخواست اعاده دادرسی است.
۳- مشخصات دادگاه صادرکننده حکم.
۴- جهتی که موجب درخواست اعاده دادرسی شده است.
در صورتی که درخواست اعاده دادرسی را وکیل تقدیم نماید باید مشخصات او در دادخواست ذکر و وکالتنامه نیز پیوست دادخواست گردد.
تبصره - دادگاه صالح بدوا در مورد قبول یا رد درخواست اعاده دادرسی قرار لازم را صادرمی نماید و در صورت قبول درخواست مبادرت به رسیدگی ماهوی خواهد نمود. سایر ترتیبات رسیدگی مطابق مقررات مربوط به دعاوی است.

ماده ۴۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی
هرگاه پس از رسیدگی، دادگاه درخواست اعاده دادرسی را وارد تشخیص دهد، حکم مورد اعاده دادرسی را نقض و حکم مقتضی صادر می نماید. در صورتی که درخواست اعاده دادرسی راجع به قسمتی از حکم باشد، فقط همان قسمت نقض یا اصلاح می گردد. این حکم از حیث تجدیدنظر و فرجام خواهی تابع مقررات مربوط خواهد بود.

ماده ۴۴۰ قانون آیین دادرسی مدنی
نسبت به حکمی که پس از اعاده دادرسی صادر می گردد، دیگر اعاده دادرسی از همان جهت پذیرفته نخواهد شد.

ماده ۲۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری
هرگاه به علت جرم نبودن عمل ارتکابی، قرار منع تعقیب صادر و به هر دلیل قطعی شود، نمی توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد. هرگاه به علت فقدان یا عدم کفایت دلیل، قرار منع تعقیب صادر و در دادسرا قطعی شود، نمی توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد، مگر پس از کشف دلیل جدید که در این صورت، با نظر دادستان برای یک بار قابل تعقیب است و اگر این قرار در دادگاه قطعی شود، پس از کشف دلیل جدید به درخواست دادستان می‏ توان او را برای یک بار با اجازه دادگاه صالح برای رسیدگی به اتهام، تعقیب کرد. در صورتی که دادگاه، تعقیب مجدد را تجویز کند، بازپرس مطابق مقررات رسیدگی می کند.

ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری
درخواست اعاده دادرسی در مورد احکام محکومیت قطعی دادگاهها اعم از آنکه حکم مذکور به اجراء گذاشته شده یا نشده باشد در موارد زیر پذیرفته می شود:
الف- کسی به اتهام قتل شخصی محکوم شود و سپس زنده بودن وی محرز گردد.
ب- چند نفر به اتهام ارتکاب جرمی محکوم شوند و ارتکاب آن جرم به گونه‏ ای باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد.
پ - شخصی به علت انتساب جرمی محکوم شود و فرد دیگری نیز به موجب حکمی از مرجع قضائی به علت انتساب همان جرم محکوم شده باشد، به طوری که از تعارض و تضاد مفاد دو حکم، بی گناهی یکی از آنان احراز گردد.
ت- درباره شخصی به اتهام واحد، احکام متفاوتی صادر شود.
ث- در دادگاه صالح ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع گواهان، مبنای حکم بوده است.
ج - پس از صدور حکم قطعی، واقعه جدیدی حادث و یا ظاهر یا ادله جدیدی ارائه شود که موجب اثبات بی گناهی محکوم علیه یا عدم تقصیر وی باشد.
چ- عمل ارتکابی جرم نباشد و یا مجازات مورد حکم بیش از مجازات مقرر قانونی باشد.

ماده ۴۷۵ قانون آیین دادرسی کیفری
اشخاص زیر حق درخواست اعاده دادرسی دارند:
الف- محکوم علیه یا وکیل یا نماینده قانونی او و در صورت فوت یا غیبت محکوم علیه، همسر و وراث قانونی و وصی او
ب- دادستان کل کشور
پ- دادستان مجری حکم

ماده ۴۷۶ قانون آیین دادرسی کیفری
درخواست اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور تسلیم می شود. این مرجع پس از احراز انطباق موضوع درخواست با یکی از موارد موضوع ماده (۴۷۴) این قانون، با تجویز اعاده دادرسی، رسیدگی مجدد را به دادگاه هم عرض دادگاه صادر کننده حکم قطعی، ارجاع می دهد و در غیر این صورت قرار رد اعاده دادرسی صادر می نماید.

منبع : دادگران حامی