روش کاشت گیاه چای ترش و نحوه برداشت آن

راهنمای کاشت چای ترش

چای ترش یا چای قرمز یک گیاه دارویی است که علاوه بر مصارف دارویی در آشپزی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه معمولا برای درمان فشار خون بالا، سلامت کبد و رفع بوی بد دهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. چای ترش از کاسبرگ گیاه چای ترش تهیه می‌شود و در بسیاری از مناطق دنیا به صورت نوشیدنی گرم یا سرد از آن استفاده می‌گردد. کاسبرگ ها در ابتدا سبز رنگ هستند و بعد از رسیدن قرمز رنگ می‌شوند. گیاه دارای گل های زرد رنگ است و به ارتفاع 2 تا 3 متر رشد می‌کند. چای ترش خواص بسیار زیادی دارد و دارای آنتی اکسیدان های ضد چربی خون، ویتامین C و اسید سیتریک می‌باشد. این گیاه دارای مقادیر زیادی آنتوسیانین است و خواص ضد سرطان دارد و فشار خون را کاهش می‌دهد. کاسبرگ گیاه چای ترش قرمز می‌تواند همراه با چای زنجبیلی جوشانده شود تا رنگ و طعم بهتری به چای زنجبیلی ببخشد. شما همچنین می‌توانید از این گیاه برای درست کردن سس، شربت، مربا، در شیرینی پزی و ... استفاده کنید. برگ‌ها را می‌توان در سالاد به کار برد.

گیاه چای ترش در مناطق سرد به صورت یکساله است و در مناطق گرم به صورت چند ساله رشد می‌کند. این گیاه در دمای زیر 4 درجه سانتی‌گراد از بین می‌رود. این گیاه را می‌توان در گلدان‌های بزرگ نیز کاشت و در خانه نگه داری نمود.

چای ترش معمولاً بوسیله بذر تکثیر می شود، اما گاهی به آسانی از طریق قلمه رشد می کند. این روش گیاهان کوتاه تری ایجاد می کند که به صورت کشت مخلوط در بین درختان و گیاهان دیگر کاشته می شود ( مثلاً همراه با سه محصول دیگر ) و در هند این روش متداول تر است. اما عملکرد کاسبرگها نسبتاً پایین است. چون گیاهی بدست آمده از این روش با ریشه های عمیق است. در تهیه بستر بذر چای ترش شخم عمیق تا عمق ۲۰ سانتی متر توصیه می شود.

بهترین زمان کاشت چای ترش

اگر گیاه چای ترش فقط برای تولید کاسبرگ کشت شود، زمان مناسب کشت چای ترش در مناطق گرمسیر اردیبهشت می باشد. بطور کلی کشت گیاه چای ترش در مناطق معتدل و گرمسیر معمولاً از فروردین تا اواخر مرداد می باشد. اگر کشت برای شاخ و برگ باشد ( رشد سبزینه ای ) بذر را می توان در اسفند و بدون تنک کردن کاشت.

برای باغچه های خانگی، بذر روسل چای ترش بطور مستقیم در ۱۵ اردیبهشت در ردیف هایی کشت و بعد از جوانه زنی بفواصل یک متری تنک می شوند. بذرهای چای ترش بیشتر در ابتدای بهار در گلخانه های گرم کشت می شود و به سرعت رشد می کند. اگر رشد آنها را سالانه در نظر بگیریم در ابتدای تابستان قسمت های اصلی آن شکل می گیرد و باید توسط چارچوب از آنها محافظت شود تا رشد آنها به طور کامل شکل گیرد.

اگر بخواهیم چای ترش را به عنوان یک گیاه چند ساله مورد کشت قرار دهیم باید سال اول رشد را در گلخانه و در اوایل تابستان از گلخانه خارج کنیم. قلمه چوبی نشده چای ترش باید در ماه های تیر و مرداد در چارچوب قرار بگیرد. در طول مدت زمستان گیاه چای ترش باید در گلخانه های گرم مورد پرورش قرار گیرد و پس از آخرین سرما از گلخانه خارج شود.

میزان بذر مورد نیاز کاشت چای ترش

میزان بذر بر حسب روش کشت و نوع بهره برداری فرق می کند و بین ۱۱ تا ۲۲ کیلوگرم در هکتار متفاوت است. وجود رطوبت کافی خاک در موقع کاشت چای ترش ضروری بوده و لازم است بین ۳۲-۲۰ درصد باشد. ازدیاد چای ترش معمولاً از طریق دانه انجام می شود. در هند معمولاً به دو روش بذور کشت می شوند:
۱- دست پاش
۲- خطی

کشاورزان در هند بیشتر از روش دستپاش برای کاشت چای ترش استفاده می کنند که پس از آماده سازی زمین، بذور به صورت ضربدری پخش شده و سپس با ماله روی دانه ها پوشانده می شود . میزان بذر مصرفی در هکتار در روش دست پاش ۱۵ تا ۱۷ کیلوگرم و خطی ۱۲-۱۰ کیلوگرم توصیه شده است . در روش خطی فاصله ردیف ها ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر و روی ردیف ۷ تا ۱۰ سانتی متر توصیه شده است.

مراحل داشت گیاه چای ترش

۱- کوددهی به گیاه چای ترش

برای چای ترش کودهای شیمیایی تجاری بر اساس فرمولاسیون NPK، ۷-۶-۴ نتایج رضایت بخشی داشته است. افزودن آمونیاک رشد رویش را افزایش می دهد و تولید میوه را کاهش می دهد. به هر میزان که به طور طبیعی به سبزیجات دیگر کود داده می شود به این گیاه هم باید داده شود.

۲- علفهای هرز مزرعه چای ترش

وجین کردن و از بین بردن علفهای هرز مزرعه چای ترش در ابتدای فصل رشد لازم می باشد، اما بعد از اینکه گیاه به ۶۰- ۴۵ سانتی متر ارتفاع رسید روی علف های هرز سایه اندازی نموده و باعث حذف علف های هرز می شود. وجین کاری در اوایل رشد گیاه لازم بوده و اولین وجین یک ماه بعد از کشت انجام می شود. معمولا وجین کاری تا هفته پنجم از سن گیاه صورت می گیرد.

۳- گل دهی چای ترش

گل دهی گیاه چای ترش از اواخر شهریور یا اوایل مهر شروع می شود و کاسبرگها در آبان و آذر آماده برداشت می باشد. برداشت میوه چای ترش به روش چینی باعث می شود جوانه های خفته فعال شده و دوره گلدهی گیاه تا اواخر بهمن ماه طول بکشد در صورتی که به روش سودانی برداشت شود گیاه در دی ماه از بین می رود. هرس اولیه شاخه زایی و نمو بیشتر شاخه های گل دهنده را افزایش می دهد .

برداشت چای ترش

۱ – برداشت کاسبرگ چای ترش

اولین میوه های چای ترش ۳ هفته بعد از گل دهی آماده برداشت می باشد. میوه ها باید قبل از ظهور هر گونه بافت چوبی در کاسبرگ جمع آوری شوند، در این مرحله کاسبرگها نازک، پیچیده و گوشتی هستند و کپسولها به آسانی جدا می شوند کاسبرگها حدوداً ۴۰ تا ۵۰ روز بعد از ریزش گلبرگها به حداکثر اندازه خود می رسند. جدا کردن کاسبرگها از کپسول و خشک کردن آنها باید در حداقل زمان ممکن انجام شود در غیر این صورت کپک ها سریعاً رشد کرده باعث فساد کاسبرگها خواهد شد (۵۹). میوه ها به طور مداوم از پایین به بالا می رسند به بیان دیگر گل آذین از پایین به بالا می رسد. برداشت میوه ها در صبح آسانتر از انتهای روز است در صورتی که برداشت دیر شود دمگل ها سفت شده و بایستی از قیچی باغبانی استفاده کرد (۶۰). شروع گلدهی از شهریور تا مهر می باشد و برداشت کاسبرگها در ماههای آبان و آذر است. زمان برداشت کاسبرگها با رسیدن دانه همزمان است. کاسبرگهای قرمز تازه مرطوب بعد از افتادن گل و قبل از خشک شدن و باز شدن غلاف دانه ها برداشت می شود.

۲- شاخ و برگ چای ترش

جهت استفاده از شاخ و برگ گیاه چای ترش برای تعلیف دام ها بریدن شاخ و برگ این گیاه در سه مرحله انجام می گیرد که اولین مرحله از ۶ هفته پس از نشاء کردن شروع شده و ساقه از ارتفاع ۵/۷ تا ۱۰ سانتی متر قطع می گردد. دومین مرحله ۴ هفته بعد انجام می شود و سومین مرحله بریدن ساقه حدوداً چهار هفته بعد انجام می گیرد. سپس گیاهان بریده شده تنک شده و بقیه گیاهان رشد کرده و میوه آن به عنوان یک محصول ثانویه برداشت می شود (۳۱ و ۵۹). پس از آن گیاهان بریده شده، ۲ ردیف از ۳ ردیف حذف می شود و سپس به گیاهان باقی مانده اجازه رشد داده می شود و میوه به صورت یک محصول ثانویه برداشت می شود.

۳- فیبر چای ترش

بهترین کیفیت فیبر تولیدی از چای ترش در هنگام گل دهی می باشد که حدود ۳ تا۴ ماه پس از کشت حاصل می شود. ساقه ها از سطح زمین برداشت و در دسته هایی منظم در آب خیس می شوند و سپس فیبر از ساقه به وسیله دست یا ماشین جدا می گردد. الیاف موجود در پوست جهت مرحله بعدی آماده مصرف می شوند

4- برداشت دانه چای ترش

برداشت دانه چای ترش وقتی صورت می گیرد که میوه های واقع در محور گل آذین از پایین تا وسط آن کاملا رسیده باشند.پس از قطع بوته ها چندین روز به منظور خشک شدن رها می شوند و سپس عملیات کوبیدن و جداسازی بذور انجام می پذیرد.

خشک کردن چای ترش

خشک کردن چای ترش را می توان به روشهای مختلفی انجام داد. خشک کردن با تهویه کافی با استفاده از حصیرهای گونی ، نایلونی ، بافتنی انجام می شود . تا از پخته شدن توسط نور خورشید که کیفیت را کاه ش می دهد جلوگیری شود . همچنین می توان از یک صفحه تمیز پلاستیکی که در روی زمین قرار داده شده با پخش کردن لایه نازکی از کاسبرگ چای مکی بر روی آن خشک کرد . اما این روش باعث هجوم حشرات و قارچ ها و کپک ها می شود. پهن کردن کاسبرگها بر روی پرده ها یا چهار چوب هوادهی را بیشتر کرده و زمان خشک کردن را کاهش می دهد. اگر از روشهای خشک کردن حرارتی استفاده بشود باید توجه داشت که دما از ۴۳ درجه سانتی گراد بالاتر نرود .

الف- خشک کردن طبیعی کاسبرگهای چای ترش

در این روش کاسبرگها را پس از جدا کردن از کپسولها ، روی گونی یا صفحات مشبکی که هوا در دو طرف آنها جریان داشته باشد در سایه پهن می کنند تا خشک شود .

ب- خشک کردن مصنوعی کاسبرگهای چای ترش

در این روش از دما و جریان هوای مصنوعی برای خشک کردن کاسبرگها استفاده می گردد. بدین صورت که برای این منظور استفاده از دمای کمتر از ۴۰ درجه سانتی گراد و استفاده از جریان هوای بالا و شدیدی خصوصاً در مراحل اولیه خشک سازی توصیه می گردد .

بیشتر بخوانید:

با روش کاشت گل نرگس آشنا شوید

کاشت و پرورش گیاه آلوئه ورا

کاشت،پرورش و نگهداری از گیاه جاکوبینیا کارنئا (گیاه فلامینگو)