آشنایی با کشاورزی شهری و مزایای آن

کشاورزی شهری چیست؟

کشاورزی شهری با نام لاتین Urban agriculture را به طور خلاصه می توان پرورش گیاهان و جانوران در داخل و اطراف شهرها تعریف کرد.کشاورزی شهری فقط به پرورش گیاهان خوراکی و غیر خوراکی مورد نیاز محدود نمی‌شود بلکه در پرورش دام و طیور، پرورش قارچ و… نیز در این حوزه تعریف می‌شود. براساس تعریف FAO درک صحیح از کشاورزی شهری این گونه است که تنوع فعالیت های کشاورزی و خانگی منجر به امنیت غذایی و ایجاد در آمد شود.

تولیدات کشاورزی مستمر شهری در مقایسه با کشاورزی روستایی می تواند قابل توجه باشد. همچنین به دلیل کمیاب بودن منابع اب و زمین در شهر، کشاورزی شهری فقط بخشی از منابعی را به کار می گیرد که در کشاورزی روستایی استفاده می شود. از طرف دیگر می تواند بخشی از زایدات جامد و مایع شهری را جذب کند که به کاهش هزینه و مشکلات مدیریت زباله در شهر می انجامد.

هدف کلی کشاورزی شهری احترام به پتانسیل زندگی سالم، و طبیعت در شهر است و برای رسیدن به این منظور سه هدف دنبال می شود: بهبود و حفاظت ساختار اکولوژیک سرزمین ، استحکام روح و مکان فرهنگی و تاریخی با بازآفرینی اجتماع و مشارکت اجتماعی، اقتصاد شهری.

رشد بیش از حد و سریع شهرها باعث شده است که کشاورزان شهری، موفق‌تر از کشاورزان روستایی شوند. از طرفی، کشاورزان شهری در سیستم‌های نوین، سرمایه‌گذاری می‌کنند تا با طرح‌های کوچک خود، سودهای فراوان داشته باشند.به دلیل ناتوانی و یا بی‌میلی شهرها در تکیه به منابع غذایی وارداتی، ‌مسوولان شهرها، مواد غذایی مورد نیاز را به گونه‌ای جدید تامین می‌کنند. بنا به گزارش سازمان ملل متحد، حدود ۱۵درصد محصولات غذایی جهان، ‌در مناطق شهری تولید می‌شود و این مقدار رو به رشد است.

تاریخچه کشاورزی شهری

در حالی که از کشاورزی شهری به عنوان یک موج جدید نام برده می شود، اما چندان موضوع جدیدی را برای بشر مطرح نکرده است. جوامع باستانی مانند مصر و ماچو پیچو دارای سیستمی بودند که آب را تصفیه کرده و در گلدانهای سبزیجات مورد استفاده قرار می داده است. اگر چند هزار سال به جلوتر بیایید، باغهای اختصاصی آلمان در قرن ۱۹ را مشاهده خواهید کرد که فضاهایی را برای شهروندان در نظر گرفتند تا مواد غذایی خود را در آن تولید کنند. در قرن بیستم، ساکنان ایالت متحده عربی و کانادا باغهایی را برای کمک به از بین بردن عوامل استرس زا در صنعت کشاورزی طی جنگهای جهانی اول و دوم ارائه کردند.

با در نظر گرفتن تاریخچه طولانی کشاورزی شهری، متوجه می شوید که هدف از ایجاد آن، داشتن آزادی برای تولید میوه، سبزیجات، تخم مرغ، شیر و حتی گوشت برای افراد خانواده و تولید آنها مانند روستاهای امروزی است. با این حال یکی از اهداف اررزشمند هر شهر تنها دادن اجازه برای این امر نیست، بلکه هدف این است که از شهروندان بخواهند تا جایی که امکان دارد بخش بزرگی از مواد خوراکی خود را خودشان پرورش دهد. این مطلب به بیان فواید کشاورزی شهری می پردازد و نقش آن را در شکل گیری پایداری در شهر نشان می دهد.

کشاورزی شهری در ایران

متأسفانه در حوزه‌ی کشاورزی شهری از طرف واحد‌های پژوهشی و اجرایی کشورمان اقدام خاصی صورت نگرفته ‌است در حالی در یکی از شهر‌های آمریکا بیش از ۸۰ درصد از فضای سبز شهری به کشاورزی شهریاختصاص یافته است.

در لندن برای کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و تولید محصولات تازه، پناهگاه‌هایی وجود دارد که کشت‌گیاه در آن با استفاده از نور مصنوعی انجام شده و این مهم موجب رونق کشاورزی ‌شهری می‌شود.

در کشور ما هزینه‌های بسیاری بابت تصفیه‌ی آب پرداخت ‌می‌شود و بخشی از فضای سبز شهری نیز با آب حاصل از تصفیه‌ی فاضلاب‌ها آبیاری می‌شود. با توجه به این مهم می‌توان با در نظر گرفتن بخشی از فضای سبز شهری در مناطق فاقد آلودگی بحرانی هوا و رعایت تولید کیفی محصول به پرورش گیاهان خوراکی و دارویی پرداخت.

نکات مهم درباره کشاورزی شهری

کشاورزی شهری در بستر شرایط بومی و الزامات خاص هر منطقه شهری تعریف و توجیه میشود. نکته مهم این است که مقصود از کشاورزی در شهر، زراعت وکشت و کار به معنای عمومی آن نیست. تولید محصولات کشاورزی اساسی نظیر گندم، برنج و غلات نیازمند شرایط کشاورزی حرفهای وتوسعه یافته برای تأمین نیازهای ملی و در مقیاس کلان است.

مقصود از ایجاد کشاورزی در شهر، کاشت و تولید محصولات خرد غذایی با روشهای آسان و با حداقل امکانات می¬باشد. تولید سبزیجات، صیفیجات و برخی میوههای بومی در مناطق مسکونی شهری نه تنها محتمل و انجام شدنی است، بلکه بنا به ضرورتهای توسعه شهری، امری سودمند و ضروری تلقی میشود.

با برقراری  پیوند بین کشاورزی و اکوسیستم شهری، ساکنان شهری نیروی کار محسوب می شوند و از منابع معمولی شهر مثل زباله ارگانیک به عنوان کود و از فاضلاب شهری برای آبیاری استفاده می شود، ارتباط مستقیم با مصرف کنندگان شهری وجود دارد، اثرات مستقیمی (مثبت یا منفی) بر روی محیط زیست شهری به جا گذاشته می شود، کشاورزی بخشی از سیستم غذایی شهری می شود، رقابت برای زمین و سایر توابع شهری صورت می گیرد، سیاست گذاری ها و برنامه های شهری اثر خود را به جا می گذارند.

خاورمیانه دارای بالاترین نرخهای شهرنشینی دربین کشورهای در حال توسعه میباشد و درصد زیادی از جمعیت در منظومههای شهری کوچک و بزرگ زندگی میکنند. این به آن معناست که نقش کشاورزی شهری در این ناحیه نسبت به نواحی دیگر چشمگیرتر است. نوع محصولات کشاورزی در شهرهای خاورمیانه بیشتر تحت تأثیر آب و هوای گرم وخشک این منطقه قرار دارند. این محصولات برای کشت فشرده در زمینهای محدود مناسب می باشند ونسبت به آلودگی ناشی از خاک، آب یا هوا حساسیت کمتری نشان میدهند.

مزایای کشاورزی شهری

تولید پایدار مواد غذایی: در جهان امروز امنیت غذایی به عنوان یکی از اهداف مهم سرلوحه برنامههای دولتها قرار گرفته است. بدون شک به منظور نیل به امنیت غذایی علاوه بر اتخاذ سیاست های مطلوب و برخورداری از منابع کافی باید سیاستگذاری جهانی به گونهای باشد که تمامی عوامل تأثیرگذار را به شکل همزمان و در تعامل با تمامی کشورها تحلیل و بررسی نماید.

فائو یکی از راههای مؤثر در واکنش به افزایش جمعیت شهرنشینان بهویژه در کشورهای در حال توسعه را “کشاورزی شهری” میداند. براساس برنامهای که تحت عنوان غذا برای شهرنشینان توسط فائو اجرا میشود، به شهروندان کمک شده تا در تولید غذا و تغذیه خود و سایرین مشارکت داشته باشند. بخش عمدهای از این برنامهها شامل استفاده از اراضی و محیط های سبز شهری در تولید میوهها و سبزیجات در فضاهای آپارتمان است.

شهروندان جامعه میتوانند از فضای اختصاص داده شده به کشاورزی شهری سود ببرند. ابتکاراتی نظیر باغهای عمودی، جامعه را برای رسیدن به خودکفایی و امنیت غذایی شهری با تأمین دسترسی تمامی شهروندان به غذاهای مغذی به دست آمده از کشاورزی شهری کمک می کند.

بهبود کیفیت هوا: درصورتیکه کشاورزی شهری بهصورت مناسبی برنامهریزی و با طراحیهای شهری یکپارچه شده باشد، میتواند آرامش شهروندان را فراهم کند. فضاهای سبز اطراف بلوکهای آپارتمانی و خانه ها، به بهبود شرایط آب و هوایی کمک می کند، چراکه فضاهای سبز میتواند رطوبت را افزایش داده، دمای هوا را بکاهد و رایحه مطبوعی را در شهر ایجاد کند؛ گرد و خاک ها و گازهای ناشی از هوای آلوده را از طریق شاخ و برگ گیاهان و درختان جذب کند؛ سرعت باد را شکسته و حائل تشعشعات خورشیدی شده و سایه ایجاد کند.

علاوهبر اینکه بامهای سبز یا روف گاردن دمای داخل و خارج را خنکتر نگه میدارد، دارای منافع غیرمستقیم بهبود کیفیت هوا نیز میباشد. کاهش تقاضای انرژی می تواند منجربه سوزاندن ذغالسنگ کمتر در نیروگاههای تولید انرژی و در نتیجه تصاعد مواد شیمیایی کمتر در هوا شود. کاهش تصاعد مواد شیمیایی نیز سبب کاهش دود میشود.

مطالعهای نشان داده است که با پوشش ۶% بامهای سبز، سالانه ۵۶/۱ مگاتن کاهش تصاعد گازهای گلخانه ای به ¬طور مستقیم از ساختمانها و ۶۲/۰ مگاتن بطور غیرمسقیم از کاهش اثرات جزیره گرمایی خواهیم داشت.کشاورزی شهری همچنین باعث بهبود کیفیت هوا از طریق حذف آلاینده¬های هوا نظیر مواد شیمیایی و مواد آلرژیزا نظیر گردهها میشود.

مزایای اجتماعی هیچ شکی نیست که کشاورزی یک تفریح است. اگر از هر کودکی که در یک مزرعه خانوادگی در حال بزرگ شدن است سوال کنید، متوجه می شوید چیزی نمی تواند به زندگی او که با آب و هوا، خاک و جانورانی که در مراحل کشاورزی نقش دارند، ضربه بزند. با وجود اینکه ایجاد مزرعه های بزرگ مقیاس درون شهر قابل دفاع نیستند ولی حتی یک باغچه کوچک و پرورش گیاهان تاثیر خوبی بر روحیه افراد می گذارد. زمانی که تلاشها در ارتباط با عناصر طبیعی باشد، همه افراد دخیل، احساس مثبت آن را دریافت می کنند.

در کنار مشارکتهای اجتماعی برای کاشت و برداشت گیاهان، اگر این محصولات برای فروش به مراکز درون شهری یا فروشگاههای بزرگ منتقل شوند، فرصتهایی برای بهره گیری از سایر مزایای اجتماعی نیز ایجاد می کنند. در برخی از شهرها ممکن است در ادامه روند پرورش گیاهان داد و ستد محصولات آنها با افراد دیگر نیز صورت بگیرد. به عنوان مثال خانواده ای که سبزیجات سالاد را پرورش می دهد، می تواند این محصولات را با تخم مرغهای تولید شده در خانواده دیگر مبادله کند. در این صورت روابط اجتماعی سالم نیز شکل می گیرد.

بیشتر بخوانید:
 

راهنمای کاشت درخت به و نگهداری از آن

با روش کاشت و تکثیر درخت انجیر آشنا شوید

راهنمای کاشت درخت زیبای سرو کوهی