آموزش نگهداری از بز سانن
بز سانن برترین و کاراترین نژاد بز شیری در جهان است. با توجه به ضرورت ایجاد اشتغال های خرد و پایدار و از طرفی استفاده از فناوری های نوین که باعث افزایش بهره وری در مصرف مواد اولیه در کشور می شود استفاده و پرورش این نوع نژاد ها در راستای اقتصاد مقاومتی می باشد. هر بز معمولی در کشور ما سالانه در حدود 150 کیلو شیر میدهد، در صورتی که تولید شیر بز سانن 10 برابر این مقدار است.
این نوع از دام با اکثر نقاط آب و هوایی خود را تطبیق می دهد. تولید شیر بالا همراه با ویژگیهایی مانند عادت پذیری سریع با محیط، قناعت در مصرف خوراک، درصد دوقلوزایی بالا، توانایی سازگاری نژادی این بز بسیار قابل توجه است. از ویژگیهای برجسته این نژاد، سازگاری بالا با رژیمهای خوراکی گوناگون و اقلیمهای متفاوت از جمله مناطق کوهستانی و دشت است.
اصلی ترین مزیت بز سانن این است که نگهداری و مدیریت آنها بسیار آسان است. به طوری که یک کودک می تواند از یک گله کوچک سانن نگهداری کند.
تاریخچه بز سانن
سابقه ورود بز سانن اصیل به ایران به بیش از ۵۰ سال قبل و به سال ۱۳۴۳ بر می گردد. ورود بز سانن در ایران با هدف آمیخته گری این نژاد با بزهای بومی و تولید یک نژاد شیری انجام شد که بنا به دلایلی این طرح چندان توفیق نداشت و به اهداف اولیه خود نایل نشد. اما در سال های اخیر و با مشارکت بخش خصوصی و صدور مجوز وزارت جهاد کشاورزی، ورود بزهای خالص نژاد سانن از فرانسه به ایران آغاز شده و در نقاط مختلف کشور گله های متعددی بر اساس پرورش بز سانن شکل گرفته است.
زیستگاه اصلی بز سانن در کوههای کشور سوئیس در روستایی به نام سانن بوده و این نژاد از این نقطه به سراسر جهان منتقل شده است. بز سانن دارای موهای کوتاه سفید و گاهی خاکستری است. متوسط وزن بزهای ماده این نژاد حدود ۶۱ کیلو گرم و وزن نرها تا ۷۵ کیلو گرم می رسد. ارتفاع قد در بزهای ماده ۷۶ سانتی متر و در نرها به ۸۱ سانتی متر می رسد. نرها شاخدار و ماده ها ممکن است دارای شاخ کوتاه یا بی شاخ باشند. بز سانن به تولید شیر معروف است و شاید به جرأت بتوان گفت بهترین نژاد شیری بز در دنیاست. دوره شیردهی آن ۲۹۰ تا ۳۰۵ روز است و روزانه بین ۳ تا ۸ لیتر شیر می دهد.
متوسط چربی شیر این نژاد ۳٫۶ درصد، پروتئین شیر ۳٫۲ درصد و مواد جامد شیر ۱۲٫۸ درصد می باشد. دوقلوزایی در بزهای سانن خالص موضوعی عادی است. بعضی منابع درصد دوقلوزایی بزهای ماده را در این نژاد از ۴۵ تا ۸۰ درصد گزارش کرده اند. این در حالی است که موارد زایش سه یا چهار قلو نیز در این نژاد فراوان گزارش شده است. اصلی ترین مزیت بز سانن این است که نگهداری و مدیریت آنها بسیار آسان است. به طوری که یک کودک می تواند از یک گله کوچک سانن نگهداری کند و اینکه آنها به میزان زیادی شیر تولید می کنند. اکثر بزهای سانن سفید هستند.
اما گاهی اوقات قهوهای کمرنگ نیز در بین آنها دیده میشود. بر روی بینی، گوشها و پستان آنها ممکن است تعدادی نقطهی سیاه وجود داشته باشد. گوشهای آنها مستقیم و رو به بالا هستند. به طور کلی شاخ ندارند. سایز پاها کوچک و سایز پستانها بزرگ است. بزهای سانن دوست دارند در سایه بمانند و نمیتوانند نور آفتاب شدید را تحمل کنند.
روش پرورش بز سانن
براساس یک توصیهِی عمومی برای دامدارانی که قصد دارند تا گله بز را به صورت مزرعهای و یا در سیستمهای بسته نگهداری کنند، انتخاب بز سانن به دلیل ظرفیت بالاتر تولید شیر، مناسبتر است. اما بزهای آلپاین نیز تفاوت تولید شیر قابل توجهی با بزهای سانن ندارند و از طرفی مقاومت آنها نسبت به بیماریها و شرایط سخت محیطی، مطلوب است. بنابراین در این شرایط، پرورش هریک از این دو نژاد، قابل توصیه است.
اما انتخاب بز آلپاین به دلیل انطباق بیشتر ویژگیهای آن با شرایط کوچ، قدرت پیادهروی و کوهپیمایی و استفاده بهتر از مراتع بالادست، برای دامدارانی که قصد کوچهای میانمدت و طولانی مدت را دارند، نسبت به سایر نژادهای مشابه مزیت دارد. بهترین میزان ترکیب گله به صورت ۳۰ ماده و یک نر است. بهترین روش پرورش این نژاد در آغل (صنعتی) بوده و در پرورش مرتعی حتمن نیاز به خوراک مکمل دارد.
این نژاد به صورت میانگین در یک دورهی ۳۰۵-۲۹۰ روزهِی شیرواری، توان تولید بیش از ۹۵۰ کیلیوگرم شیر را دارند. این درحالی است که میانگین دورهی شیردهی بزهای بومی، ۱۵۰ روز شیرواری است که حد اکثر توان ۴۰ کیلوگرم را دارند. نه تنها بز سانن در تولید شیر یکهتازی خواهد کرد، بلکه دامهای بومی حاصل از تلاقی با بز سانن، میتوانند افزایش شیر چشمگیری داشته باشند.
چند قلو زایی و تولید شیر بالا ویژگی برتر بز سانن
بز سانن چند قلو زاست و هر سال توان یک تا دو زایش را دارد .مهمتر اینکه شیر تولیدی این بز در مقایسه با سایر گونه های بز شیری 4 برابر بیشتر است.
بز های نژاد بومی در کشورمان بین یک تا حداکثر دو کیلوگرم در هر روز شیر دارند اما بز های شیری سانن بطور میانگین 4 تا 8 کیلو شیر تولید می کنند.
ویژگی های اقتصادی پرورش بز سانن
هزینه پایین درآمد بالا از ویژگی های برتر اقتصادی پرورش بز سانن است. آن گونه که رئیس اداره دام و طیور جهاد کشاورزی مهریز می گوید بسیاری از هزینه های نگهداری بز سانن از جمله خوراک هزینه کارگر و سوخت در مقایسه با سایر بزها بسیار پایین تر است و در برابر بیماریها هم مقاومت بالایی دارد. همین موضوع اشتیاق دامداران برای نگهداری بز سانن را بیشتر کرده است.
مزایا و معایب پرورش بز سانن
پرورش بز سانن میتواند یکی از فرصتهای ناب سرمایهگذاری باشد. زیرا هماکنون نوع اصلاحنژاد شده آن تا روزی پنج کیلوگرم شیر تولید میکند و هر کیلوگرم آن به قیمت ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰هزار تومان به فروش میرسد. البته به جز شیر، گوشت، مو، پوست، کرک و حتی شاخ آن نیز سودآور است و پتانسیل تجارت در بازار را دارد. از شیر بز، پنیر و ماست بسیار مرغوب تولید میشود که قیمتی بالاتر از نرخ همین اقلام توسط شیر گاو برای آن تعیین میشود.
طبق برنامه ششم توسعه، باید تولید شیرخام کشور به ۱۲ میلیون تن با سرانه ۱۴۲ کیلوگرم برسد و در افق برنامه ۱۴۰۴ تولید ۱۵ میلیون تن با سرانه نزدیک به ۱۶۹ کیلوگرم برنامه ریزی شده است. قرار است با تسهیل روند سرمایهگذاری و توسعه واحدهای پرورش بز شیری، تولید شیر این حیوان تا پایان برنامه ششم به بیش از ۷۰۰ هزار تن در سال برسد. افزایش تولید شیر از طریق بز اصلاح شده به بیش از ۱ میلیون تن در سال، جهت توسعه صنعت بز در کشور تا افق ۱۴۰۴ پیش بینی شده است.
همانطور که تولید شیر این بزها چند برابر بزهای بومی است به همان نسبت احتیاجات بز سانن نیز نسبت به بزهای بومی بالاتر است. بنابراین کسانی که مایل به پرورش بزهای سانن هستند باید امکانات لازم نظیر جایگاه مناسب، تأمین خوراک مورد نیاز و تأمین تجهیزات و لوازم بهداشتی را در دامداری پیش بینی نمایند. یکی از محدودیتهایی که ممکن است در سرمایهگذاری خلل ایجاد کند، بحث تامین منابع آب است.
طبق اطلاعات موجود، هر رأس بز حداقل در هر روز به ۵/۹ لیتر آب احتیاج دارد. بنابراین بسیار مهم است که سرمایهگذاران بیش از هر چیز به فکر تامین مایه حیات باشند. اگر مشکلی در این زمینه نبود، باقی مسائل به مرور حل خواهد شد.به گفته کارشناسان و پرورش دهندگان بز سانن در ایران، هر بز معمولی در کشور سالانه در حدود ۱۵۰کیلو شیر می دهد، در صورتی که تولید شیر بز سانن ۱۰برابر این مقدار است و حدود ۱۰سال عمر میکند.
از یک سو هر بز در روز ۳کیلو علوفه می خورد و میتواند در سال ۲ بار بزغاله به دنیا بیاورد و البته گاهی نیز ممکن است دوقلو هم باشد. مطابق تحقیقات کارشناسان بهین صنعت یاب، جهت احداث واحد پرورش بز سانن با ظرفیت ۱۰۰۰ راس در مجموع حجم کل سرمایه گذاری طرح ۴۵۰۰۰ میلیون ریال برآورد می شود؛ تمامی ماده غذایی مورد نیاز در داخل کشور مانند ذرت، یونجه، کنجاله سویا و جو تولید شده و در دسترس است. فضای مورد نیاز پرورش بزن سانن برای ۱۵راس، ۵۰متر برآورد می شود.
مجوز مورد نیاز برای پرورش بز سانن
مانند هر کسب و کار دیگری، گرفتن مجوزهای لازم از ملزومات اولیه است. سیاستهای وزارت جهاد کشاورزی طبق نیازها و امکاناتی که در مناطق مختلف کشور وجود دارد، به سازمانهای متولی و زیرمجموعه ابلاغ میشود. سازمانهایی که سرمایهگذاران این حوزه باید با آنها در تعامل باشند، نظام مهندسی کشاورزی و نظام دامپزشکی است.
بیشتر بخوانید:
طرح توجیهی پرورش بز مورسیا | با شیر دهی بالا
آیا با خواص فوق العاده ی پنیر بز آشنا هستید؟
۱۳ مزیت ثابت شده شیر بز برای سلامت بدن
دیدگاه ها