درخت کاج و مضرات آن!

از درخت کاج بیشتر بدانید

درخت کاج بومی مناطق دیگر زمین است و وارد کشور ما شده است. شاید سرسبزی درخت کاج در همه فصول تنها فایده ای است که بتوان به این درخت نسبت داد و احتمالا دلیل ورود آن به ایران نیز همین بوده است.

مضرات درخت کاج

امروزه کمبود آب و پایین رفتن سفره های زیر زمینی و بالا رفتن درجه حرارت و اصطلاحا گرمایش کره زمین و آلودگی به عنوان بزرگترین معضل موجود در مسایل تخصصی فضای سبز به شمار می‌رود.

به علاوه این که ضعیف بودن خاک از نظر ماکرو ومیکرو،کمبودها را دو چندان کرده است؛ لذا متخصصین این رشته را بر آن می‌دارد تا گونه‌هایی را جهت کاشت در سطح شهرهای بزرگ انتخاب نمایند که علاوه بر حفظ هدف اصلی "زیبایی منظر"دارای شرایط نگهداری ایده آل ،هم از نظر جوی و هم از نظر هزینه‌های جانبی باشد.

متاسفانه در ایران با توجه به مساله کم آبی"غیر از شمال کشور" قرن‌هاست که در کاشت درختان توجه به این کم آبی نشده و در دو سده گذشته با توجه به غلبه و سلطه فرهنگ غربی و نیز تقلیدهای غیر منطبق با موقعیت جغرافیایی، مقتضیات بومی و سلایق مردم مشکلاتی را ایجاد کرده اند.

به هر حال یکی از مشکلات مربوط به این بخش ،کاشت درخت کاج در شهرهای ایران است. درخت کاج بومی نیست، میوه ندارد، چوب آن دیر رشد می‌کند، درمصارف صنعتی و غیر صنعتی کم بازده است، به علت سمی بودن برگ‌های سوزنی درخت کاج پرندگان روی آن لانه نمی‌سازند یا کمتر آشیانه می‌کنند، در زیر چتر آن گیاهان رشد نمی‌کنند، تولید اکسیژن برگ‌های سوزنی شکل کاج نسبت به چنار، سرو، بلوط و نارون در حد صفر می‌باشد، تنها فایده آن سبز بودن در تمام فصول است. مضافا این که تحقیقات عده‌ای از متخصصان و صاحب‌نظران نیز حکایت از مضرات و معایب دیگری برای کاج دارد از جمله :

1- درخت کاج در برابر مواد سمی و باران‌های اسیدی ،آسیب پذیر است.
2- به علل گوناگون آفت‌ها و آلودگی‌ها در اطراف درخت کاج  انباشته می‌شوند.
3- به دلیل برگ‌های سوزنی ،سطح کمتری را پوشش داده و قدرت تصفیه هوا و ساخت اکسیژن در حد صفر می‌باشد.
4- درخت کاج خاک پیرامون خود و زیر درخت را اسیدی کرده و مانع از رشد گونه‌های دیگر گیاهان می‌شود. تولید این اسید به حدی زیاد است که برای کاشت درختان دیگر به غیر از درخت کاج باید محل کاشت کاج را تا عمق چهار متر خاک برداری کنند.
5- برخی براین عقیده اند که این نوع کاج نوعی اکسید نیتروژن را وارد فضا می کند که درفضای شهرهای پر تردد شهری که اکسید نیتروژن  بیش از اندازه توسط صنایع و خودروها تولید می‌شود به جای تصفیه هوا بر آلودگی می‌افزاید، سایه انداز مناسبی هم ندارد.
6- مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که متوسط پوشش علفی در تیپ کاج سوزنی برگ 1/2 % است که عامل آن را می توان موارد ذیل دانست: خاصیت آللوپاتی گونه کاج تهرانی، کمبود رطوبت مورد نیاز پوشش علفی، کوبیدگی شدید خاک، تراکم زیاد درختان کاج در واحد سطح، نور و حرارت کم و فراوانی لاش برگ و سوزنی‌های ریخته شده و تولید آهک و اسید در قطعاتی که کاج سوزنی کاشته شده است.
7- طی سالیان گذشته آتش سوزی‌هایی که در پارک های جنگلی اتفاق افتاده است اغلب در قطعات کاج بوده که براثر قابلیت زیاد اشتغال برگ های سوزنی خشکیده (صمغ و رزین) می‌باشد.
8- برخلاف سرو، چنار، بلوط ، نارون، کنار و زبان گنجشک که گرچه آنها هم میوه ندارند، ولی در جریان جابجایی هوا و فرصت دهی به سایر گیاهان ممانعتی مثل کاج ندارند.
9- از نظر فرهنگی و در بین عامه مردم درخت کاج نماد گورستان است و از طرفی یاد‌آور مراسم غربی بوده و با مراسم و فرهنگ ایران چندان انطباق ندارد و هیچ زیبایی برای پارک‌ها و معابر ندارد .
10- چون رطوبت سطحی زمین را به اعماق هدایت می کند در اطراف آن گیاهی رشد نمی‌کند، اگر گیاهی هم کشت شود نیاز به آب فراوان دارد.
11- پرندگان تمایلی به لانه سازی بر شاخسار این درخت ندارند.

لذا با توجه به این نظریات و این که اصولا دریافت هر فرد عادی این است که در منزل خود به جای کاج ،درختان میوه دار یا درختان زیبایی چون چنار- سرو- نارون- بلوط - بید مجنون- کنار و اقاقیا کاشته شود نتیجه می گیریم "اگر شهر ما خانه ماست" پسند مردم و مصلحت عامه بر این است که به جای کاشت درخت کاج و ایجاد جنگل‌های کاج که طبق یک تحقیق علمی ، طرحی شکست خورده است، درختان مفیدی کاشته شوند که اگر آب را مصرف می کنند غیر از زیبا کردن فضای شهر و اطراف آن، از میوه ، چوب، برگ و سایر مزایای آنها به نفع کشور استفاده شود، درختانی مانند: چنار- سرو- نارون- بلوط- تبریزی- زیتون- توت- سنجد- زبان گنجشک- خرمالو- تبریزی- انجیر- گلابی- سیب - اقاقیا- عناب- کنار- بید مجنون و..

رابطه بین کاشت درخت کاج و شیوع آلرژی

در سال‌های اخیر متاسفانه حساسیت‌های فصلی، آسم و سایر آلرژی‌ها شیوع زیادی پیدا کرده و این آمار روز به روز رو به افزایش است؛ در این یاداشت به نقش درخت کاج که مهمان ناخوانده‌ی شهرهای کشورمان در دهه‌های اخیر شده است در افزایش شیوع آسم و آلرژی بخصوص در کودکان، نوجوانان و جوانان می‌پردازیم تا شاید تصمیم توسعه فضاهای سبز کشورمان را به جای افزایش و تکثیر درخت کاج‌، به ازدیاد درختان بومی کشور خودمان همچون درخت‌های گردو، بادام، پسته، خرمالو، توت از درختان میوه‌دار یا لااقل درخت‌های بی‌ثمر بید مجنون، تبریزی و چنار تغییر دهیم.

هرگاه انسان اکوسیستم طبیعی محیط زیست خود را تغییر داده است متاسفانه اختلالاتی در سلامت جامعه ایجاد شده، یکی از این تغییرات نابجا در محیط زیست، کاشت فراوان درخت کاج در تهران و اکثر شهرهای ایران است که هم باعث بیماری انسان‌ها و هم باعث بیماری خاک و آسیب دیدن شدید آن شده است.

آلرژی یا بیماری افزایش حساسیت که امروزه گریبان‌گیر بسیاری از خانواده‌ها است در واقع یک نوع واکنش تغییر یافته به یک ماده‌ حساسیت‌زا برای سیستم ایمنی بدن است.

از مواد حساسیت‌زا در یک منطقه می‌توان به گرده‌ گیاهان غیر بومی آن منطقه اشاره کرد که سیستم ایمنی بدن مردم آن منطقه با این ماده تطابق ایمنی ندارد و این مواد می‌توانند واکنش‌های حساسیتی شدیدی به خصوص در کودکان، نوجوانان و جوانان ایجاد کند؛ یکی از این مهمان‌های ناخوانده که شاید عمداً یا سهواً در شهرهای ایران عزیز بسیار کاشته شده‌، درخت کاج‌ هستند که در واقع این درختان، بومی مناطق دیگری از کره‌ زمین هستند و به زور وارد ایران شده‌اند.

سن باردهی درخت کاج‌  حدود 7- 6 سالگی است و هر ساله مقادیر بسیار زیادی گرده تولید می‌کنند؛ در هر کیلو‌گرم حدود 30 هزار گرده وجود دارد که به شدت حساسیت‌زا هستند.

در فصل گرده‌افشانی، گرده‌های درخت کاج  توسط جریان هوا و باد در تمام مناطق انتشار پیدا می‌کنند و می‌توانند در افراد مستعد، ایجاد بیماری آسم و آلرژی شدید کنند.

سایر مضرات سوزنی ‌برگ‌های غیر بومی مانند درخت کاج

1. عدم تطابق درخت کاج با زیست‌بوم ایرانی که درختان برگ‌ریز دارد؛ گیاهان درختی ایران، به‌جز چند نمونه سوزنی‌برگ که در شرایط و مناطق محدودی زندگی می‌کنند، همگی برگ‌ریز هستند و گیاهان غیردرختی، قارچ‌ها، میکروارگانیسم‌ها و جانوران بومی ایران نیز خودشان را مدت‌هاست که با چنین درختانی وفق داده‌اند.

در ابتدای بهار که درختان برگ‌ریز هنوز برگ ندارند، نور خورشید بیشتر به خاک می‌رسد، دمای خاک، گیاهان علفی و میکروارگانیسم‌ها به‌سرعت افزایش می‌یابد، خاک غنی می‌شود و در مدت کوتاهی زیست‌بوم کوچکی پای درختان بهاری تشکیل می‌شود که بقای جنگل را تضمین می‌کند اما پای درختان سوزنی‌ مانند درخت کاج همیشه تاریک و سایه است و میکروارگانیسم‌ها و گیاهان کوچک، به‌خصوص افزایش‌دهندگان نیترات خاک، فرصت رشد بهاری پیدا نمی‌کنند.

2. درخت کاج و برهم خوردن تعادل نیترات؛ این گیاهان تعادل نیترات خاک را به‌شدت به‌هم می‌زنند؛ خود سوزنی‌برگ‌ها از جمله درخت کاج نیاز چندانی به نیترات ندارند، در حالی که اغلب گیاهان دیگر نیاز به فعالیت میکروارگانیسم‌های نیترات‌ساز دارند. پای درختان سوزنی‌برگ نیترات کافی تولید نمی‌شود و البته خاک شروع به اسیدی شدن می‌کند.

3. درخت کاج و برهم خوردن تعادل آب؛ درختان سوزنی‌برگ مثل درخت کاج مخصوص مناطق کم‌آب و خشک هستند، این گیاهان نه‌تنها برای زنده ماندن در مناطق خشک تطابق یافته‌اند، بلکه آب‌وهوا را حتی خشک‌تر هم می‌کنند. میزان آبی که این درختان از زمین جذب می‌کنند، به‌اندازه درختان پهن‌برگ است، در حالی که میزان آبی که به‌صورت تعریق به هوا پس می‌دهند، بسیار کمتر است.

به‌علاوه آن‌ها مانع رسیدن حدود یک‌پنجم آب باران به زمین می‌شوند. در حقیقت گیاهان مخروطی، در شرایط خشک بهتر رشد می‌کنند بنابراین شرایط رقابت را به‌نفع خود تغییر می‌دهند تا پس از خشک شدن اقلیم گیاهان دیگر نتوانند رشد کنند و بمیرند؛ در کشورهای اروپایی که منابع آب از ایران وضعیت بسیار بهتری دارند، برای پیش‌گیری از خشک شدن اقلیم، درختان مخروطی با درختان پهن‌برگ جایگزین می‌شوند. این خشکی اقلیم همان وضعیتی است که در حالت پیش‌رفته در صحرای آریزونا (موطن اصلی سرو نقره‌ای) هم دیده می‌شود.

4. درخت کاج و برهم خوردن تعادل هوموس؛ درختان پهن‌برگ هر سال با خزان کردن، مقدار زیادی مواد غذایی به خاک محل زندگی خود بازمی‌گردانند که با تجزیه شدن به کودی مناسب و مفید برای بقای جنگل تبدیل می‌شود اما سوزنی‌برگ‌هایی مانند درخت کاج نه‌تنها خزان نمی‌کنند بلکه وجود رزین، تربانتین و دیگر متابولیت‌ها، مانع تجزیه مواد اندک پس‌مانده از مخروطیان می‌شود، مواد گیاهی تجزیه‌نشده می‌مانند، اسیدی می‌شوند و گیاهان بومی ما (که اغلب قلیایی‌پسند هستند) منقرض می‌شوند.

5. درخت کاج و از میان رفتن تنوع جانوری؛ سوزنی‌برگ‌هایی مثل کاج برای گرده‌افشانی نیاز به حشرات ندارند بنابراین غذایی هم برای حشرات گرده‌افشان تولید نمی‌کنند در حالی که گیاهان پهن‌برگ به حشرات وابسته هستند و به همین دلیل غذای مورد علاقه حشرات را هم تهیه می‌کنند؛ وقتی در یک ناحیه درختان سوزنی‌برگ به‌جای گیاهان پهن‌برگ رشد می‌کنند، حشرات گرده‌افشان مثل زنبورها و پروانه‌ها نیز منقرض می‌شوند.

بیشتر بخوانید:

میوه کاج : ۱۴ خاصیت درمانی میوه درخت کاج

۱۵ خاصیت دارویی درمانی درخت عَرعَر (آیلان)

درخت توپی درختی عجیب و مرگبار