حضور زنان در مسجد نیازمند چه شرایطی است؟

حضور بانوان در مسجد

برخی روایات با استفاده از واژه‌هایی (مانند «رجل» در نگاه اول) مردان را مشمول چنین پاداشی می‌داند؛ اما اصل حضور بانوان در مسجد برای نماز جماعت و حتی استحباب آن را نفی نمی‌کند؛ زیرا با توجه به روایات و شواهد تاریخی و نیز فتوای فقهای بزرگوار، اگر زنی بتواند خود را از دید نامحرم بپوشاند، حضور او در مسجد برای نماز جماعت مانعی ندارد؛ و می‌توان گفت که پاداش مسجد و جماعت شامل او نیز خواهد شد.
روایاتی که نماز در خانه را برای زن سزاوارتر می‌دانند، ناظر به شرایط خاصی هستند که نمی‌توان آن‌ها را به تمام موارد گسترش داد.

۱ - بیان یک روایت

در روایتی از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نقل شده است: «صَلَاةُ الرَّجُلِ فِی جَمَاعَةٍ خَیْرٌ مِنْ صَلَاتِهِ فِی بَیْتِهِ أَرْبَعِینَ سَنَةً»؛
«نماز مرد در جماعت، بهتر از چهل سال نماز او (به صورت فرادا) در خانه است».
روایاتی مشابه با این روایت ـ با تفاوت در مقدار ثواب ـ از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در متون حدیثی اهل سنت نیز نقل شده است.

۲ - توضیح روایت

این دسته از روایات، هرچند تنها چیزی را که ثابت می‌کنند، استحباب شرکت مردان در مسجد برای نماز جماعت است، اما اصل حضور بانوان در مسجد برای نماز جماعت و حتی بهتر بودن آن را نفی نمی‌کند. برای این‌که این دسته از روایات و روایات دیگری که در این باره داریم، روشن شوند، تحقیقی کوتاه درباره حضور زنان در مسجد برای خواندن نماز جماعت، دعا و دیگر امور معنوی ارائه می‌دهیم.

۳ - حضور بانوان در مسجد

براساس تحقیق و جست‌وجو در منابع روایی، می‌توان روایات وارده در خصوص حضور بانوان در مسجد را بر سه دسته تقسیم نمود:

پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند:
«بهترین مسجد زنان، همان خانه‌های ایشان است...».
«بهترین مسجد زنان، کنج خانه آن‌هاست».
«به تنهایی و در خانه نماز خواندن زن، مثل نماز در جمع است؛ در حالی که بیست و پنج درجه فضیلت دارد».
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) به امام علی (علیه‌السلام) فرمود: «ای علی! بر زنان؛ نماز جمعه، جماعت، اذان و اقامه واجب نیست».

روایتی از امام صادق
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«بهترین مساجد برای زنان شما، خانه‌هایشان است».

جایز بودن حضور زنان در مسجد

حضور بانوان در مسجد جایز و یا بهتر است: (بر طبق نظر برخی فقها که بحثش خواهد آمد).

روایاتی از رسول خدا
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند:
«هرگاه زنان (برای رفتن به مسجد) از شما اجازه طلبیدند، آنان را از بهره‌ای که از مساجد دارند، محروم نسازید».
«زنان خود را از (رفتن به) مسجدها باز ندارید؛ هرچند خانه‌های آنان، برایشان نیکوتر است».
«هنگام شب به زنان برای رفتن به مساجد اذن دهید».

سخنی از عایشه
عایشه می‌گوید: «زنان مؤمن، نماز صبح را با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) به جای می‌آوردند؛ در حالی که لباسی که تمام بدن آن‌ها را می‌پوشاند، به تن داشتند و این زنان در تاریکی باز شناخته نمی‌شدند».

روایتی از ابن‌عباس
ابن‌ عباس درباره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و عمل‌کرد ایشان می‌گوید: «رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) دختران و زنان خود را برای اقامه جماعت در نمازهای عیدین به خارج خانه می‌بردند».

روایتی دیگر
از ابن‌عباس نقل شده است: «زنی زیبا پشت سر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نماز می‌خواند...».

روایتی از امام علی
حضرت علی (علیه‌السلام) فرمودند: «زنان، با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نماز می‌خواندند...».

روایتی از امام باقر
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) از پدر گرامی‌اش نقل می‌کند که فرمود: «رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) هنگام خواندن نماز جماعت، صدای گریه طفلی را شنید که مادرش او را با خود به مسجد آورده بود. آن حضرت نماز را کوتاه کرد تا مبادا نگرانی در مادرش پیدا شود».

تشویق به رفت‌و‌آمد به مسجد

تشویق به رفت‌و‌آمد به مسجد برای زن و مرد:
در منابع روایی، احادیث زیادی وجود دارد که همگی بیانگر این است که مساجد متعلق به تمام مردم ـ اعم از زن و مرد ـ است، و میان مرد و زن هیچ‌گونه تفاوتی وجود ندارد؛ زیرا واژه‌هایی مانند، انسان‌های با تقوا، مؤمن، متقین، اهل مسجد، و...، به گروه خاصی اختصاص ندارد و برای عموم مسلمانان است.

«هرکس خانه‌اش مسجد باشد، خداوند کارش را با رحمت و شادی قرار داده، و اجازه عبور از صراط به سوی بهشت را به او خواهد داد».
«کسی که به مسجدی از مساجد خدا برود، برای هر گامی که برمی‌دارد تا به منزل برگردد، ده حسنه برایش نوشته می‌شود و ده گناه از او برداشته و ده درجه ترفیع می‌یابد».
فقهای بزرگوار شیعه با توجه به این سه دسته از روایات، نسبت به حضور بانوان در مسجد، اختلاف نظر دارند، که در ذیل به طور کوتاه اشاره می‌شود.

۴ - فضیلت نماز در خانه برای بانوان

برخی فقهای شیعه، نماز خواندن زنان را در خانه مستحب و با فضیلت می‌دانند:

دیدگاه علامه حلی
«رفتن به مسجد، مختص مردان است، نه زنان؛ زیرا به زنان دستور پوشش و پنهان شدن داده شده است».

دیدگاه شهید ثانی
شهید ثانی در معنای «مسجد المراة بیتها» چنین گفته‌اند: «نماز خواندن زنان در خانه افضل از رفتن آن‌ها به مسجد است یا به این معناست که فضیلت نماز زنان در خانه مثل مسجد است و به رفتن به مسجد نیاز نیست».

دیدگاه محقق اردبیلی
«فضیلت رفتن به مسجد برای مردان ثابت است، نه برای زنان، همان‌طور که مشهور بین فقها هم همین است».

دیدگاه محمدتقی مجلسی
«نماز خواندن زنان در خانه به عصمت و عفاف آنان نزدیک‌تر است».

دیدگاه سیدمحمدکاظم یزدی
«نماز زن در خانه‌اش بهتر از نماز او در مسجد است».

بهتر بودن حضور بانوان در مسجد

عده‌ای از فقهای شیعه معتقدند که نه‌تنها حضور بانوان در مسجد و شرکت در نماز جماعت مانند دیگر عرصه‌های اجتماعی (البته با رعایت حجاب و شئونات اسلامی) جایز است، بلکه امری پسندیده می‌باشد. دلایل آن‌ها، عمومات و اطلاقات روایاتی است که بیانگر ترغیب و تشویق بر رفت‌و‌آمد به مساجد و بهره‌مندی از فضایل مسجد بر مرد و زن است. در این‌جا به فتوای آن‌ها اشاره می‌شود.

دیدگاه فقها
این دسته از فقها می‌گویند: «برای زن‌ها نماز خواندن در خانه، بلکه در صندوق‌خانه و اطاق عقب بهتر است؛ ولی اگر بتوانند کاملاً خود را از نامحرم حفظ کنند، بهتر است در مسجد نماز بخوانند و اگر راهی برای یاد گرفتن احکام و مسائل اسلامی جز از طریق رفتن به مسجد وجود ندارد، واجب است به مسجد بروند».

منبع : ویکی فقه