دلگرم
امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
آموزش کاشت، مراقبت و نگهداری از چلغوز

آموزش کاشت چلغوز و نحوه صحیح پرورش آن

آموزش کاشت، مراقبت و نگهداری از چلغوز
5
زمان مطالعه: 10 دقیقه
آشنایی با نحوه و زمان کاشت چلغوز : چلغوز دانه ای آجیلی و سودمند است که مغز آن شبیه به تخمه آفتابگردان بوده و طعمی مشابه بادام و پسته دارد.

پرورش و کاشت حرفه ای چلغوز در گلدان ، باغچه و مزرعه

راهنمای کاشت چلغوز

چلغوز از نوعی کاج که بومی هیمالیا، پاکستان و افغانستان است به دست می آید و به جز قیمت بالایش، پروتئین، فیبر، آنتی اکسیدان، پتاسیم، ویتامین E، چربی و انرژی بالایی هم دارد. چلغوز دانه ای آجیلی و سودمند است که مغزآن شبیه به تخمه آفتابگردان بوده و طعمی مشابه بادام و پسته دارد. مشهدی ها این دانه را به خوبی می شناسند و از طرفداران پر و پا قرص آن هستند. اگر سفری به قسمت های مختلف استان خراسان داشته باشید حتما از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب این استان، چلغوز را در مغازه ها و فروشگاه های خشکبار بارها خواهید دید. دانه ای قهوه ای رنگ که وقتی آن را در پوسته چوبی اش می بینید به یاد هسته خرما می افتید. این دانه را وقتی بو می دهند با صوت خاصی سر باز می کند و دانه چلغوز از آن خارج می شود.

در واقع چلغوز، میوه نوعی صنوبر بزرگ با برگ های سوزنی کوتاه و ضخیم بوده که بومی پاکستان، افغانستان و شمال شرق ایران از جمله شیروان است.در قدیم شیرازی ها و اراکی ها چلغوز خور قهاری بودند، اما امروزه در شمال به خصوص گیلان و در سراسر مشهد مصرف آن متداول شده است؛ چلغوز، دانه ای پرچرب و سرشار از اسیدهای آمینه ضروری و اسیدهای چرب غیراشباع مفید است. روغن آن همچون روغن زیتون از افزایش کلسترول بد خون جلوگیری کرده و سرخرگ ها را از آسیب حفظ می کند و از حملات قلبی می کاهد.

روش کاشت چلغوز

بذور کاج چلغوز در خاک های سبک و فقیر (شنی) ، متوسط (لوم) و سنگین (رسی) قادر به رشد هستند ولیکن خاک های زهکش دار را بهتر می پسندند. رشد بذور در PH خنثی تا اسیدی مطلوب ترند .بهتر است بذور چلغوز را بمحض رسیدگی در گلدان ها بصورت منفرد بکارند و در زیر شاسی ها یا چارچوب های سرد (cold frame) بویژه در اواخر زمستان نگهداری کنند. یکدورۀ کوتاه مدت "زمستانه شدن" یا "استراتیفیکاسیون" (stratification) طی 6 هفته در دمای 4 درجه سانتیگراد می تواند به بهبود جوانه زنی بذور انباری کمک نماید.

چلغوز

قلمه زنی چلغوز

از این روش فقط زمانی استفاده می شود که قلمه ها (cutting) را از درختانی با عمر کمتر از 10 سال تهیّه نمایند. قلمه ها باید شامل ساقه های کوتاه و دسته ای از برگ های سوزنی باشند. کندن جوانه های ساقه چند هفته قبل از تهیّه قلمه ها می تواند بر موفقیّت ریشه زایی قلمه ها بیفزاید. قلمه ها معمولاً به کندی رشد می کنند. بهرحال در زمان حاضر اطلاعات کافی و کاملاً مفیدی از چگونگی تکثیر کاج چلغوز موجود نمی باشد .

پرورش نهال های چلغوز

نهال های (seedling) پرورشی را بمحض مهیّاشدن شرایط اقلیمی به محیط طبیعی و دائمی منتقل می کنند و از آنها برای مدت 2-1 سال بخوبی مراقبت بعمل می آورند. اینگونه نهال ها دارای سیستم ریشه ای بسیار کم پشت و پراکنده ای هستند لذا انتقال سریع تر آنها در زمین اصلی توصیه می گردد. نهال ها را در دوره نوجوانی با ارتفاع 90-30 سانتیمتری در زمین اصلی غرس می کنند. البته درصد موفقیّت نهال هایی که دارای ارتفاع 10-5 سانتیمتر باشند، بمراتب بیشتر است ولیکن باید علف های هرز اطرافشان را طی یک دوره نسبتاً طولانی با پاشیدن مالچ های مناسب کنترل نمود. نهال های بزرگ به سختی استقرار می یابند و برای چندین سال بکندی رشد می کنند. آنها سیستم ریشه دهی گسترده ای نخواهند داشت لذا در برابر بادهای شدید آسیب پذیرند.

شرایط کاشت چلغوز

این گیاه در شرایط محیطی آفتابی با خاک های زهکش دار رشد می کند و در طی 10 سال اولیه رشد به ارتفاع 7 فوت و پهنای 4 فوت می رسد. این درخت از ارتفاع 25-10 متر و تاج عمیق ، وسیع و طویل برخوردار است. شاخه دهی آن بصورت قائم است امّا در جنگل های متراکم حائز تاج باریک و کم عمق خواهد بود. پوست درخت بحالت ورقه ورقه و چروک خورده است بطوریکه با کندن این پوسته ها لایه ای به رنگ سبز متمایل به خاکستری روشن نظیر کاج "p . bungeana" هویدا می گردد.

نهال چلغوز تحمل وضعیت سایه را ندارند و در شرایط خاک های خشک و مرطوب به رشد بهتری دست می یابند گواینکه متحمل به خشکی هستند. نهال ها در شرایط بسترهای شنی یا لوم- سنگریزه ای حائز نور کافی و زهکشی مناسب بخوبی رشد می کنند. آنها خاک های باتلاقی یعنی شرایط عدم برخورداری از زهکشی را نمی پسندند. اینگونه کاج ها در اراضی رسی نیز رشد می یابند. نهال های استقراریافته نسبت به خشکی متحمل هستند .به کشاورزانی که زعفران می کاشتند اما اکنون در زمین های زراعی آنها به جای زعفران هندوانه کشت می شود چلغوز می تواند جایگزین مناسبی برای کشت زعفران باشد. چون در جاهایی که زعفران کشت می شود هم از نظر آب و هوا و هم از نظر ph خاک می توان چلغوز را کاشت و بهره برداری مناسب داشت.این خشکبار تقریبا در همه جای ایران می تواند کشت شود اما در مناطق گرم و خشک از بهره وری بهتری برخوردار خواهد بود.

چلغوز

تهدیدات زیستی کاج چلغوز

درختان کاج چلغوز در همراهی با جوامعی از درختان "کاج آبی" (blue pine) با نام علمی "pinus wallichiana" و "سدر هیمالیا" (Doedar cedar) با نام علمی "cedrus deodara" می رویند. گونه های فوق در فهرست گیاهان کم خطر و نزدیک به آستانه تهدید به انقراض قرار دارند. قطع بیرویه اصله های درختان و چرای شدید مرغزارهای محل رشد آنها موجب کاهش شدید روند تجدید حیات و باززایی از طریق ریزش بذرها می شوند که بدینطریق ممکن است بمرور سبب انقراض گونه های مذکور گردند. مؤسسه جنگلداری ایالت "هیمالاپرادش" هندوستان می کوشد تا از طریق تکثیر مصنوعی کاج های چلغوز در بسیاری از مناطق به بقاء آنها کمک نماید ولیکن نشانه ها حاکی از کمبود موفقیّت در استقرار نهال های پرورشی بوده اند.

جنگل های کاج چلغوز بطور مداوم و بگونه ای روزافزون در سراسر مناطق رشد به زوال می گرایند امّا تاکنون اطلاعات دقیقی از چنین کاهش تدریجی در دست نیست. اینک تخمین می زنند که وسعت چنین جنگل هایی به میزان 30 درصد وضعیت گذشته رسیده اند. اینگونه درختان در افغانستان ، چین ، تبت (منطقه "زیزان") ، هندوستان (منطقه جامو و کشمیر) و نواحی شمالی پاکستان رشد می نمایند. آنچه امروزه مشاهده می گردد، نشاندهنده قرار گرفتن جمعیت درختان کاج چلغوز در آستانه برخی از تهدیدات ویرانگر است. وسعت مناطقی که این جنگل ها در کشورهای مختلف اشغال کرده اند ، قابل وثوق و استناد نیست ولیکن احتمالاً وسعتی کمتر از 2000 کیلومتر مربع دارند. این چنین جنگل هایی به صورت قطعات کوچک و پراکنده قرار گرفته اند و بطور مداوم در معرض خطرات عدیده ای قرار دارند. جمعیت کاج چلغوز بسیار پراکنده است. آنها در قطعات کوچک و کم تراکم واقع هستند و مداوماً روند کاهش را طی می کنند. تعداد اراضی تحت اشغال آنها را در حدود 10 منطقه عنوان می شوند.

اصلی ترین تهدیدات جنگل های کاج چلغوز

1) تخصیص اراضی جنگلی به امور کشاورزی
2) افزایش قطعه قطعه شدن اراضی جنگلی
3) چرای مفرط در جهت کاهش تکثیر طبیعی
4) برداشت بیرویه مخروط های حاوی بذور منجر به سلب ازدیاد طبیعی
5) قطع درختان برای کاربردهای نجاری و سوخت خانگی.

چلغوز

عملیات حفاظت و نگهداری از چلغوز

در افغانستان به تأسیس ایستگاه هایی جهت حمایت از بذور کاج چلغوز ایجاد پرداخته اند و بسیاری از محدوده های رشد آنها را بعنوان مناطق حفاظت شده، تعیین کرده اند. بهرحال بسیاری از اراضی جنگلی کاج چلغوز که در داخل مناطق حفاظتی و یا خارج از آنها قرار دارند، در معرض تنزل حاصلخیزی و فرسایش ناشی از :چرای مفرط ، تبدیل به اراضی کشاورزی و قطع درختان برای تأمین سوخت و الوار می باشند.امروزه ضرورت دارد که مجموعه ای از برنامه های احیاء جنگل ها (reforestration) در راستای استفاده پایدار از درختان کاج چلغوز بکار گرفته شوند تا تهدیداتی که برای کاهش جمعیت آنها وجود دارند، بی اثر یا کم اثر شوند.

خواص چلغوز

  • چلغوز به دلیل کمک به کاهش تری گلیسرید خون یار مهربان کبد است و به جهت فیبر و چربی بالا کور کننده خوب اشتهاست.پتاسیم و منگنز آن به تعادل فشار خون کمک کرده و منیزیم این دانه از بی خوابی های شبانه می کاهد و دردهای عضلانی، خستگی مفرط، تنش و اضطراب را بر طرف می کند.
  • این میوه بالاترین میزان تراکم اسید اوریک را در میان مغزها دارد. این اسید که نوعی تک چربی اشباع شده است، به کبد کمک می کند تا تری گلیسیرید مضر را از بدن دفع کند.
  • تک چربی اشباع شده در آن، خاصیت روغن زیتون را دارد و برای قلب مفید است. علاوه بر آن چلغوز با کاهش دادن کلسترول و محافظت از رگ های خونی در مقابل آسیب دیدگی، مانع از بروز حمله قلبی می شود. آنتی اکسیدان موجود در آن سلول ها را از آسیب های رادیکال های آزاد محافظت می کند. منبع غنی آهن است که میزان گلبول های قرمز بدن را بالا می برد.
  • مصرف گیاه چلغوز به دلیل وجود چربی غیر اشباع و اسیدآمینه باعث تقویت حافظه، چشم نافع و سیستم ایمنی بدن می شود.
  • گفتنی است؛ می توانید مغز چلغوز را نرم کرده و سپس بر روی پوست بمالید و بعد از مدت 45 دقیقه آن را بشویید، این عمل باعث تقویت پوست می شود.

خواص دارویی و درمانی چلغوز

  • چلغوز به دلیل داشتن منیزیم موجب از بین رفتن بی خوابی های شبانه می شود.
  • پتاسیم و منگنز موجود در چلغوز موجب تعادل فشار خون می شود.
  • چلغوز دردهای عضلانی، تنش و اضطراب و خستگی مفرط را از بین می برد.
  • خواص چلغوز موجب رفع سنگ مثانه می شود.
  • برای افرادی که سرد مزاج هستند و میلی به روابط جنسی ندارند، مصرف چلغوز توصیه می شود و موجب افزایش قوای جنسی در آن ها می شود.
  • چلغوز موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود.
  • افرادی که کمبود اسپرم دارند چلغوز را همراه با بادام هندی روزانه مصرف نمایند.
  • از دیگر خواص چلغوز، درمان تیرگی پوست است. برای رفع تیرگی پوست، مغز چلغوز را نرم کنید و به صورت پماد روی پوست یا صورت بمالید و پس از یک ساعت بعد ولرم بشویید. (مغز چلغوز بسیار چرب است و به راحتی به شکل پماد یا خمیر در می آید.)
  • چلغوز را در سرکه خیس کنید و سپس میل نمایید. درمان بسیار خوبی برای از بین رفتن مشکلات کبد می شود.
  • چلغوز با چربی ها و فیبری که دارد موجب کاهش اشتها می شود در نتیجه کاهش وزن را به دنبال خواهد داشت.
  • چلغوز سرشار از تک چربی اشباع نشده است. این نوع چربی علاوه بر کاهش کلسترول حون، موجب حفاظت از سرخرگ ها از هرگونه آسیب و در نتیجه خواص چلغوز باعث جلوگیری از حملات قلبی می شود.
  • چلغوز منبع عالی از پتاسیم و منگنز است و همچنین سرشار از ویتامین E ,K، نیاسین و فیبر است. وجود این مواد مفید در این دانه موجب تعادل در سطح فشار خون و حفظ سلامت قلب می شود.
  • چلغوز دارای میزان بالایی از آنتی اکسیدان ها است که این عامل موجب حافظت سلول های بدن از آسیب های رادیکال های آزاد می شود.
  • چلغوز منبع غنی از آهن است که موجب افزایش گلبول های قرمز بدن می شود.
  • وجود ویتامین A و E در چلغوز برای سلامت چشم و پوست موثر و مفید است.

بیشتر بخوانید:

۲۰ خواص دارویی و درمانی چلغوز + مضرات تخمه چلغوز

خواص بی نظیر و معجزه آسا گیاه دارویی گلرنگ( کاجیره یا کاغاله)



این مطلب چقدر مفید بود ؟
3.0 از 5 (5 رای)  

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits