بررسی تاثیر شگفت انگیز فضای سبز شهری بر سلامت

فضای سبز شهری

فضای سبز در شهرها به عنوان ریه‌های تنفسی شهرنشینان بشمار می‌آید.

در شهرها گذران اوقات فراغت برای کسب تعادل روحی نه‌تنها امری است واجب بلکه فقدان آن نیز حتی بر روی توانایی‌های کاری افراد نیز تأثیرگذار است، لذا هیچ گاه نباید از جایگاه و تاثیر فضای سبز در شهرها غافل شد.

توسعه فضای سبز شهری در جهت کاهش آلودگی‌های شیمیایی هوای شهرها در کنار عواملی همچون ایجاد منابع گذران اوقات فراغت برای شهروندان ازجمله ضروریات زندگی شهرنشینی می‌باشد.

کارشناسان آمریکایی در مطالعه‌ای تاکید کردند فضاهای سبز شهری با کاهش افسردگی در شهروندان مرتبط است و می‌تواند به طور چشمگیری احساس افسردگی را کاهش دهد و وضعیت سلامت روانی ساکنان شهر را بهبود بخشد.

محققان آمریکایی با مطالعه روی تعدادی از ساکنان شهر فیلادلفیا دریافتند که زندگی کردن در نزدیکی فضای سبز شهری با کاهش ۴۱ درصدی احساس افسردگی همراه بوده است. همچنین زندگی در چنین فضایی باعث می‌شود وضعیت نامطلوب سلامت روان افراد نزدیک به ۶۳ درصد کاهش پیدا کند.

وضعیت نامطلوب شهری فاکتور مهمی است که ساکنان آن را در خطر فزاینده افسردگی و استرس قرار می‌دهد.

نقش فضای سبز در کیفیت زندگی شهری

امروزه نقش و اهمیت فضاهای باز و سبز در محیط زیست و کیفیت زندگی مجتمع های زیستی به طور چشمگیری رو به افزایش است.

به همین جهت، در اکثر کشور ها، فضای باز و سبز جزء لاینفک تصمیمات برنامه ریزی کاربری زمین به شمار می آیند.

به طور کلی بازدهی فضاهای سبز شهری در سه گروه بازدهی اکولوژیک و محیط زیستی ، بازدهی کالبدی – شهرسازی و بازدهی اجتماعی – روانی قابل تقسیم بندی می باشد.

در بررسی اثرات روانی – اجتماعی فضای سبز باید گفت که انسان، در هر شرایطی روزانه به چند ساعت فضای ساکت و آرام نیاز دارد.که فضای سبز می تواند این فضا را تامین نماید.

همچنین از مهمترین اثرهای فضای سبز در شهر ها، کارکرد زیست محیطی آنهاست که شهر ها را به عنوان محیط زیست جامعه انسانی معنی دار کرده است و با آثار سوء گسترش صنعت و کاربرد نادرست تکنولوژی مقابله کرده، سبب افزایش کیفیت زیستی شهر ها می شود.

همچنین به عنوان یکی از مباحث مهم و کاربردی در دیگر کشور ها تبدیل شده است به طوری که هر ساله مساحت زیادی از زمینهای شهری آنها به این کاربری بسیار مهم اختصاص داده می شود.

منظور از بازدهی اکولوژیکی نیز زیباسازی بخش های شهری، کاهش دمای محیط، تولید اکسیژن افزایش نفوذپذیری خاک در مقابل انواع بارش و مانند اینها می باشد.

در یک تقسیم بندی کلی می توان آثار اجتماعی ناشی از ایجاد و گسترش فضای سبز شهر را به صورت زیر ارائه کرد :

1. آثار جامعه شناختی
2. آثار فرهنگی
3. آثار روانشناختی (روحی روانی)

تاثیرات روحی روانی فضای سبز بر شهروندان

محیط شهرها به ویژه شهرهای صنعتی به دلیل توسعه نامتوازن و صنایعی که تقریباً در دل شهر جای دارند، نیازمند ایجاد فضای سبز و شاداب است. بدون تردید این فضاهای سبز حکم نوشدارو را برای سلامت جسم و روان شهروندان دارند.

با توجه شهروندان به اینکه وقت قابل توجهی صرف تردد در خیابان می‌کنند و از طرفی در روز تعطیل و پایان هفته نیز امکان سفر و خارج شدن از محیط شهری نیست، ایجاد محیط مناسب شهری نقش کلیدی در کاهش این فشارهای روانی دارد.

حضور چند دقیقه‌ای و حتی تماشای گذرای محدوده‌‌ای مانند پارک و یا فضای سبز با درختان بسیار، تنش‌های روزانه مردم را کاهش می‌دهد.

رابطه سلامت روانی و شهرسازی :

انسان تحت تأثیر شرایط محیطی و عوامل فردی نامطبوع، تعادل و آرامش روحی و روانی خود را از دست داده و دچار مسائلی چون استرس و اضطراب، خشونت و پرخاشگری، افسردگی و ناکامی و … می‌گردد.

راهکارهای علمی برای ارتقای سلامت روحیه افراد جامعه ، موارد زیر را شامل می شوند :

1. زیباسازی فضای شهری
2. توسعه فضاهای سبز
3. ایجاد فضاهای عمومی
4. ایجاد اماکن تفریحی
5. ایجاد فضاهای ورزشی
6. ایجاد شهر مجازی (الکترونیکی)
7. توسعه وسائط نقلیه عمومی (مترو، منوریل و …)

فضاهای عمومی و اماکن تفریحی و ورزشی در کاهش اضطراب و استرس ، کارکرد درمانی داشته و با ایجاد لطافت روحی و عاطفی در شهروندان، حس خشونت و پرخاشگری آنها را کنترل خواهد کرد.

سرانه فضای سبز : هر فردی در دنیا به ۲ تا ۴ متر مربع فضای سبز نیاز دارد تا با کمبود اکسیژن و مشکلات جسمی و روانی روبرو نشود.

در این میان مهندسی فضای سبز با ایجاد فضای سبز در سطح شهرها مانند کاشت درختان در حاشیه خیابان‌ها و ایجاد انواع پارک‌های جنگلی، کوهستانی و منطقه‌ای، فضاسازی و زیباسازی پارک‌ها، کاهش آلودگی‌های بصری و ایجاد مناظر زیبا، تقلیل صداهای آزار دهنده و تعدیل آلودگی‌های صوتی، حفاظت و صیانت از محیط طبیعی و منابع موجود در آن، حفاظت از تنوع حیاتی گیاهان،عامل حفظ فضای سبز و سلامت و زیبایی سکونت‌گاه‌های انسان می‌گردد و نیاز انسان‌ها را به فضای سبز موردنظر تأمین می‌کند.

در واقع مهندسی فضای سبز با ایجاد و حفظ مناظر طبیعی در اطراف منازل و در سطوح وسیع‌تر؛ یعنی شهر و اطراف آن، کیفیت زندگی را در شهرها بالا می‌برد.

زیرا فضای سبز شهر، دستگاه تنفس شهر است. از سوی دیگر ایجاد فضای سبز به سلامت جسم و روان ساکنین شهرها کمک می‌کند تا مردمی که امکان استفاده روزمره از طبیعت را در خود شهر ندارند ، این امکان برای آنها به وجود آید.

فارغ التحصیلان مهندسی فضای سبز باید فردی با ذوق و هنرمند باشد و به طراحی و نقشه‌کشی علاقه‌مند باشد تا بتواند از گیاهان زینتی در طراحی محوطه‌های مسکونی، اداری و تجاری به خوبی بهره گیرد و در طراحی پارک و پارک‌سازی، طراحی فضاهای شهری و محوطه‌های ویژه مثل محوطه‌های صنعتی، دانشگاهی، شهرک‌های مسکونی و اتوبان‌ها به یاری ذوق و هنر خویش طرح‌هایی مناسب و زیبا ارائه دهد.

از سوی دیگر به علم کشاورزی اعم از خاک‌شناسی، هواشناسی، چمن‌کاری، باغبانی و گلکاری آشنایی داشته باشد تا بتواند گیاهانی با گل‌های بزرگ و با دوام پرورش دهد و درختان مناسب برای حاشیه خیابان‌ها انتخاب کرده و آنها را به درستی هرس کند ، همچنین بتواند بذر چمن مناسب تهیه کرده و با کود مناسب و آبیاری به موقع، چمنی مناسب برای زمین بازی یا تزئین میادین گل تهیه نماید.

نقش فضای سبز در زندگی انسانها

1. جذب پرتوها
   احساس آرامشی را که انسان در سایه، به ویژه در سایه یک درخت احساس می کند تا حدی مربوط می شود به جذب پرتوهای مادون قرمز خورشید توسط درخت(نا گفته نماند که که پرتوهای مادون قرمز با طول موج بلند خود خاصیت گرمازایی دارند) و مقداری نیز به دلیل جذب پرتوهای ماوراء بنفش صورت می گیرد .
   امروزه تأثیرات پرتو ماوراء بنفش بربافت سلولی گیاهان و جانوران و همچنین خاصیت گندزدایی آن بخوبی روشن شده است بنابراین نقش درختان در حمایت از انسان و سایر جانداران در برابر آفتاب سوزان به خوبی روشن می شود.
2. جذب گرد و غبار
   طی بررسیهای بعمل آمده یک هکتار از فضای سبز که حدوداً ۲۰۰ درخت در آن کاشته شده باشد تا ۶۸ تن از گرد و غبار را در هر بارندگی در خود جذب می کند.
   کاملاً واضح است که با وجود چنین درختانی زدودن ۶۸ تن گرد وغبار ، رایگان خواهد شد در صورتیکه بدون این درختان باید هزینه بسیاری را برای این کار اختصاص داد.
3. تولید اکسیژن
   مقدار زیادی از اکسیژن آزاد شده در طبیعت از طریق فضای سبز تولید می گردد.
   
4. تولید فیتونسید
   بررسیهای دانشمندان علم محیط زیست نشان می دهد که درختانی مانند گردو،کاج ، نراد،بلوط ، فندق، سروکوهی،اکالیپتوس،بید،افرا،زبان گنجشک و داغداغان از خود ماده ای به نام فیتونسید در فضا رها می سازند که برای بسیاری از باکتریها و قارچهای تک سلولی و برخی از حشرات ریز اثر کشندگی دارد.
   درختان به سبب رهاسازی مواد شبیه فیتونسید می توانند تعادل بین دو نیمکره مغز را به خوبی برقرار ساخته و حالت طبیعی و آرام بخشی را به انسان ارزانی دارند.
   
5. تعدیل آب و هوا
   درختان با تعریق و تعرق خود نقش حساسی در کاهش دمای میکروکلیما و افزایش رطوبت نسبی هوا ایفا می کنند و باعث آسایش فیزیکی مناسبی برای زیست انسان می شود.
6. موثر در کاهش آلودگی صدا
   صداهای هیاهوی اطراف ما ، فضای شهررا با آلودگی صوتی ،آلوده می سازند. اما وجود درختان و فضاهای سبز این آلودگی صوتی را تا میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

بطور کلی میتوان تاثیرات روان شناختی فضای سبز را بر شهروندان بصورت زیر بیان کرد :

1. ایجاد آرامش روحی و روانی
2. تاثیرات مثبت در سلامت جسمی و بدنی افراد
3. ارتقای کارایی و راندمان عملکردی افراد (افزایش بهره وری)
4. حل چالش ها و تنگناهای افراد ازطریق تبادل افکار، مشورت های دوستانه و … در کانون های رسمی و غیررسمی مستقر در پارک ها و فضاهای سبز
5. تاثیر بر روی رفتار انسان ها و پویایی ذهنی و رفتاری آنها
6. ماندن افراد در وضعیت های فیزیکی و روحی مناسب از طریق حضور مستمر در فضاهای سبز مثل نرمش، ورزش و … در این فضاها

تاثیر فضای سبز و پارک ها بر کودکان

این مکان‌ها باعث همنشینی خانواده‌ها در کنار یکدیگر در یک روز تعطیل پایان هفته می‌شود و این فرصت مناسبی برای کودکان است که به دلیل شاغل بودن پدر و مادر در طول هفته مهیا نمی‌شود.

همین دورهمی‌های ساده در محیط باز و مناسب در یک پارک به کودک امنیت روانی و ذهنی را القا می‌کند و این موضوع بر رشد فکری کودک تأثیر کلیدی دارد.

بازی کودکان در محیط پارک در کنار والدین از 2 جنبه فردی و اجتماعی تأثیر مثبت فوق‌العاده‌ای به همراه دارد.

هوش هیجانی کودک با قرار گرفتن در این محیط تحریک و خلاقیت او تقویت می‌شود و از طرفی با قرار گرفتن در کنار همسالان روابط اجتماعی را می‌آموزد.

آسیب های ناشی از نبود فضای سبز مناسب شهری

توجه نکردن به فضای سبز و معماری منظر مناسب در شهر ها باعث ایجاد محیطی خشک در محیط شهری و بروز انزجار در افراد نسبت به محیط شهری می‌شود.

فضاهایی مانند پارک و فضای سبز با درختان انبوه مکان‌های مناسبی برای تخلیه هیجان‌های مثبت و منفی افراد هستند و در صورت نبود چنین فضایی هیجان‌ها تخلیه نمی‌شوند و در نهایت مسائلی مانند پرخاشگری، استرس و افسردگی بروز پیدا می‌کند.

همچنین شهروندان حس تعلق به محیط شهری را از دست می‌دهند و این حس به مرور بر سایر روابط اجتماعی هم تأثیر می‌گذارد که در نهایت به بی‌تفاوتی اجتماعی منجر می‌شود.

کاهش دید افقی به دلیل آلودگی هوا و نبود فضایی مثل پارک

بلندمرتبه‌سازی‌ در شهر باعث کاهش دید افقی شده است. روحیه انسان طبیعت‌دوست است و بافت روانی او با محیط بی‌روح و خشک صنایع تناسب ندارد.

به همین لحاظ زمانی که در شهرهای صنعتی رشد صنعت از فضای طبیعی پیشی می‌گیرد، شاهد بروز تبعات اجتماعی خواهیم بود و نیاز به فضای طبیعی پررنگ‌تر از گذشته نمایان می‌شود.

با این وضعیت ، شهروندان مدام باید به دیدن ساختمان‌ها مشغول باشند و فضای بازی برای دید افقی او وجود ندارد. در واقع باید گفت چشم و فکر او تنفس درستی ندارند که این مهم به مرور تأثیرات روانی بر او می‌گذارد.

آلودگی هوای شهر و سلامتی ساکنین شهر

آلودگی هوا به افزایش میزان گازهای سمی و ذرات ریز جامد و مایع در هوا در غلظتهایی که تهدید کننده سلامتی هستند گفته می‌شود.

به گفته کارشناسان و متخصصان سلامت و بهداشت محیط تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است و آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بیشتر از سایرین است.

کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند.

برخی بیماری‌ها مانند آسم و بیماری‌های قلبی و ریوی در مواقع آلودگی هوا تشدید می‌شوند و معمولا میزان آسیب‌ها بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار دارد .

آثار کوتاه مدت آلودگی هوا شامل حساسیت چشم‌ها ، بینی و حلق، عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی مانند برونشیت و ذات الریه ، سردرد ، تهوع و واکنش آلرژیک می‌باشد. آلودگی هوا برای کوتاه مدت می‌تواند بیماری مبتلایان به آسم و آمفیزم را تشدید کند.

این پدیده در دراز مدت نیز می‌تواند بیماری مزمن تنفسی، سرطان ریه، بیماری قلبی و حتی آسیب به مغز، اعصاب ، کبد و کلیه ها را ایجاد کند.

تماس مداوم با آلاینده ها بر ریه کودکان تاثیر می‌گذارد و در سالمندان سبب تشدید بیماری می‌شود.

عقیم شدن مردان نیز از عوارض آلودگی هوا شناخته شده است، آلودگی هوا نه تنها باعث ازدیاد سقط جنین می‌شود بلکه حتی در زیبایی کودکان نیز تاثیر گذار است.

پزشکان از جمله عوامل موثر در بروز جوش صورت را آلودگی هوا می‌دانند.

این معضل برای بیماران دیابتی نیز مرگبار است زیرا در فرایند کنترل جریان خون در دیابتی‌ها اختلال ایجاد می‌کند.

بنا بر آمارهای موجود جهانی سالانه ۵/۲ میلیون نفر در دنیا در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که در این میان بیشترین میزان مرگ و میر ها به علت آلودگی هوا در فضاهای بسته مانند خانه است. از این رو تهویه کافی برای کاهش آلاینده ها در محیطهای بسته مساله مهمی به شمار می‌رود.

برگ درخت و گیاهان می‌توانند بهترین وسیله برای بهبود کیفیت هوای محیط زیست بشری باشند و حتی قادرند گازها و ذرات آلاینده را از هوا خارج کرده و مصرف انرژی را کاهش دهند.

تنفس هوای سالم حق طبیعی همه مردم است ، پس پیاده روی و استفاده از دوچرخه برای داشتن هوایی سالم و پاکیزه توصیه می‌شود.

همچنین استفاده از گیاهان زینتی در محیط منزل برای ایجاد آرامش روانی برای همه شما توصیه می شود.

بیشتر بخوانید :

معرفی ۲۵ درخت سایه انداز زیبا - مخصوص باغ و سایه اندازی در فضای سبز