دلگرم
امروز: پنج شنبه, ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۸ مارس ۲۰۲۴ میلادی
راهنمای کاشت و تکثیر گیاه کتان و خواص آن
11
زمان مطالعه: 11 دقیقه
کتان برای فیبر و دانه هایی که تولید می‌کند کاشته می‌شود و از ارزش بسیار بالایی برخوردار می‌باشد.


معرفی گیاه کتان و شرایط رشد آن


کتان یا لینیوم یک گیاه بسیار مفید می‌باشد که هزاران سال است کشت می‌شود. این گیاه برای فیبر و دانه هایی که تولید می‌کند کاشته می‌شود و از ارزش بسیار بالایی برخوردار می‌باشد. از فیبر موجود در ساقه این گیاه پارچه کتانی ساخته می‌شود و از دانه های گیاه روغن به دست می‌آید. دانه های کتان خوراکی هستند و حاوی مواد مغذی فراوانی می‌باشند و خواص دارویی بسیاری دارند. گیاه کتان به صورت سالانه رشد می‌کند و به طول 90 سانتی متر بلند می‌شود. این گیاه گل های آبی بسیار زیبایی تولید می‌کند که بسیار ظریف و جذاب هستند. اگرچه گیاه کتان به طور معمول در مقیاس های بزرگ کشت می‌شود ولی می‌توان آن را در یک باغچه کوچک نیز پرورش داد. گیاه کتان برای رشد به آفتاب کامل نیاز دارد بنابراین بهتر است در مکانی کاشته شود که زیر سایه درختان نباشد. خاک باید حاصلخیز باشد و زهکشی خوبی داشته باشد. این گیاه شرایط مرطوب را دوست دارد ولی در خاک های خیس رشد خوبی ندارد. برای افزایش مواد مغذی خاک، می‌توان قبل از کاشت در خاک کمپوست مخلوط نمود. همچنین منطقه کاشت باید عاری از علف های هرز باشد.

کتان


خصوصیات گیاه شناسی گیاه کتان


کتان گیاهی است یکساله با ریشه های نسبتاً عمودی و منشعب همراه با ریشه های کناری. طول ریشه اصلی آن گاهی اوقات به 100 سانتی متر و ریشه های کناری به 15 سانتی متر می رسد و در مناطق خشک ریشه آن به عمق زیاد خاک فرو می رود.


ارتفاع ساقه در کتان های لیفی به حدود 65 تا 100 و حداکثر 150 سانتیمتر و در کتان های روغنی بین 30 تا 50 سانتی متر است. در کتان های روغنی ساقه منشعب شده در صورتیکه در کتان لیفی انشعاب ندارد. کتان بطور کلی دارای یک ساقه اصلی است که گل ها و میوه و در نتیجه دانه در انتهای ساقه بوجود می آید. برگ های کتان بدون دمبرگ به رنگ سبز مایل به خاکستری و در طول ساقه بطور متناوب و به حالت افتاده قرار گرفته اند.


هر برگ دارای سه بریدگی است و برگ ها از ماده مومی پوشیده شده اند. طول برگ های این گیاه حدود 25 تا 35 میلیمتر و عرض آنها از 2 تا 15 میلیمتر تغییر می کند.


آرایش گل در انتهای ساقه تشکیل و شامل چندین شاخه فرعی منشعب می باشد که هر شاخه فرعی به یک گل ختم و هر گل نیز تبدیل به یک میوه می گردد. گل کتان از نوع پنتامر (5 تایی) و خود بارور می باشند. گلها در انواع مختلف به رنگ های سفید، زرد، صورتی، قرمز، آبی، بنفش روشن و بنفش تیره بوده و هر گل دارای 5 کاسبرگ، 5 گلبرگ، 5 پرچم و بساک می باشد. تخمدان دارای 5 حفره است که در هر حفره دو تخمک وجود دارد که به دو دانه تبدیل می شود میوه کتان به صورت کپسول 5 خانه ای است که در هر کپسول حداکثر 10 دانه وجود دارد. دانه ها کتابی شکل و کشیده و تقریباً مستطیلی که یک طرف دانه ها پهن و بزرگ و طرف دیگر نوک تیز است. رنگ دانه در انواع مختلف از قهوه ای ، قهوه ای مایل به زرد، زرد تیره، قهوه ای مایل به سیاه تا سیاه تغییر می نماید.


کتان به طور کلی به دو گروه تقسیم می شود :

1- کتان لیفی که برای تهیه الیاف آن کشت می شوند. ارتفاع ساقه آنها بیش از کتان روغنی و بدون انشعاب است. طول معمولی الیاف موجود در ساقه آنها حدود 1 تا 4 و حداکثر 90 سانتی متر و قطر الیاف آنها بین 8 تا 25 و بطور متوسط 12 تا 18 میکرون بوده و اغلب در برابر بیماری های ویروسی مقاومند.

2- کتان روغنی که برای تهیه روغن موجود در دانه آن کشت می شود. ساقه آن کوتاهتر از کتان لیفی و مقدار روغن موجود در دانه آن بین 30 تا 40 و گاهی اوقات 45 درصد می باشد. این کتان برای تذکره رشد و نمو و تولید دانه احتیاج به هوای گرم دارد.


قدمت زراعت کتان به 10000 تا 15000 سال قبل از میلاد می رسد و کشت آن در مدیترانه قفقاز و خاور دور متداول بوده و از ساقه آن استفاده می شده است. اولین کتانی که در ناحیه مدیترانه کشت گردید کتان چند ساله Linum angustifolium بوده که در حال حاضر کتان زراعی L.usitatissimum که منشأ آسیایی دارد جایگزین آن شده و به حالت یکساله و چند ساله رشد می نماید.

گیاه کتان

شرایط محیط رشد کتان

کتان گیاه مخصوص مناطق گرم و معتدل است و در طول دوره رشد به نسبت انواع مختلف احتیاج به هوای معتدل و یا گرم با رطوبت کافی دارد. سرما و یخبندان عامل محدود کننده رشد و نمو آن است که علاوه بر عدم رشد موجب کم شدن و کیفیت و کمیت محصول می شود و در مرحله تولید جوانه و خروج آن از خاک اگر درجه حرارت محیط به (5-) درجه سانتی گراد برسد، گیاه جوان کاملاً از بین خواهد رفت.


کتان های روغنی برای رشد و نمو نسبت به کتان های لیفی گرمای بیشتری نیاز دارند و این نوع کتان طالب مناطق گرم و خشک یا نیمه گرمسیر است. کتان های لیفی طالب مناطق معتدل با رطوبت کافی بوده و درصو رتیکه در مدت 100 تا 120 روز دوره رشد نمو آنها حدود 700 میلی متر باران ببارد زراعت موفقی خواهند داشت.


کتان های پائیزه شامل کتان هایی است که طول دوره زندگی آنها طولانی و مقاومت آنها در مقابل سرما زیاد است و سرمای تا (12-) درجه را بخوبی تحمل می نمایند. کتان های روغنی جز و این دسته محسوب می شوند.


کتان های بهاره شامل انواعی می باشند که طول دوره رشد آنها کمتر از پائیزه و در دوره رشد بویژه در اوایل دوره زندگی به سرما نیازی ندارند و اگر هوا سرد باشد بخوبی رشد نمی کنند زیرا در مقابل سرما حساس می باشند این دسته شامل کتانهای لیفی یا فیبری هستند. بطورکلی کتان گیاهی روز بلند است و هر گاه طول روز 14 تا 18 ساعت باشد گلدهی گیاه در مدت 10 تا 15 روز انجام و به اتمام خواهد رسید.


زمین جهت کشت کتان باید دارای عمق کافی و کاملاً قابل نفوذ باشد و از طرفی باتلاقی نباشد. خاک های رسی شنی بدون زه و نسبتاً عمیق، همچنین خاک های لمونی که دارای مواد غذایی کافی باشند برای کشت این گیاه مناسبند. PH خاک هایی که دارای pH حدود 7 و یا کمی اسیدی باشند، برای کاشت آن مناسبند لیکن بهترین pH بین 5/5 تا 7 می باشد. خاک های شنی و خاک هایی که دارای هوموس زیادی می باشند برای کاشت کتان مناسب نیستند. زیرا زیادی هوموس روی الیاف همچنین مقاومت گیاه در برابر ورس موثر واقع شده و مقاومت گیاه را در مقابل ورس کم می کند (البته در مورد کتان لیفی) کشت کتان روغنی بر خلاف کتان لیفی در خاکهای هوموسی نتیجه بخش بوده و به علت زیادی ازت تعداد شاخه ها و مقدار محصول را بالا می برد.


بطور کلی مواد مورد نیاز اصلی کتان عبارتند از: فسفر، پتاس و ازت در زمینی که کتان روغنی کاشته می شود افزایش فسفر به زمین موجب ازدیاد روغن شده و وجود اسید فسفریک تاثیر نسبی در زود رسی محصول دارد. مقدار مواد مورد نیاز کتان بر حسب شرایط محیط و جنس خاک به قرار زیر است : کتان لیفی ازت خالص 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار ، کتان روغنی : ازت خالص 80 کیلوگرم در هکتار فسفر خالص برای هر دو نوع کتان حدود 100 کیلوگرم در هکتار (به صورت ) در خاکهایی که از لحاظ پتاس خیلی ضعیف باشند می توان برای جبران کمبود بین 75 تا 100 کیلوگرم در هکتار پتاس اضافه نمود. ضمناً می توان 30 تا 40 تن در هکتار کود دامی پوسیده به خاک اضافه کرد و همراه با شخم پائیزی به زیر خاک فرو برد. بطورکلی نیاز کتان به پتاس و ازت چندان زیاد نبوده لیکن نیاز آن به فسفر زیاد است زیادی ازت در زمین سبب کاهش کیفیت الیاف و کلفت شدن آنها می گردد. تناوب : بهترین گردش زراعی برای کتان بعد از غلات مانند گندم و چاودار است همچنین می توان آنرا بعد از سیب زمینی و یا چغندر قند به شرط آنکه زمین فاقد علف هرز باشد کشت نمود. از کشت کتان در زمینهایی که چند سال متوالی غلات کاشته شده و همچنین از کشت متوالی آن در یک زمین باید خودداری نمود. کشت کتان را بعد از شبدر ، یونجه و یا نباتات علوفه ای می توان انجام داد.

تخم کتان


روش کاشت و تکثیر گیاه کتان

زمینی که کتان کاشته می شود نباید علف هرز و بقایای محصول سال قبل را داشته باشد همچنین باید خاک دارای عمق کافی و قسمت سطح الارض آن نرم و قابل نفوذ باشد. لذا باید زمین را در پائیز و قبل از شروع سرمای زمستان و یخبندان شخم زد و عملیات تکمیل تهیه زمین را قبل از بذر پاشی انجام داد. در بهار قبل از کاشت زمین را باید دیسک زد تا کلوخها کاملاً خرد شده علفهای هرز نیز زیر خاک قرار گیرند.

انتخاب و آماده کردن بذر : ابتدا باید نسبت به انتخاب واریته مورد نظر اقدام شود و بهتر است قبل از کاشت بذر آنرا با مواد ضد عفونی کننده برای جلوگیری از سرایت بیماریهای قارچی ضد عفونی نمود. مقدار بذر برای تولید کتان حدود 100 تا 120 کیلو در هکتار که در مناطق مرطوب می توان 160 تا 180 کیلوگرم مصرف نمود. مقدار بذر مصرفی برای کتان لیفی روغنی حدود 35 تا 60 و حداکثر 80 کیلوگرم در هکتار می باشد. فواصل گیاهان در روی خطوط در مورد کتان لیفی بین 7 تا 10 و در مورد کتان روغنی حدود 10 تا 15 سانتی متر باید در نظر گرفته شود. عمق کاشت بذر کتان در شرایط مناسب زراعتی و خاک حدود 1 سانتی متر است خصوصیات واریته انتخابی شامل: (1) مقاوم به سرما (2) مقاوم به ورس

کتان تابع شرایط منطقه، نوع خاک و نوع کتان می باشد. معمولاً اراضی سبک را بایستی زودتر کشت کرد و سپس به کشت زمینهای سنگین اقدام نمود. از طرفی کتانهای پائیزه را باید زمانی کشت کرد که تا قبل از شروع سرمای زیاد گیاه بخوبی رشد کرده و بتواند در مقابل سرمای زمستان مقاومت نماید. کتانهای بهاره را موقعی کشت می نمایند که سرمای زمستان بکلی بر طرف شده و خطر سرمازدگی در پیش نباشد. تاریخ کشت کتانهای بهاره با در نظر گرفتن شرایط جوی از اوایل فروردین تا اوایل اردیبهشت می باشد. کشت خطی کتان به مراتب بهتر از کشت دست پاش بوده در اینصورت فواصل بوته ها 10 تا 15 سانتی متر و فاصله ردیف ها 50 سانتی متر خواهد بود. در صورتیکه بذر پاشی در شرایط مساعد و خوب انجام شود حدود 90 درصد بذور در مدت پنج روز جوانه تولید می نمایند. در این شرایط هر گاه تعداد بذر جوانه زده در 5 روز کمتر از 90 درصد باشد. باید مقدار بذر بیشتری کاشته شود تاکمبود قوه نامیه جبران شود زمانی که تعداد بذر سبز شده کمتر از 75 درصد باشد،باید نسبت به کشت مجدد و یا واکاری اقدام نمود.

کتان گیاهی است یکساله با ریشه های ضعیف و دوره رشد و زندگی آن حدود 100 تا 120 روز (در مورد کتانهای بهاره) است. به علت کوتاه بودن دوره رشد لازم است در موقع جوانه زدن مواد غذایی کافی و لازم در اختیار گیاه باشد کتان در شرایط مناسب بین 5 تا 8 و حداکثر 15 روز بعد از کاشت جوانه تولید کرده و جوانه آن از خاک خارج می شود و حدود 70 روز بعد از تولید جوانه گل دادن آن شروع می گردد و 30 تا 45 روز بعد ار ظهور اولین گل دوره رشد آن کامل و محصول رسیده و آماده برداشت می باشد.

گل کتان

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی کتان

روغن تخم کتان علاوه بر داشتن Omega-3 دارای ویتامین E نیز می باشد و حتی اگر به مقدار بیش از احتیاج ( یک قاشق چایخوری در روز ) مصرف شود عوارض جانبی نخواهد داشت.


خاصیت مهم دیگر روغن کتان اثر ضد تورم آن می باشد . میگرنهای دردناک را شفا دادنه و عادات ماهانه دردناک را از بین می برد. مطالعات جدید نشان داده است که روغن تخم کتان حتی می تواند مصونیت بدن را در مقابل بیماریها بالا ببرد . استفاده از این روغن از سرطان جلوگیری می کند.


تخم کتان به علت داشتن موسیلاژ زیاد نرم کننده بسیار خوبی است و در رفع یبوست می توان از آن استفاده کرد . بدین منظور باید تخم کتان را روی زبان ریخت و با مقدری آب آنرا بدون جویدن بلعید و یا می توان تخم کتان را در آب خیس کرده و صبح ناشتا خورد.


دم کرده تخم کتان نیز معجزه گر است. دم کرده آن علاج بیماریهای مجاری ادرار ، زخم معده و وروم روده، یبوست، ورم مثانه، سنگ کلیه، ‌سرفه، دردهای پریود و حتی مرض قند می باشد.


می توان تخم کتان را با مقدایر آب جوشانید و سپس جوشانده آنرا در داخل وان حمام ریخت و در آن دراز کشید. خارش پوست را فورا از بین می برد.

separator line

بیشتر بخوانید:

با روش کاشت درخت انگور و نگهداری از آن آشنا شوید

روش کاشت درخت تسبیح و خواص درمانی آن

روش های کاشت درخت پالونیا و کاربردهای آن

separator line



این مطلب چقدر مفید بود ؟
3.8 از 5 (11 رای)  

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits