تشخیص بیماری بر اساس رنگ مدفوع

مقدمه ای در مورد رنگ مدفوع در تشخیص بیماری و اختلالات داخلی

رنگ سالم مدفوع قهوه‌ای نه چندان تیره و نه چندان روشن است و هر گونه تغییری در رنگ مدفوع نشان از یک نوع اختلال متابولیک دارد به این ترتیب اگر مدفوع زمان تخلیه به رنگ زرد روشن کف آلود تغییر یابد نشان بالا بودن "چربی خون" است.

اگر کبد نیز دچار کم کاری و نارسایی نهفته باشد بازتاب آن در رنگ مدفوع جلوه می‌یابد و رنگ آن یا تیره و یا کم رنگ می‌شود.

ویژگی‌های یک مدفوع نرمال

* رنگ آن باید قهوه‌ای کمرنگ تا پررنگ باشد.
* غلظت آن باید مثل خمیردندان باشد.
* طول آن باید بین ۲۰-۱۰ سانتیمتر باشد.
* باید بدون فشار و درد از بدن خارج شود.
* باید به‌آرامی وارد چاه دستشویی شود.

علت رنگی بودن مدفوع

رنگ مدفوع معمولاً به‌خاطر وجود صفرا و مخصوصاً نمکهای چندگانه از بیلی‌روبین موجود در آن است.

بیلی‌روبین از تخریب هموگلوبین و گلبول‌های قرمز خون حاصل می‌شود.

در کبد، بیلی‌روبین به موادشیمیایی دیگر می‌چسبد و از سلول‌های کبدی به صفرا ترشح می‌شود.

چه چیز باعث رنگ عادی مدفوع می شود؟

رنگ مدفوع معمولاً به خاطر وجود صفرا، مخصوصاً بیلی رابین موجود در آن است. بیلی رابین از هموگلوبین پس از ترشح هموگلوبین از گلوبول های قرمز خون در طول تخریب آنها که بخشی نرمال از جایگزین شدن گلوبول های قرمز در خون است، تولید می شود.

هموگلوبین ترشح شده از نظر شیمیایی تغییر یافته و توسط کبد از خون جدا می شود. در کبد هموگلوبین تغییر یافته که بیلی رابین نامیده می شود به موادشیمیایی دیگر می چسبد و از سلول های کبدی به صفرا ترشح می شود. برحسب میزان غلظت بیلی رابین، رنگ صفرا از سیاه به زرد کمرنگ تغییر می کند.

چطور تغییر رنگ بیلی رابین بر رنگ مدفوع تاثیر می گذارد؟

صفرا از مجراهای صفراوی (و مثانه) به درون روده ها حرکت می کند. با حرکت آن در روده ها، قسمتی از آن تحت تغییرات شیمیایی دیگر قرار گرفته و برخی از این تغییرات بر رنگ مدفوع تاثیر می گذارند. این تغییرات عمدتاً به سرعت گذشتن محتوی روده از روده ها بستگی دارد.

اگر محتوی روده با سرعت طبیعی حرکت کنند، رنگ مدفوع قهوه ای کمرنگ تا پررنگ می شود. اگر محتوی روده سرعت بالاتری داشته باشد، تغییرات شیمیایی بیلی رابین یا فقدان آنها موجب سبز شدن مدفوع می شود. این به خودی خود تغییر رنگ مهمی نیست. اگر در مدفوع هیچ بیلی رابین وجود نداشته باشد، رنگ آن خاکستری می شود که تغییر رنگ مهمی است چون نشان می دهد جریان صفرا به روده قطع شده است. متداولترین دلیل انسداد، وجود تومر در مجرای صفرا یا پانکراس است.

چطور خونریزی روده بر رنگ مدفوع تاثیر می‌گذارد؟

یک فرایند درونی مهم که می‌تواند بر رنگ مدفوع تاثیر داشته باشد، خونریزی روده‌هاست. به‌خاطر تغییرات شیمیایی هموگلوبین در خون که تاقسمتی به‌خاطر عمل آنزیم‌های روده ایجاد می‌شود، مخصوصاً اگر خونریزی خیلی سریع باشد و میزان بالایی هموگلوبین در روده‌ها وجود داشته باشد، رنگ مدفوع ممکن است سیاه شود. تغییر رنگ مدفوع به سیاه درصورتی که خونریزی در بالای روده افتاق بیفتد هم ایجاد می‌شود زیرا با گذشتن خون در طول روده‌ها، زمان بیشتری برای تغییر شیمیایی هموگلوبین وجود دارد.

مدفوعی که به‌خاطر خونریزی رنگ آن سیاه شده باشد، بسیار چسبناک بوده و بوی بدی هم دارد. این وجه تمایز مدفوع سیاهی که در نتیجه خونریزی روده ایجاد شده باشد و مدفوع سیاهی که به‌خاطر مصرف آهن یا داروهای حاوی بیسموت ایجاد می‌شود است.

ازطرف‌دیگر، خونریزی که در پایین روده‌ها ایجاد شود، مخصوصاً در روده بزرگ، معمولاً باعث قرمز شدن رنگ مدفوع می‌شود چون زمان کمتری برای تغییرات شیمیایی هموگلوبین وجود دارد.

علل مدفوع سیاه رنگ

مدفوعی که به‌ خاطر خونریزی گوارشی، رنگ آن سیاه شده باشد، بسیار چسبناک بوده و بوی بدی هم دارد.

این وجه تمایز مدفوع سیاهی که در نتیجه خونریزی روده ایجاد شده باشد و مدفوع سیاهی که به‌ خاطر مصرف آهن یا داروهای حاوی بیسموت ایجاد می‌شود است.

علل مدفوع زرد

• فرایند داخلی که موجب رنگ زرد مدفوع می شود، بیماری لوزالمعده است. لوزالمعده، آنزیم‌هایی را به درون روده‌ها ترشح می‌کند که به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات کمک می‌کند. وقتی آنزیم‌های لوزالمعده در روده وجود نداشته باشد، چربی به‌طور کامل هضم نمی‌شود. اگر محتوی چربی هضم‌نشده زیاد باشد، مدفوع زردرنگ می‌شود. این مدفوع چرب و بدبو می باشد.
• تومورهای لوزالمعده نیز موجب این مشکل می‌شوند.این تومورها، مجرای لوزالمعده را که آنزیم‌ها از آن به روده می‌رسند، مسدود می‌کند.
• پانکراتیت مزمن که به‌ خاطر مصرف زیاد از حد الکل ایجاد می‌شود، توانایی لوزالمعده برای ساخت آنزیم را مختل می‌کند.

علل مدفوع کم‌رنگ

• خوردن مقدار زیاد برنج یا غذاهای کم‌رنگ، 1 تا 2 روز مدفوع را کم‌رنگ می کند. اگر این کم‌رنگی مدفوع بیش از یک هفته طول بکشد، علت چیز دیگری است.
• در یک روده سالم صفرای تیره رنگ از کبد به داخل روده می‌ریزد. صفرا به هضم چربی کمک زیادی می‌کند و رنگ مدفوع را تیره‌ می‌سازد. اگر مدفوع تیره نباشد، پس مقدار کافی صفرا به روده نمی‌ریزد. ممکن است یک سنگ یا تومور سر راه آن را گرفته باشد و رنگدانه‌های صفراوی را به‌درون خون پس بزند.
• بیماری‌های کبدی، اغلب در اثر التهاب کبد، همراه با درد زیاد مدفوع را هم کم رنگ کند.
• بدکار کردن لوزالمعده هم بی‌ارتباط با کم‌رنگی مدفوع نیست.

زمان متوسط عبور موادغذایی از دستگاه گوارش و سپس عمل دفع حدود 40 تا 45 دقیقه است. اگر مواد بیش از این زمان در دستگاه گوارش باقی بمانند مایعات آن باز جذب شده و مدفوع خشک می گردد.

علل مدفوع خشک و سخت

• زمان متوسط عبور موادغذایی از دستگاه گوارش و سپس عمل دفع حدود 40 تا 45 دقیقه است. اگر مواد بیش از این زمان در دستگاه گوارش باقی بمانند مایعات آن باز جذب شده و مدفوع خشک می گردد.
• بعضی داروها مانند داروهای فشارخون، آنتی هیستامین و داروهای ضد افسردگی موجب این حالت می شوند.
• مصرف زیاد لبنیات باعث ایجاد یبوست می شود.
• کمبود آب بدن موجب بروز این مشکل می شود.

علل مدفوع تکه تکه

• اگر زمان عبور مدفوع از دستگاه گوارش زیاد طول بکشد، باعث بروز این حالت می شود.
• کمبود فیبر در رژیم غذایی یکی دیگر از دلایل آن است.
• بعضی از رژیم های غذایی که بر روی مصرف پروتئین و کاهش مصرف کربوهیدرات تمرکز دارند، باعث بروز این حالت می شوند.

علل مدفوع آبکی

• بدن انسان از معده، غدد بزاقی و پانکراس روزانه 8 لیتر مایع تولید می کند. در شرایط طبیعی مقدار زیادی از این مایعات در طول مسیر جذب شده و باعث ایجاد مدفوع نرم می شود.

اما اگر موادغذایی خیلی سریع عبور کنند فرصتی برای جذب مایعات آن نبوده و در نتیجه مدفوع آبکی دفع می شود.

• افزایش یکباره مصرف فیبر غذایی یا عفونت باکتریایی یا ویروسی می تواند دلیل این حالت باشد.

وقتی عفونت اتفاق بیافتد، بدن شروع به تولید سم می کند و در نتیجه آب آزاد می شود.

در نتیجه مواد خیلی سریع از سیستم گوارش عبور می کنند تا بدن از شر آنها خلاص شود.

مدفوع باریک

این وضعیت می تواند نشانه ای از سرطان روده یا وجود پولیپ روده باشد.

هر گونه توده ای که در مسیر روده ایجاد انسداد کند، باعث عبور مواد به صورت باریک تر می شود.

مدفوع شناور و بدبو

• اگر بدن در جذب چربی از غذای مصرفی دچار مشکل شود، چربی در مدفوع ظاهر می گردد. در نتیجه مدفوع زرد رنگ، به صورت چرب و بسیار متعفن و به صورت شناور دفع می شود.
• بیماری های گوارشی خاص سبب بروز اختلال در جذب می شود.

رنگ مدفوع /مفهوم /مشکل یا علت احتمالی

قهوه ای روشن تا متوسط

نرمال

قهوه ای خیلی روشن

چربی زیاد در بدن، مشکل کبد یا یبوست

کمبود فیبر در بدن

سیاه

زخم دئودنوم، خونریزی داخلی در بخش بالایی دستگاه گوارش، مثل مری، معده و بخش ابتدایی روده کوچک

مصرف مکمل های آهن، میزان بالای زیتون، شیرین بیان، تمشک آبی، مصرف بالای الکل، جریان نامناسب خون در روده ها و ناهنجاری عروق.

قرمز تیره

خونریزی داخلی بخش پایینی دستگاه گوارش، بواسیر داخلی، شقاق مقعد، پلیپ روده بزرگ، دیورتیکولیت یا سرطان روده بزرگ

خونریزی داخلی موجب تراوش به روده بزرگ و مخلوط شدن با خون می شود.

قرمز روشن

بواسیر، اختلالات دستگاه گوارش، سرطان روده بزرگ

مصرف غذاهایی که حاوی میزان بالایی رنگ قرمز باشد مثل شیرین بیان، آ نبات و سایر مواد غذایی که با رنگ مصنوعی ساخته می شوند. کلیه علل مربوط به رنگ مدفوع قرمز تیره و سیاه

نارنجی

اختلال کیسه صفرا، زمان انتقال سریع

اختلال کیسه صفرا، زمان انتقال سریع، مصرف داروها یا مواد غذایی مثل هویج و اسفناچ که حاوی بتا کاروتین هستند، آنتاسیدهایی که حاوی هیدروکسید آلومینیوم هستند و مواد غذایی که به طور مصنوعی سنتز می شوند.

زرد

سندرم گیلبرت، سوء جذب، جیادردیاسیس و سرطان لوزالمعده

سندرم گیلبرت موجب فراوری ضعیف گلوبول های قرمز خون می شود، سوءجذب چربی ها آن را به روده بزرگ می رساند که در آنجا با مدفوع مخلوط می شود؛ در جیاردیاسیس، پروتوزون ها موجب اسهال می شوند.

سبز تیره

مصرف سبزیجات سبز رنگ مثل اسفناچ، سرعت انتقال سریع، سندرم روده تحریک پذیر، کولیت اولسراتیو و بیماری سلیاک

مصرف سبزیجات سبز برگ دار، موادغذایی با ادویه لیمو، مکمل آهن، مکمل های ویتامین که حاوی کلوروفیل باشند یا غذاهایی که حاوی رنگ خوراکی سبز باشند مثل ژله.

خاکستری

سوءجذب

انسداد جریان صفرا از کیسه صفرا به روده. محتمل ترین علت وجود تومر در مجرای صفرا یا لوزالمعده است.

خاکی

سوء جذب هپاتیت، اختلالات کیسه صفرا

هپاتیت و مشکلات کیسه صفرا جریان صفرا به خارج کبد را مختل می کند و درنتیجه مدفوع سنگ مانند می شود.

گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم

مرجان امینی