آشنایی با اصول کاشت جعفری و خواص آن

روش کاشت جعفری

جعفری یکی از سبزی های است که بومی اروپا بوده و از گیاهان دو ساله‌ای به شمار می‌آید که در همان سال اول تولید برگ می کند. از آنها به عنوان سبزی خام و یا سبزی پخته استفاده می‌شود. ارتفاع سبزی جعفری در سال اول رشد، بین ۳۲ تا ۴۲ سانتیمتر است و در سال دوم گیاه تولید شاخه های گل دهنده می‌کند. گونه های مختلفی از گیاه جعفری بر اساس شکل برگ وجود دارد که شامل جعفری برگ صاف، جعفری مجعد و جعفری ریشه‌ای است. در بین انواع جعفری، جعفری‌های با برگ صاف پرطرفدارتر بوده و دارای مواد معطر بیشتری در برگ‌ها هستند.

ریشه این گیاه نازک و محکم با عمق زیاد است که می‌تواند تا عمق یک متری خاک نفوذ کند و از این رو جعفری یکی از سبزی‌های مقاوم به خشکسالی و کم آبی است. سبزی جعفری سرشار از انواع ویتامین‌ها به ویژه ویتامین ث و روغنهای فرار است و املاحی مانند آهن، کلسیم، فسفر، پتاسیم در آن به مقدار فراوان وجود دارد.

انواع جعفری در ایران

در ایران معمولاً دو نوع جعفری وجود دارد. یکی با برگ های ناصاف، چروکیده، کمی خشن و به رنگ سبز تیره، که این نوع جعفری صدمات مکانیکی و بسته بندی را بهتر از نوع دیگری تحمل می کند.

نوع دوم عبارت است از جعفری با برگ های صاف، لطیف، نرم و به رنگ سبز روشن؛ که نوع اخیر در ایران طرفداران بیشتری دارد. البته نوع اول سرما و یخبندان را بهتر از دومی تحمل می کند.

اصول کاشت جعفری

بذر جعفری به کندی جوانه می زند و جوانه زدن آن حدود 20 تا 25 روز طول می کشد. البته این مدت بر اساس شرایط محیطی ممکن است کمتر یا بیشتر شود. در خارج از ایران ابتدا خزانه می گیرند و سپس بوته ها را نشا می کنند. در ایران بذر را مستقیما می کارند و در بعضی مناطق چند ساعتی (حدود 24 ساعت) بذر را می خیسانند. البته خیساندن بذر باعث سرعت بخشیدن به جوانه زدن بذر می شود.
عمق کاشت در مورد این سبزی حدود 6 تا 8 میلی متر می باشد. کاشت جعفری به روش های مختلف صورت می گیرد. اگر به روش خطی کاشته شود، بهتر است فاصله خطوط بین 25 تا 35 سانتی متر باشد و فاصله دو بوته روی خط کشت 10 تا 15 سانتی متر در نظر گرفته شود.

در بعضی مناطق جعفری را به صورت دست پاش در کرت های کوچک می کارند و بالاخره در محل هایی که خاک سنگین است و یا مسئله شوری خاک مطرح است، مانند خوزستان، توصیه می شود این گیاه به صورت نشتی کاشت شود. میزان مصرف بذر برای روش دست پاش بین 15 تا 20 کیلوگرم در هکتار و برای کشت های خطی و نشتی 10 تا 15 کیلوگرم در هکتار می باشد.

کنترل علف های هرز در مزرعه جعفری خیلی اهمیت دارد. چون بوته ها به علت کوچک بودن قدرت رقابت با علف های هرز را ندارند. استفاده از کولتیواتورهای دستی برای کنترل علف های هرز و یا ترکیبی از انواع کولتیواتور و علف کش ها توصیه می گردد.

زمان کشت جعفری

زمان کشت جعفری در مناطق جنوبی کشور از اوایل پاییز شروع می شود، که ممکن است تا اواسط پاییز ادامه پیدا کند. نظر به اینکه بذر جعفری دیر جوانه می زند در کاشت آن باید عجله کرد تا برداشت آن با سایر سبزی ها همزمان شود. در مناطق سردسیری کاشت آن بعد از رفع خطر یخبندان و از اوایل بهار شروع شده و تا اواخر بهار ادامه می یابد. ممکن است بوته ها احتیاج به تنک کردن داشته باشند که در این صورت این کار در 2 یا 3 مرحله انجام می شود و نهایتا حدود 15 سانتی متر فاصله بین دو بوته در نظر گرفته می شود.

روش آبیاری و تقویت جعفری

جعفری را در زمان رشد اصلی تحت نظر بگیرید. اجازه دهید در میان آبیاری ها، خاک خشک شود. ماهیانه با تقویت کننده هایی که آرام آرام عمل می کنند آن را تغذیه کنید.

به خاطر اینکه قسمت رویشی (برگ ها) این گیاه مورد استفاده است کود ازته بیشتر مورد نیاز است. استفاده از کودهای آلی همانند ورمی کمپوست که به تدریج نیتروژن را در اختیار گیاه قرار می دهد موجب تجمع کمتر نیتروژن در گیاه می شود. pHمناسب این گیاه 6 تا 7 است.

کاشت جعفری در باغچه

می توانید بذرهای جعفری را پیش از کاشتن، یک شب تا صبح در آب غوطه ور کنید. کاشت مستقیم بذر، باعث رشد گیاه به طور رونده می شود. کاشت بذرهای جعفری و رشد دادن نشاها، در سرعت عمل گیاه تأثیری ندارد. جابجایی گیاه فقط رشد آن را به تعویق می اندازد.

خاک مناسب برای کاشت جعفری

خاک جعفری باید عمیق، حاصلخیز و مملو از مواد آلی باشد. خاک اسیدی، مناسب کشت جعفری نیست. خاک های اسیدی را می توان به وسیله آهک اصلاح نمود و pH آن ها را به 7 رساند تا مناسب کشت جعفری گردند. جعفری خاک های سبک و شنی را که به وسیله کودهای آلی و شیمیایی تقویت شده باشند بر خاک های سنگین رسی، بخصوص اگر کمی هم شور باشند، ترجیح می دهد. چون بذور جعفری به شوری بسیار حساس است. خاکک های کم قوت و خشک تولید بوته های ضعیفی می کنند که اولاً زود به گل می نشینند و ثانیاً تولید بذور ناقص را می کنند. برای جعفری زمین های آفتابگیر مناسب تر است.

آب و هوای مناسب برای کاشت جعفری

جعفری یک سبزی فصل خنک می باشد. در مناسطقی که زمستان ملایم دارند، مانند خوزستان براحتی به زندگی خود ادامه می دهد، ولی در مناطقی که زمستان سرد دارند، بوته های آن به وسیله کاه و کلش و یا حصیر پوشیده می شود. در نقاطی که زمستان های بسیار سر د و یخبندان دارند، قبل از شروع سرما بوته ها از زمین خارج شده، به محل مناسب، مانند گلدان و یا شاسی انتقال می یابند.

داشت گیاه جعفری

سمپاشی قبل از کشت با دورینول (Deurinol) هکتاری 4 تا 5/6 لیتر- با تنوران (Tenoran) هکتاری 8 کیلوگرم و بعد از کشت با آفالون (Afalon) هکتاری 5/1 کیلوگرم با پوتابلان (Potablan) هکتاری 8 کیلوگرم در 400 تا 600 لیتر آب و 2 تا 3 بار دیسک و چنگک زدن ماشینی ضروری است.

برداشت گیاه جعفری

میوه های جعفری را از اول مرداد تا شهریور ماه، ریشه ها در آبان ماه و برگها را از اواسط خرداد تا اواسط آبان محصول برداری می نمایند. چین اول برگ جعفری را از اواسط تا اواخر خرداد با علف چین یا کمپاین سبزی چین برداشت می کنند برگهای جعفری را معمولاً بر حسب نوع بذر کشت شده و دفعات بذر پاشی،شرایط آب و هوایی و آبیاری تا مهر ماه با فواصل حدود 4 هفته ای، 3 تا 4 بار برداشت می کنند.ریشه جعفری را از اواخر مهر تا اوایل آبان ماه با چغندر کن یا کمپاین مخصوص چغندر و سیب زمینی برداشت می نمایند. میوه های جعفری هم در شهریور ماه آماده استفاده می شوند. از هر هکتار زمین 2/1 تن میوه(دانه)پاک شده و 30 تن گیاه تازه بدست می آید. برگهای برداشت شده را در دستگاههای خشک کن در حرارتی معادل 40 درجه سانتی گراد خشک کرده و در ماشین برگ چین یا در دستگاههای برش در اندازه های 2 میلیمتر می برند.

ریشه های جعفری را که با دست یا به وسیله شخم زن برداشت شده شستشو داده و آنها را بوسیله ماشینهای مخصوص به قطعات کوچک تقسیم می کنند و در دستگاههای خشک کن در حرارت 60 تا 80 درجه سانتی گراد خشک و سپس پرداخت می نمایند. میوه ها را نیز در دستگاه های بذر پاکن در شرایط استاندارد پرداخت و بوجاری می نمایند.

طبع گیاه جعفری و اهمیت غذایی و دارویی

طبع جعفری گرم و خشک است. برگ های جعفری دارای مقدار زیادی مواد کانی، مانند کلسیم، فسفر، آهن، سدیم و پتاسیم می باشد. هم چنین از نظر ویتامین های A، دسته B و C غنی است. برگ آن را برای خوش طعم کردن غذا، سوپ و سالاد مورد استفاده قرار می دهند. بعضی از مردم آن را همراه با سایر سبزی های خوردن به صورت خام مصرف می نمایند.

بذر جعفری بسیار معطر است و گاهی به صورت ادویه مصرف می شود. از بذر جعفری روغنی تهیه می کنند که به عنوان تب بر، اشتها آور و ضد نفخ به مصرف می رسد. تحقیقاتی که در دانشکده داروسازی دانشگاه اصفهان انجام گرفته نشان داده است که گیاه جعفری روی پایین آوردن فشار خون اثر بسیار مثبتی دارد.

بیشتر بخوانید:

آموزش کاشت و نگهداری سبزی خوردن در خانه و آپارتمان

آموزش کاشت راحت سبزیجات مورد استفاده شما در خانه

روش کشت تره در گلدان و خواص بی نظیر این سبزی