تالاب گندمان : همه آنچه قبل از رفتن باید بدانید

تالاب گندمان، طبیعت زیبای استان چهارمحال و بختیاری

تالاب گندمان یکی از زیباترین تالاب های کشورمان است که در همسایگی شهری با همین نام از توابع شهرستان بروجن در استان چهارمحال و بختیاری قرار گرفته است. تالاب گندمان علاوه بر زیبایی های فراوانی که دارد محل مهاجرت پرندگان است و در لیست ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری کشور قرار گرفته است. این تالاب به جز زیبایی های طبییعی بسیار که آن را به یک مقصد طبیعت گردی فوق العاده در کشورمان تبدیل کرده است دارای جاذبه های تاریخی نیز می باشد.

محل قرار گرفتن تالاب گندمان

تالاب گندمان در نزدیکی جاده بروجن به لردگان در نزدیکی شهر گندمان از شهرستان بروجن در استان چهارمحال و بختیارى قرار گرفته است. فاصله تالاب تا بروجن ۲۰ کیلومتر و ۴ کیلومتر با شهر گندمان فاصله دارد. تالاب گندمان به عنوان یکی از آبگیرهای حوزه آبریز آق بلاغ شناخته می ‌شود که با فاصله‌ ای نه‌ چندان دور از تالاب چغاخور قرار گرفته است.

به طوری که بخشی از خروجی تالاب چغاخور به این تالاب سرازیر می‌ شود. دسترسی به تالاب از طریق جاده آسفالت روستاهای حسین آباد و نصیر آباد امکان پذیر است. مساحت تالاب ۱۲۰۰ هکتار است که در حال حاضر با توجه به تصرفات انجام شده مساحت آن به ۹۸۰ هکتار رسیده است. تعداد ۸ روستا در حاشیه تالاب واقع شده که جمعیتی بالغ بر ۱۰۰۰۰ نفر را در خود جای داده اند.

ارتفاع تالاب از سطح دریا ۲۲۱۹ متر است. منابع تأمین‌ کننده آب تالاب علاوه بر باران و برف، چشمه ‌ها (چشمه‌ های حاشیه تالاب چون گل کوچک، گل بزرگ، مرادان و نصیرآباد) و رودخانه آق بلاغ است. در فصل پرآبى عمق متوسط تالاب به حدود ۳۰ سانتیمتر مى رسد. اغلب اراضى تالاب قابلیت نفوذ کمی دارند و شیب آن ها بسیار ملایم (بین صفر تا دو درصد) مى باشد. سطح آب زیرزمینى شیرین نیز بالا و در عمق ۷۵ تا ۱۲۰ سانتیمتر زمین است.

پیشینه تالاب

تالاب گندمان که گذشته از زیبایی هایش زمانی شکارگاه بهرام گور با تمام تشکیلات و بارگاه و دستگاهش بوده است، نام خود را از شهری تاریخی که در ضلع شمال شرقی آن قرار دارد گرفته است که منطقه ییلاقی خانواده های سلطنتی در قرن های گذشته بوده و برخی آثار به جا مانده از سکونت گاه های آن زمان در تالاب به چشم می خورد. تالاب گندمان در لیست ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری در ایران قرار دارد و البته این تالاب زیبا در دفتر بین ‌المللی تحقیقات پرندگان آبزی لندن هم ثبت شده است.

عمر تالاب گندمان ۱ ملیون سال است که عمق خاک تورب و یا زغال سنگ های نارس تا ۱۲ متر می رسد و این ویژگی به طور طبیعی بستر گسترش آتش سوزی را فراهم می کند و اگر آتش تا این عمق از خاک نفوذ کند می تواند فاجعه ی به مراتب مخرب تر از آنچه تصورش را می کنیم به بار آورد و با وزش نسیمی تالاب مشتعل خواهد شد.

پوشش گیاهی و جانوری

در حاشیه تالاب گندمان می توانید مرغزاری زیبا را مشاهده کنید که غالبا دامداران برای چرا، دام های خود را به این منطقه می آورند که متاسفانه همین دام ها یکی از عوامل تخریب تالاب گندمان می باشند. اما گونه های جانواری که در کنار تالاب زندگی می کنند بیشتر پرندگان هستند که برخی از آن ها در زمستان به این تالاب مهاجرت می کنند و عده ای دیگر در تمام طول سال ساکن تالاب هستند.

پرندگان مهاجر (مرغابی ها، باکلان، کوکر، سلیم، حواصیل و آنقوت و لک لک، شکاریا، یلوه و…) است و حدود ۳۰ تا۳۵ گونه پرنده مهاجر نواحی سردسیر شمالی با جمعیت زیاد، هر سال در اواخر فصل پاییز برای سپری کردن فصل سرد و تخم ‌گذاری به این تالاب می آیند. اما از جمله پرندگان بومی ساکن تالاب می توان به لک لک ها، چنگر، سنقر، شکاری ها و … اشاره کرد. همچنین انواع مارها ، قورباغه ها ، لاک پشت و پستاندارانی نظیر گراز ، شغال ، گرگ ، خفاش ، روباه ، خرگوش و نیز ماهی گورخری ، سفید کولی ، ماهی پوزه ای و سیاه ماهی از دیگر گونه های جانوری این تالاب به حساب می آیند.

از انواع گیاهان می توان به آن هایی اشاره کرد که نیاز به رشد در شرایط مرطوب دارند که از جمله آن ها می توان به درختان بید، مرغ، جگن، نی، لوئی، زنبق، آلاله آبی، هزار نی، بارهنگ آبی، نخل مرداب، عدسک آبی، بزواش، سه کوله خیز، اسپارگانیوم و … اشاره کرد.

خطر در کمین تالاب گندمان

متاسفانه در سال های اخیر خشکسالی گریبان گیر تالاب گندمان نیز شده است و صدمات جبران نا پذیری را به آن وارد ساخته است. با توجه به اختصاص ندادن اعتبار کافی و عدم توجه وضعیت تالاب بحرانی شده بود و هر لحظه امکان آتش سوزی در آن وجود داشت. در پی رخ دادن این عوامل پرندگان نیز دیگر برای مهاجرت و تخم گذاری به این محل نمی آیند.

تالاب گندمان علاوه بر خشکسالی و محرومیت از حق ‌آبه طبیعی با برداشت بی ‌رویه آب برای کشاورزی نیز رو به رو بود، اکنون مورد هجوم افراد سودجویی قرار گرفته که برای تهیه علوفه به جان نیزارهای این تالاب در آستانه ثبت بین المللی قرار گرفته ‌اند. هومان خاکپور، دیده‌بان طبیعت بختیاری، معتقد است که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد این تالاب در وضعیت خشکی قرار گرفته که دو دسته عوامل انسانی و طبیعی باعث شده تا این وضعت بر تالاب حاکم شود.

یکی از عوامل انسانی اکه موجب روی دادن چنین وضعیتی شده است چرای مفرط دام است. هنگامی که در سطح تالاب قدم می زنیم متاسفانه تعداد بسیار زیادی، چه دام کوچک و چه دام بزرگ، در تالاب پراکنده‌ هستند و بین آبادی ‌های اطراف تالاب یک حالت رقابتی پیش آمده است تا جایی که حتی کسانی که خودشان دام ندارند از مناطق دیگر دام اجاره کرده و به تالاب می آورند.

امکانات رفاحی

این تالاب زیبا دارای امکانات رفاحی برای کسانی است که تصمیم می گیرند از آن بازدید کنند. همچنین از زمان های قدیم به پرورش اسب در اطراف آن مشغول بوده اند. دقت داشته باشید که اگر علاقه مند هستید فصل بهار و تابستان بهترین زمان برای بازدید از تالاب گندمان می باشد چرا که اغلب زمستان های آن سرد و سخت است.

منبع : الی گشت