زندگینامه سردار اسعد بختیاری از کودکی تا مشروطه

سردار اسعد در دوارن کودکی

علی قلی خان بختیاری در سال 1236 درشهر جونقان چهار محال وبختیاری چشم به جهان گشود. چهارمین فرزند حسینقلی خان ایلخانی بود

پدر سردار اسعد حسینقلی خان ایلخانی از رجال متنفذ دوران قاجاریه و ایلخانی بزرگ بختیاری بود که توانست با متحد کردن طوایف مختلف بختیاری به قدرت و موقعیت بزرگی در آن روزگار دست یابد.

مادر سردار اسعد  بی بی مهری جان (نوه الیاس خان بختیاری و دختر نجف خان از طایفه خوانین دشتک بختیاری) بود.

سردار اسعد در کودکی به تعلیم زبان فارسی و عربی پرداخت و بعدها مطالعات خود را در زمینه های دیگر تکمیل نمود. و بنابر اصول تربیت ایلی، فنون رزم، اسب سواری و تیر اندازی را از بزرگان طایفه بختیاری فرا گرفت.

7 پشت (نسل)سردار اسد بختیاری از سمت پدری:

علی قلی خان ،پسر حسین قلی خان ، پسر جعفر قلی خان ،پسر حبیب الله خان ، پسر ابدال خان ،پسر علی صالح خان ،پسر عبدخلیل آقا ،پسر خسرو آقا ،پسر  غالب ، پسر حیدر.

7پشت (نسل) سردار اسد بختیاری از سمت مادری:

مادر علی قلی خان بی بی مهری جان، دختر نجف خان نوه الیاس خان ،پسر فرج اله خان ،پسر ابدل خان ،پسر علی صالح ، پسر عید خلیل اقا ،پسر خسرو آقا ،پسر غالب ، پسر حیدر

زندگی نامه کوتاه از حیدرآقا

حیدر آقا اصالتا فرزند یکی از روسای طایفه پاپی لرستان بود که بر اثر نزاع و قتل عام و اعضا خانواده اش بوسیله دشمنانشان متواری شده و به منطقه بختیاری رسید و در منزل بزرگ تیره خدر سرخ از طایفه زراسوند شاخه دورکی پناهنده شده به چوپانی مشغول گردید .

حیدر آقا علیرغم اصرار بستگان و اعضا طایفه اش هیچگاه به وطن اصلی خود باز نگشت فرزندان حیدر آقا بر اثر لیاقت و شایستگی توانستند در طایفه ی زراسوند به مناسبت عالی و ریاست طایفه و در نهایت ریاست شاخه دورکی یکی از چهار شاخه بزرگ هفت لنگ بختیاری و ایلخانی کل بختیاری نایل گردند.

حسین قلی خان پدر سردار اسعد ایلخان کل بختیاری بود وی امام قلی خان معروف به حاج ایلخانی رضا قلی خان معروف به ایل بیگی و مصطفی قلی خان فرزندان جعفر قلی خان دورکی بودند که در سال 1252قمری در جنگ معروف منار به دست جعفر قلی خان بهداروند کشته شد.

برادران علی قلی خان (سردار اسعد بختیاری) عبارتنداز:

1. اسفندیار خان سردار اسعد اول
2. نجف قلی خان صمصام السلطنته
3. امیر قلی خان
4. خسرو خان سردار ظفر
5. یوسف خان امیر مجاهد

خواهران سردار اسعد بختیاری:

سردار اسعد دوازده خواهر داشت ک معروفترین آنها بی بی مریم مادر علی مردان خان و خواهر تنی سردار اسعد می باشد.بی مریم ابتدا با علی قلی خان محمود صالح چهارلنگ و سپس با فتح اله خان سردار ارشد پسر مصطفی خان عموزاده اش ازدواج کرد.

بی بی خانم کوچک همسر میرزا اقا خان کنورسی،ز هرا بیگم زن سردار محتشم بی بی نیلوفر همسر یکی از خوانین چهارلنگ بی بی اغا جان همسر ضرغام السلطنه.

همسران سردار اسعد بختیاری

سردار اسعد همسران زیادی داشت که دوتن از همسران وی شناخته شدند.

یکی بی بی صنم دختر خواجه خلیل خان ابدالوند مادر جعفرقلی خان و دیگری دختر اقا طالب کاهکش می باشد.

تحصیلات عالی سردار اسعد بختیاری

سردار پس از سیاحت در کشورهای هندوستان و مصر به مکه مشرف گردید .و سپس به پاریس عازم شد. ایشان به مدت دو سال در پایتخت ها و شهر های مهم اروپا زندگی کرد . 

شاید نخستین جرقه های فعالیت  های سیاسی و اجتماعی وی در این دوران زده شد.و دراین مدت با فرهنگ وتمدن اروپایی آشنایی بیشتری پیدا کرد.  

در دانشگاه سوربن در رشته کارشناسی علوم سیاسی فارغ التحصیل گردید

سردار اسعد در پیروزی مشروطیت

نهضت مشروطیت یکی از بزرگترین وقایع تاریخ ایران است که سرآغاز تحولات بزرگی در ایران گردید و مقدمه حرکت های آزادی خواهانه بعدی شد. به اعتقاد صاحب نظران پیروزی مشروطیت مقدمه ایجاد نهضت های دیگر نهضت ملی و انقلاب اسلامی گردید.

بی تردید سردار اسعد در پیروزی مشروطیت نقش راهبردی و اساسی داشت.سردار اسعد چهره ای روشنفکر، اهل مطالعه و تحقیق بود و قبل از مشروطه نیز افکار آزادی خواهانه و مترقیانه داشت و حامی پیشرفت فرهنگ و تمدن بود.

بار دیگر در سال ۱۳۲۴ق   ۱۹۰۶م . به منظور معالجه چشم به اروپا سفر کرد و در همین سفر بود که با مشروطه خواهان آشنا شد و در محافل آنها راه یافت.

مشروطه طلبان از سردار اسد برای پیروزی نهضت مشروطیت کمک خواستند. تلگراف مراجع و علمای نجف مبنی بر حمایت از مشروطه نیز عاملی گردید تا سردار اسعد که روحیه آزادی خواهی و عدالت طلبی داشت برای حمایت از مشروط راسخ تر گردد.

دکتر مهدی ملک زاده مورخ و از رجال مشروطیت در کتاب خود انقلاب مشروطیت ایران در خصوص شخصیت سردار اسد می نویسد:

سردار اسعد به اروپا مسافرت کرد و در پاریس پایتخت فرانسه که در آن موقع مهد تمدن و آزادی و اندیشه های تازه و نوین بود اقامت گزید و در اندک مدتی جذب افکار مترقی و آزادی خواهانه اطرافیان خود شد.

چرا که از تجربه تلخی که از دوران استبدادی به خاطر داشت از صمیم قلب آرزو می کرد که روزی ایران از زیر یوغ استبداد رها شده و بتواند به یک آزادی واقعی و عدالت اجتماعی دست یابد.

اعضای هیئت مدیره مشروطه

پس از پیروزی مشروطه خواهان و پناه بردن محمدعلی شاه، به سفارت روس و به قدرت رسیدن احمدشاه، جمعی از سران مشروطه مجلس عالی را تشکیل دادند تا وضعیت کشور را مشخص سازند.

پس از چندی، این مجلس منحل شد و اداره امور انقلاب مشروطه به هیئت مدیره مشروطه اعطا شد؛ که نام حسن تقی‌زاده، حسین خان نواب، محمدولی خان تنکابنی، جعفرقلی خان بختیاری، وثوق الدوله و حکیم الملک در میان هیئت مدیره به چشم می‌خورد. وظایف این هیئت، اداره حکومت و کشور تا برگزاری انتخابات بود.

از جمله کارهایی که این هیئت مدیره انجام داد، دستور محاکمه و قتل شیخ شهید فضل‌الله نوری، مفاخرالملک و میرزا اسماعیلخان آجودان باشی بود.

اقدامات سردار اسعد بعد از پیروزی مشروطه چه بود؟

سردار اسعد در کابینه اول مشروطه وزیر داخله بود و در آن شرایط بحرانی به شایستگی کشور را اداره کرد. مدتی نیز در دوره مشروطیت عضو مجلس شورای ملی گردید.

در کابینه های بعد مشروطه، صمصام السلطنه (برادر سردار اسعد) با رای مجلس شورای ملی دو دوره رئیس الوزرا (نخست وزیر) حکومت مشروطه گردید. بختیاری ها در جنگ های پس از استقرار مشروطه نیز برای دفاع از حکومت نوپای مشروطه رشادت های فراوانی نشان دادند.مجلس شورای ملی دوران مشروطه به پاس خدمات سردار اسعد به کشور از او تجلیل و سپاس نامه ویژه ای به وی اهدا کردند.

به روایت تاریخ سردار اسعد که بیشترین نقش را در پیروزی مشروطیت داشت و از نفوذ زیادی برخوردار بود در اوایل حکومت مشروطه این قدرت را دارا بود که خود شاه ایران شود و بسیاری از رجال مشروطه نیز این پیشنهاد را به سردار اسد بختیاری ارائه نمودند .

اما به دلیل روحیه آزادی خواهی، پرهیز از اختلاف و پایبندی به اصول مشروطه و دموکراسی سردار اسعد با این پیشنهاد مخالفت نمود و از این قدرت به نفع خود استفاده نکرد. 

بعدها به دلیل بروز اختلافات فراوان میان مشروطه خواهان، ظهور چهره های جدید و دخالت های بیگانه، بختیاری ها به تدریج از حکومت مشروطه کنار زده شدند و سردار اسعد با اعتراض به روند نامطلوب سیاسی از حکومت کنار رفت و از آن پس از پذیرفتن هرگونه مقام رسمی خودداری نمود.

چندی بعد نیز وی گرفتار بیماری طولانی گردید و بزای معالجه مدتی به اروپا سفر نمود و پس از بازگشت به دلیل بیماری خانه نشین شده و در امور مملکت دخالتی نداشت.

سردار اسعد در دفاع از مشروطه و فتح اصفهان

پس از این وقایع سردار اسعد تلگراف هایی به برادر خود صمصام السلطنه می نماید و از وی می خواهد با متحد نمودن بختیاری و گردآوری سواران برای حمایت از مشروطه عازم فتح اصفهان و تهران شوند. و خود نیز راهی ایران شد.

او از راه هندوستان وارد خوزستان گردید و سپس به بختیاری عزیمت نمود. فتح اصفهان به درخواست بزرگان و روحانیون اصفهان صورت گرفت.

سردار اسعد و بختیاری ها روابط نزدیکی با روحانی بزرگ اصفهان حاج آقا نوراله نجفی اصفهانی داشتند.

بنا به گفته دکتر دانشور علوی (از مشروطه خواهان) در کتاب تاریخ مشروطه ایران:

سردار اسعد با حاج آقا نوراله و دیگر آزادی خواهان عضو کمیته برای جلسه ای تشکیل داد و تصمیم تصرف اصفهان به وسیله بختیاری ها در همین نشست گرفته شده بود .

در این حال صمصام السلطنه و ابراهیم خان ضرغام السلطنه(از رجال نامدار مشروطه) به اتفاق سواران بختیاری اصفهان را در ۵ ژانویه ۱۹۰۹م.  / ۱۵دی ۱۲۸۷ ش. فتح کردند.

به روایت اسناد این حرکت عدالت خواهانه با رمز “علی(ع)”و پرچم های” لااله الاالله محمد رسول الله(ص)” آغاز شد.

رهبری سردار اسعد در فتح تهران توسط بختیاری ها

بعد از فتح اصفهان، سردار اسعد، رهبری سپاه بختیاری را برای فتح تهران به عهده گرفت. در اواخر بهار ۱۲۸۸ بختیاری ها با چند هزار سوار به فرماندهی سردار اسعد بختیاری به سمت تهران حرکت کردند.

سردار اسعد هدف خود را برپایی آزادی و دموکراسی و این حرکت را خواست مراجع و علمای نجف و مشروطه خواهان اعلام کرد. در کتاب تاریخ ایران نوشته حسن پیرنیا در مورد فتح اصفهان و تهران به دست بختیاری ها آمده است.

علیقلی خان سردار اسعد، از روسای روشنفکر این طایفه بختیاری که در فرنگستان بود به اصفهان آمد و به دستیاری صمصام السلطنه، اصفهان را از دست قوای دولتی گرفت و بعد به فکر فتح تهران و برانداختن شاه عازم پایتخت شدند.

و در جنگ مختصری که در قریه بادامک نزدیک کرج اتفاق افتاد، قوای قزاق و سیلاخوریِ حامیان شاه را شکست دادند و در صبح جمادی الاخری ۱۳۲۷ قمری و ۲۳ تیرماه ۱۲۸۸ وارد تهران شدند.

سرانجام قشون بختیاری با همراهی نیروهای شمال تهران را تصرف کردند و حکومت استبدادی قاجار را سرنگون کردند و در ۲۵ تیرماه ۱۲۸۸ (۱۹۰۹م.) انقلاب مشروطیت به پیروزی نهایی رسید.

محمدعلی شاه به سفارت روسیه پناهنده شد و حکومت مشروطه با خواست مردم اسقرار یافت. «روز آدینه بیست و پنجم تیرماه ۱۲۸۸ (۲۷ جمادی الثانی۱۳۲۷) در تهران روز پر جوشی بود.

سردار اسعد و سپهسالار بهارستان را نشیمنگاه گرفته و مردم دسته دسته به آنجا می شتافتند.

پروفسور گارثویت نیز در همین زمینه می نویسد:

بختیاری ها در خلال سال های ۱۹۱۱ـ ۱۹۰۵ در یک مسیر مهم و پر تشنج گام نهادند و رهبری جنبش مشروطیت ایران را به عهده گرفتند.

و در جای دیگر ضمن اشاره به ویژگی های برجسته شخصیت سردار اسعد می گوید : پر واضح است سردار اسعد می توانست که نقش والا و برجسته ای در جنبش مشروطیت ایفا کند.

اقدامات سردار اسعد

بی تردید سردار اسعد شخصیتی آزادی خواه، وطن پرست و بیگانه ستیز بود و علاوه بر اینکه در پیروزی مشروطیت نقش اساسی داشت، در تاریخ و فرهنگ ایران زمین و سرزمین بختیاری نیز نقش ارزنده ای ایفاء نمود.

به عنوان چهره ای فرهنگ دوست و روشنفکر خدمات شایانی را در عرصه های فرهنگی و اجتماعی به ثمر رساند. ادبا و بزرگان تاریخ معاصر ایران از جمله علامه قزوینی، علامه دهخدا، ملک الشعرا بهار، وحید دستگردی، دکتر مهدی ملک زاده (فرزند ملک المتکلمین) و… از شخصیت ممتاز وی تجلیل کردند.

حاج علیقلی خان سردار اسعد و خوانین بزرگ بختیاری معتقد و مقید به مبانی دین مبین اسلام بوده اند. سردار اسعد بختیاری طبق وظایف دینی در آن زمان چندین بار به سفر حج و زیارت عتبات رفت و هر سال مبالغی را برای بازسازی عتبات در نجف و کربلا پرداخت می کرد و بر اساس اسناد، حرکت سردار اسعد در مشروطه با تایید علما  و مراجع بزرگ آن زمان در نجف و ایران صورت گرفت.

سردار اسعد از چهره های حامی فرهنگ و هنر ایران بود و برای اولین بار در سرزمین بختیاری مدارس جدید را تاسیس نمود از جمله در مرکز استان چهارمحال بختیاری و جونقان اولین مدارس جدید را تاسیس کرد و معلمینی را از تهران برای تدریس به منطقه اعزام داشت.

سردار اسعد علاقمند به نشر کتاب و مسلط به زبان عربی و فرانسه بود  و آثاری را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه و منتشر نمود. با تلاش وی نخستین بار کتاب تاریخ بختیاری تنظیم و نشر گردید. بسیاری از جوانان مستعد بختیاری به تشویق وی برای تحصیل به خارج اعزام شدند.

شخصیت آرام و عدالت جوی وی باعث گردید که در بختیاری به عنوان میانجی مورد قبول همه باشد و برای رفع اختلافات ایل همواره پیشگام بود. 

در واقع سردار اسعد را می توان احیاگر فرهنگ و هویت بختیاری و پدر قوم بختیاری نامید. چرا که بختیاری ها پس از سالها جور و ستم حکام زمانه، دوباره در صحنه فرهنگ و تمدن ایران نقش برجسته ای ایفا کردند و موجب تحول فرهنگی گسترده و رنسانس در سرزمین بختیاری گردید که در اثر آن اندیشمندان، شاعران و مبارزان بزرگی از آن برخاستند. 

علیرغم دیدگاه های متفاوتی که در خصوص شخصیت و مبارزات سردار اسعد گفته شده و بی مهری هایی که در حق او شده است به عنوان یکی از اسطوره های تاریخ ایران زمین و بزرگترین شخصیت تاریخی سرزمین ما همواره مانا و مطرح خواهد بود. هم اکنون نیز در میان قوم بختیاری و آزادی خواهان از والاترین جایگاه برخوردار است.

تاریخ درگذشت سردار اسعد

سردار اسعد در  یکم آبان ۱۲۹۶ هـ.ش/ ۲۳ اکتبر ۱۹۱۷ میلادی (وبه روایتی ۱۴ محرم ۱۳۳۶) در حالیکه از هر دو چشم نابینا و به دلیل بیماری زمین گیر شده بود درگذشت. جنازه‌اش از طرف دولت با تشریفات رسمی و احترام نظامی در حالی که جسد وی روی توپ حمل می‌شد تشیع گردید. ابتدا قرار بود در صحن کاخش در جونقان تدفین گردد، اما بنا به دلایل سیاسی پیکر سردار اسعد به اصفهان منتقل گردید و با احترام و شکوه خاصی در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

تخریب مجسمه سردار اسد در جونقان

چند فرد خود سر با حمله به قلعه سردار اسعد در جوتقان، یکی از پیشتازان جنبش مشروطه خواهی ایران، مجسمه این قهرمان ایرانی را با تیشه تخریب کردند. این در حالی است که قرار بود این قلعه در روزهای آتی، به مناسبت هفته میراث فرهنگی تحت عنوان  موزه مشروطیت افتتاح شود.

بیشتر بخوانید:

تصاویر مراسم بزرگداشت صدویازدهمین سالگرد صدور فرمان مشروطه

مظفرالدین شاه قاجار فرمان حکومت مشروطه را امضاء و صادر کرد(1285ش)