با بزرگ ترین کویرهای ایران آشنا شوید

بزرگ ترین کویر ایران کجاست؟

بزرگ ترین کویر ایران، مقصدی جذاب برای کویرگردان و ایران‌دوستان است. کویرهای ایران شهرت بسیاری دارند؛ اما تابه‌حال شده از خود بپرسید بزرگ ترین کویر ایران کجاست؟
دشت کویر یا همان کویر مرکزی ایران، با مساحت 77 هزار و 600 کیلومتر مربع، بزرگ ترین کویر ایران است.

ایران چند کویر دارد؟

ایران کشوری گرم و خشک است و کویرهای بسیاری دارد؛ اما اینکه به‌طور دقیق بخواهیم بگوییم ایران چند کویر دارد، شاید کار سختی باشد. به‌طور حدودی، ایران 26 کویر شناخته‌شده دارد که در سطح کشور پراکنده‌اند.

تفاوت کویر و بیابان

برای شروع بهتر است کمی درباره تفاوت بین کویر و بیابان بدانید. بیشتر افراد تصور می‌کنند کویر و بیابان دو واژه مترادف‌اند که می‌توانند به‌جای هم استفاده شوند و منظور از آن‌ها هم مناطق خشک و لم‌یزرع است. بعضی دیگر هم ممکن است فکر کنند فرق کویر و بیابان این است که کویرها فقط خشک هستند و امکان زراعت دارند؛ اما بیابان‌ها، لم‌یزرع و دورافتاده‌اند و پای حیوانات هم به آن‌ها باز نمی‌شود؛ اما همه این تعریف‌ها و تصورها اشتباه است.

بیابان‌ها مناطقی هستند که ازنظر بارندگی و پوشش گیاهی فقیرند؛ اما احتمال باران یا رویش گیاه در آن‌ها وجود دارد. درصورتی‌که کویرها مناطقی هستند که نمک در سطح یا نزدیک سطح زمین آن متمرکز شده؛ بنابراین زمینشان تحت‌تأثیر نمک است و گیاهی در آن نمی‌روید.
البته در مناطقی که املاح نمک زمین کمتر است، گیاهان شورپسند و مقاوم می‌رویند و نمی‌توان گفت هیچ موجود زنده‌ای در آن‌ها وجود ندارند. با توجه به این تعریف، ممکن است بسیاری از مناطق ایران بیابانی باشند، اما لزوماً همه آن‌ها کویری نیستند. با توجه به اینکه حالا می‌دانید کویرها چه ویژگی‌هایی دارند، در ادامه مطلب بزرگترین کویر در ایران را معرفی خواهیم کرد.

دشت کویر

دشت کویر به‌عنوان بزرگ ترین کویر ایران شناخته می‌شود و از آن، به‌عنوان کویر مرکزی ایران هم یاد می‌کنند. طول دشت کویر حدود 800 کیلومتر و عرض آن حدود 320 کیلومتر است و درمجموع حدود 77 هزار و 600 کیلومتر مربع مساحت دارد. این دشت، پهناورترین کویر ایران است که در مرکز شرقی ایران و در استان‌های سمنان، اصفهان، یزد و خراسان قرار گرفته است. میزان بارندگی سالانه در دشت کویر حدود 100 میلی‌متر است و اختلاف دمای شب و روز آن در طول سال، بین صفر و 70 درجه سانتی‌گراد متغیر است.

دشت لوت

دشت لوت را می‌توان دومین کویر بزرگ ایران دانست. این دشت با حدود 480 کیلومتر طول و 320 متر عرض، در مجموع حدود 51 هزار و 800 کیلومتر مربع مساحت دارد. دشت لوت بین استان‌های خراسان و کرمان و یزد قرار گرفته است و یکی از خشک‌ترین و گرم‌ترین بیابان‌های جهان محسوب می‌شود. کویر لوت به‌دلیل ارزشی که دارد، سال 2016 به فهرست آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو اضافه شد. لوت در چند سال متوالی به‌عنوان گرم‌ترین نقطه روی کره زمین انتخاب شد.

هنگامی که با تور داخلی قصد سفر به کویر را دارید، با نام‌های مختلفی از کویرهای ایران مواجه می‌شوید که ممکن است بسیاری از آن‌ها برایتان جدید باشند؛ اما لازم است بدانید اغلب کویرهایی که می‌شناسید، در دو منطقه وسیع دشت کویر و دشت لوت قرار گرفته‌اند. گفته شده که این دو کویر به‌دلیل وسعتی که دارند، حدود یک‌سوم از سطح خاک ایران را به خودشان اختصاص داده‌اند. به‌جز این دو منطقه وسیع کویری، کویرهای مهم دیگری هم در ایران وجود دارند که عبارت‌اند از:

• کویر نمک: در شمال‌شرقی شهرستان طبس با وسعت 660 کیلومتر مربع
• کویر نمک سیرجان: در استان کرمان با مساحت 450 کیلومتر مربع
• کویر ابرکوه: در استان یزد با وسعت 1320 کیلومتر مربع
• کویر درانجیر: در شهرستان اردکان و بافق استان یزد به مساحت 920 کیلومتر مربع
• سیاه‌کوه: در شهرستان‌های نایین و اردکان در استان‌های اصفهان و یزد با مساحت 940 کیلومتر مربع
• کویر مروس: نمکزاری در مهریز استان یزد به مساحت 340 کیلومتر مربع

آلفونس گابریل، جغرافی‌دان، محقق و سفرنامه‌نویس اتریشی که 5 کتاب درباره کویرهای ایران نوشته است، می‌گوید: «تمام کمربند کویری بزرگ که از کوه‌های البرز تا بلوچستان را در بر می‌گیرد، پر از باتلاق نمک است!» بگذریم از اینکه چه پدیده‌های شگفت‌انگیز ژئومورفولوژیکی در این پهنه وسیع وجود دارند.

کویرهای ایران کجا هستند؟

معمولاً کویرهای ایران در ضلع شرقی کشور هستند و در این مناطق، نقاط گرم و خشک بسیاری را می‌توان پیدا کرد. اگر دقت کنید، شهرهای کویری کشورمان مثل طبس، کرمان و یزد هم در این نقطه از نقشه قرار دارند. همین مسئله کویری بودن، باعث کم‌جمعیتی نوارهای شرقی ایران شده است؛ اما در ضلع غربی کشور، تعداد مناطق خشک کویری اندک است؛ زیرا ارتفاعات و توده‌های هوا و عوامل دیگر در شکل نگرفتن کویر نقش دارند و تشکیل شدن کویر در این مناطق ممکن نبوده و نیست.

با توجه به مطالبی که گفته شد، دشت کویر و دشت لوت بزرگترین کویر در ایران هستند و دشت کویر، به‌عنوان بزرگ ترین کویر ایران ازنظر مساحت شناخته شد. البته گفته می‌شود دشت کویر به‌دلیل خشکی کمتر، ریگزارهای کمتری هم در مقایسه با کویر لوت دارد.

برخی از پژوهشگران معتقدند که دشت کویر و دشت لوت، ویژگی‌ها و خصوصیات مشابهی دارند. سایکس می‌گوید که محققان، صحرای مرکزی ایران را به دو قسمت تقسیم کرده‌اند. در این تقسیم‌بندی، قسمت شمالی دشت کویر و قسمت جنوبی دشت لوت قرار گرفته است. همچنین بخش شمالی صحرا، پرآب‌تر است.

آلفونس گابریل بر این عقیده است که نباید این صحرا را به دو نیم تقسیم کرد. گابریل، کل صحرا را واحد در نظر گرفته که آن هم متعلق به کویر لوت است. ازاین‌رو، از چند کیلومتر مانده به دروازه‌های تهران تا بیرونی‌ترین قسمت جنوب‌شرق ایران، کویر لوت ادامه دارد.

جاذبه‌های بزرگ ترین کویر ایران

به‌طور کلی جاذبه‌های گردشگری که در یک منطقه کویری مشاهده می‌شوند، با شهر یا حتی دیگر جاذبه‌های طبیعی متفاوت هستند. در کویرها، خود پدیده‌های طبیعی مثل تپه‌های ماسه‌ای، نبکاها و گاهی دریاچه‌های تشکیل‌شده در آن‌ها جاذبه محسوب می‌شوند. در کنار این عوارض طبیعی، گاهی جاذبه‌های انسان‌ساخت هم دیده می‌شوند. همچنین حضور گیاهان مخصوص یا جانوران هم از جاذبه‌های دیگر مناطق کویری است.

همه این موارد را شاید نتوان در همه کویرها پیدا کرد؛ بنابراین اگر جاذبه خاصی برایتان اولویت دارد، لازم است مسیر آن را بررسی و سپس برای آن برنامه‌ریزی کنید. تعدادی از جاذبه‌های انسان‌ساخت که در منطقه دشت کویر می‌توانید ببینید، عبارت‌اند از:

• قصر بهرام؛ کاروان‌سرای عباسی
• کاروان‌سرای عین‌الرشید
• قلعه دیر
• قلعه نایب‌حسین‌خان
• آب‌انبار قیلوقه
• جاده سنگ‌فرش
• برج شنلی چاه میل
• زیارتگاه باباهمت
• دریاچه نمک
• چاه دستکند
• کاروان‌سرای کویر مرنجاب
• روستای مصر
• روستای بیاضه

پوشش جانوری بزرگترین کویرهای ایران

پوشش جانوری کویر و بیابان‌های ایران، بسیار متنوع و شاخص است و کویر، خانه برخی از حیوانات بومی ایران است که در هیچ جای دیگری از این کره خاکی پیدا نمی‌شوند؛ مگر در باغ‌وحش‌هایی که این حیوانات را از ایران گرفته باشند. به‌دلیل وسعت مناطق کویری، این جانوران پراکنده هستند؛ اما اغلب دسته‌های جانوری که در کویرهای ایران یافت می‌شوند، در دسته‌بندی‌های بندپایان، پرندگان، پستانداران، خزندگان و دسته‌بندی‌هایی دیگر قرار می‌گیرند. از نمونه جانورانی که می‌توانیم برای مناطق بیابانی مثال بزنیم که در این دسته‌بندی‌ها قرار بگیرند، گربه شنی، روباه شنی، عقرب، عنکبوت، تیهو، عقاب، شاهین و حیواناتی دیگر هستند.

خوشبختانه شرایط دسترسی به این مناطق کویری همیشه آسان نیست؛ به این دلیل که زندگی بسیاری از گونه‌های جانوری این مناطق حفظ شود. بااین‌حال، جانورانی هستند که براثر شکار بی‌رویه، منقرض شده یا رو به انقراض رفته‌اند. تخریب برخی از زیستگاه‌های آن‌ها هم عامل دیگری برای این انقراض یا خطر انقراض است.

بزرگترین شهر کویری ایران

با توجه به آنچه درباره بزرگترین کویر در ایران مطرح کردیم، شاید این سؤال برای شما ایجاد شده باشد که بزرگترین شهر کویری ایران کدام است. براساس مساحت شهرهای ایران، پهناورترین استان ایران، استان کرمان است که مساحتی معادل 183 هزار و 193 کیلومتر مربع دارد. کرمان تقریبا 11 درصد از وسعت کشور ایران را به خود اختصاص داده است.

به‌دلیل موقعیت جغرافیایی استان کرمان، بخشی از کویر لوت در این استان قرار دارد و همسایگی این استان با قسمت‌های کویری دیگر، باعث شده تا آن را بزرگترین شهر کویری ایران بدانند. بااینکه کرمان بزرگترین شهر کویری ایران است؛ اما جاذبه‌هایی دارد که وجودشان در دل کویر باورکردنی نیست.

به‌عنوان نمونه می‌توان به یکی از شگفت‌انگیزترین باغ‌های کویری ایران اشاره کرد که در دل کرمان قرار گرفته است. باغ شازده که به باغ شاهزاده ماهان هم معروف است، یکی از عجیب‌ترین مکان‌های کویری ایران محسوب می‌شود. اگر باغ شازده کرمان را از نمای بالا مشاهده کنید، متوجه می‌شوید که در دل یک کویر، باغی زیبا روییده و این زیبایی، هوش از سرتان می‌برد.

منبع : لست سکند