چگونه می‌توان با پرورش کرم ابریشم درآمدزایی کرد؟+مراحل پرورش کرم

مراحل و شرایط پرورش کرم ابریشم در ایران

اما سرانجام به دست آوردن ابریشم از طریق کرم ابریشم توسط مردم دیگر کشورها یاد گرفته شد. اخیرا یاد گرفته ایم از مواد مصنوعی موادی شبیه به ابریشم بسازیم، اما تقاضا برای ابریشم طبیعی هنوز بالاست وکرم‌های ابریشم به خاطر تولید نخهای ابریشمی به کاربرده می شوند. عمل پروراندن کرم ابریشم نوغانداری نامیده می‌شود.

یک کرم بالغ طول قدش به پنج تا هفت سانتی متر می‌رسد او یک کارگر شگفت‌انگیز است فقط در طی چند روز یک کرم ابریشم تنها پیله ای می تند که می‌تواند ششصد متر نخ ابریشم از آن برداشت کرد اما باز به بیست و پنج هزار پیله نیاز است تا نیم کیلو نخ ابریشم خام تولید شود. امروزه بیشتر نخ ابریشم به وسیله چین و هندوستان تولید می‌شود.

هرسال 60000 تن ابریشم خام تولید می شود و تبدیل به پیراهن – لباس – روتختی – پرده و دیگر فراورده ها می شود. این یک صنعت بزرگ است؛ مخصوصا در چین ده میلیون کشاورزچینی کرم ابریشم پرورش می دهند. دردنیا انواع مختلفی ازکرم ابریشم برای تولید ابریشم مورداستفاده قرار می گیرد حتی نوعی از کرم ابریشم پیله را با همکاری کرم دیگری می تند و نخ دولایه تولید می کنند. اگر چه نخ‌های مصنوعی مانند نایلون و پولیستر وجود دارند که محکمتر و ارزان تر از ابریشم هستند و قیمت آنها پایین تر است اما ابریشم به یک کالای تجملی تبدیل شده است و هنوز مورد تقاضا است زیرا در نگاه و احساس عالی است.

مراحل پرورش کرم ابریشم

تفریخ :

خروج کرم ازتخم را تفریخ گویند که در شرایط مساعد سیزده روز طول می‌کشد. پس ازاینکه اولین آثار تفریخ مشاهده شد لازم است جهت تفریخ یکنواخت به مدت چهل و هشت ساعت در اتاقی کاملا تاریک که دارای دمای 25 درجه سانتیگراد و هشتاد درصد رطوبت داشته باشد قرار گیرد. رنگ تخم ها در ابتدا آبی روشن است که درست قبل از خارج شدن کرم ها ازتخم تیره رنگ می شوند.

کرم جوان :

کرم ابریشم معمولا دارای پنج مرحله تغذیه و چهارمرحله پوست‌اندازی است که به هر مرحله از تغذیه «سن» و به هر مرحله از پوست اندازی «خواب» گفته می شود. می توان گفت که کرم ابریشم دارای 5 سن و 4 خواب است سنین 1و2و3 را «کرم جوان» گویند.سنین کرم جوان حدود یازده روزطول می کشد.

کرم بالغ:

سنین 4و5 به نام کرم ابریشم بالغ نامیده می شود که 15-16 روز به طول می انجامد در پایان سن پنجم کرمها از اشتها افتاده و از تغذیه باز می مانند جثه آنها کوچک شده و به رنگ زرد و شفاف در می آیند که دراین زمان با گذاشتن وسایل پیله تنی بر روی کرمها موجبات تنیدن پیله فراهم می آید.

عادت غذایی کرم ابریشم

کرم ابریشم از برگ درخت توت برای تغذیه استفاده می کند و هیچ غذای دیگری را نخواهد خورد برگ های توت باید بلا فاصله بعد از بیرون آمدن کرم از تخم دراختیارش قرار گیرد برگهای تازه و لطیفی که مورد نیاز کرم جوان است دراوایل بهار در دسترس است .برگهای کهنه در سه مرحله اول زندگی کرم ابریشم «کرمهای جوان» بسیارخشن است در دوره چهارم و پنجم زندگی «کرم های بالغ» می تواند از برگهای سخت و خشن استفاده کنند.

برگها باید عاری از مواد آفت کش باشند. بعد از جمع آوری مقدار زیادی از شاخه های درخت توت با برگ های تازه به عنوان ذخیره غذایی باید آنها را به مدت سه دقیقه در محلول گند زدا قرار داد. سپس برگها باید در زیر شیر آب خوب شسته شود تا تمام برگها خوب پاک و شسته شود زیرا می تواند باعث کشته شدن کرم های ابریشم شودبعد با تکان دادن آب اضافی برگها گرفته شده و در کیسه های پلاستیکی و جای خنک نگه داری شود.

تشکیل پیله

ابتدای هرتابستان پروانه کرم ابریشم از پیله خارج می شود پروانه ماده پس از جفت گیری 400 تخم کوچک می گذارد؛ طی تقریبا دوهفته یک کرم ابریشم 3میلی متری ازتخم خارج می شود به آنها برگ درخت توت سفید داده می شود که حریصانه آنها را می بلعند. سپس طی چهار مرحله پوست اندازی می کنند تا کاملا بالغ شوند. بعد ازحدود یک ماه هرکرم ابریشم شروع به ریسیدن پیله اطراف خودش می کند این کار به وسیله غده ترشح کننده کرم ابریشم انجام می شود.

کرم ابریشم یک تارابریشمی نازک ترشح می کند و بعد با چسبی که تهیه می‌کند پیله را به صورت سطح صافی به هم می چسباند. این کار سه روز و سه شب طول می کشد که بسته به خصوصیات نوع وروش پرورش کرم ابریشم ، یک پیله می تواند وزنی در حدود 5/1 تا 5/2 گرم داسته باشد. اگر چه پیله به عنوان محصول اصلی استفاده نمی شود در عوض برای تهیه ابریشم خام به کار می رود دو تا سه روز بعد از تشکیل پیله کرم درون آن به شفیره تبدیل می شود و تقریبا بعد از دو هفته به صورت پروانه از پیله خارج می شود. ازشفیره کرم ابریشم برای تهیه غذای ماهی – لوازم دارویی و آرایشی می شود.

باید توجه کنید که طول رشته نخ ابریشمی یک پیله ممکن است 300تا 900 متر باشد خروج پروانه از پیله می تواند این رشته نخ را تکه تکه کند در حالی که ابریشم از پیله کامل که شفیره داخل آن است به دست می‌آید. در یک مزرعه پرورش کرم ابریشم پروانه‌های بالغ فقط به اندازه مورد نیاز اجازه دارند از پیله خارج شوند باقیمانده به وسیله گرما در درون پیله کشته می‌شوند. برای اینکه ابریشم بتواند ریسیده و به پارچه تبدیل شود. پروانه کرم ابریشم رنگ متمایل به زرد با بدنی کلفت و پرموى دارد. عمر پروانه بالغ مدت بسیار کوتا هی است به اندازه کافی طولانی برای این که پروانه بتواند تخمگذاری کند.

فاطمه خطیبی درباره نحوه ورودش به عرصه پرورش کرم ابریشم، می گوید:

«خراسان جنوبی استانی است محروم که آمار بیکاری در آن بالاست. در خانه ما هم چند نفر بیکار وجود داشت. مدت ها به دنبال یافتن شغل و و دست و پاکردن کاری برای خود و فرزندانم بودم اما کار مناسبی نیافتیم. تا اینکه پدرم پیشنهاد تاسیس یک کارگاه پرورش کرم ابریشم را داد. پدرم زمانی که کشاورز و باغدار بود به صورت سنتی و محدود کرم ابریشم هم پرورش می داد و به همین دلیل به اصول پرورش آن آشنا بود.»

کرم ابریشم یکی از انواع کرم پیله‌ساز است و از آن جهت اهمیت دارد که از آن ابریشم تهیه می‌شود. پیله از 300 تا 900 متر ابریشم اولیه تشکیل شده‌است. این الیاف بسیار نازک هستند. برای تهیهٔ حدود 500 گرم ابریشم 2 تا 3 هزار پیله مورد نیاز است.

طبث نقل مشهور تاریخی گونه اهلی کرم ابریشم که پرورش آن متداول است تقریباً در 4600سال پیش به طور اتفاقی توسط ملکه چین کشف شد. بر اساس این نقل، ملکه چین در هنگام قدم زدن در جنگلی با پیدا کردن پیله ای از روی درخت توت و تنیدن تارهای آن دور انگشت خود راز کرم ابریشم را کشف کرد. چینی‌ها راز تهیه ابریشم را سال‌ها مخفی نگاه داشتند تا تولید و صادرات انحصاری آن به اروپا و خاورمیانه را در اختیار داشته باشند اما سرانجام چگونگی تولید ابریشم از طریق کرم ابریشم برای مردم دیگر کشورها نیز آشکار شد.

با این که عده ای از مورخین تاریخچه تولید ابریشم در ایران را به عبور جاده ابریشم از ایران مرتبط می دانند اما شواهدی در دست است که نشان می دهد قبل از این زمان نیز پرورش کرم ابریشم رواج داشته و پارچه ابریشمی از زمانهای بسیار قدیم در ایران بافته می شده است.

با وجود این که مدت هاست بشر تولید الیاف مصنوعی و پلاستیکی را آموخته اما ابریشم خالص و طبیعی به دلیل خواص فوق العاده اش همچنان از تقاضای زیادی برخوردار است و تولید ابریشم درآمدزایی مناسبی دارد. در حال حاضر پرورش کرم ابریشم یا همان «نوغان داری» با شدت و ضعف در برخی از نقاط کشور انجام می شود که البته با تقاضای بازار و ظرفیت اقتصادی بالای این محصول تناسبی ندارد.

خانم فاطمه خطیبی یکی از پرورش دهندگان موفق کرم ابریشم در بیرجند است. او با سرمایه اولیه فقط 2 میلیون تومان توانسته است یک کارگاه پرورش کرم ابریشم تاسیس و برای خود و فرزندانش اشتغالزایی کند.

او می افزاید: «اوایل این پیشنهاد را چندان جدی نگرفتم اما با بررسی های که انجام دادم متوجه شدم که ظرفیت درآمدزایی و اشتغالزایی کار پرورش کرم ابریشم مناسب است. ضمن اینکه می توان پرورش آن را به صورت خانگی انجام داد و به وظایف خانه داری هم رسید. برای شروع کار نقدینگی لازم را نداشتم. به بسیج سازندگی شهرستان مراجعه و طرح پیشنهادی ام را ارائه دادم. آن ها هم با تخصیص وام اقتصاد مقاومتی سرمایه مورد نیاز برای شروع به کار را تامین کردند.»

این فعال اقتصاد مقاومتی خاطرنشان می کند: «در ایران تخم کرم ابریشم را باید از گیلان تهیه کرد. هر بسته تخم نوغان 22 هزار کرم ابریشم و 30 تا 40 کیلوگرم پیله می دهد. قیمت هر بسته هم نزدیک به 30 هزار تومان است. جالب است بدانید سود خالص حاصل از پرورش هر بسته تخم نوغان، نزدیک به یک میلیون تومان است. حدود 80 متر از وسعت 125 متری منزلم را به کارگاه پرورش کرم ابریشم تبدیل کردم و شوهر که جوشکاری بلد بود کار قفسه بندی را انجام داد. در اولین دوره 45 روزه پرورش، 125 هزار پیلیه ابریشم تولید کردم.»

فاطمه خطیبی تاکید می کند: «کار پرورش کرم ابریشم را با سرمایه ای 2 میلیون تومانی می توان آغاز کرد و به مرور کار را گسترش داد. پرورش کرم ابریشم شرایط ویژه ای می طلبد و صرفا در فصل بهار انجام می شود. در فصول دیگر سال تنها در صورتی می توان کار تولید را ادامه داد که گلخانه ویژه کرم های ابریشم تاسیس شود. کرم ابریشم در برابر مورچه، زنبور و سایر حشرات بسیار حساس است و پایه قفسه ها باید در آب قرار بگیرد.»

او درباره جزئیات پرورش کرم ابریشم خاطرنشان می کند: «خروج کرم ازتخم را تفریخ می گویند که در شرایط مساعد 13 روز طول می کشد. پس ازاینکه اولین آثار تفریخ مشاهده شد لازم است جهت تفریخ یکنواخت به مدت 48 ساعت دراتاقی کاملا تاریک با دمای 25 درجه سانتیگراد و 80 درصد رطوبت قرار بگیرد. رنگ تخم ها در ابتدا آبی روشن است که درست قبل از خارج شدن کرم ها ازتخم تیره رنگ می شود.

فاطمه خطیبی اضافه می کند: «سنین 4 و5 به «کرم بالغ» نامیده می شود که 15-16 روز به طول می انجامد. در پایان سن پنجم کرمها از اشتها افتاده واز تغذیه باز می مانند، جثه آنها کوچک می شود و به رنگ زرد و شفاف درمی آیند. دراین زمان با گذاشتن وسایل پیله تنی روی کرمها موجبات تنیدن پیله فراهم می شود.»

او درباره غذای کرم ابریشم می گوید: «کرم ابریشم از برگ درخت توت برای تغذیه استفاده می کند و هیچ غذای دیگری نمی خورد. برگ های توت باید بلا فاصله بعد از بیرون آمدن کرم از تخم دراختیارش قرارب گیرد. برگهای تازه و لطیفی که مورد نیاز کرم جوان است دراوایل بهار در دسترس است. برگهای کهنه برای سه مرحله اول زندگی کرم ابریشم (کرمهای جوان) بسیارخشن است. در دوره چهارم و پنجم زندگی، کرم های بالغ می توانند از برگهای سخت و خشن استفاده کنند.

برگها باید عاری از مواد آفت کش باشند. بعد از جمع آوری مقدار زیادی از شاخه های درخت توت با برگ های تازه به عنوان ذخیره غذایی باید آنها را به مدت سه دقیقه در محلول گندزدا قرار داد. سپس برگها باید در زیر شیر آب خوب شسته شود تا خوب پاک شود زیرا آلودگی می تواند باعث کشته شدن کرم های ابریشم شود. با تکان دادن، باید آب اضافی برگها گرفته شده و در کیسه های پلاستیکی و جای خنک نگه داری شود.»

این فعال اقتصاد یمقاومتی خاطرنشان می کند: «پیله، محصول خام برای تولید ابریشم است. دو تا سه روز بعد از تشکیل پیله کرم درون آن به شفیره تبدیل می شود و تقریبا بعد از دو هفته به صورت پروانه از پیله خارج می شود. باید توجه شود که طول رشته نخ ابریشمی یک پیله ممکن است تا 900 متر باشد و خروج پروانه از پیله این رشته نخ را تکه تکه می کند. به همین دلیل پیله ها در برابر گرمای آفتاب یا داخل آب جوش می ریزیم تا کرم درون آن ها بمیرد و تبدیل به پروانه نشود. نگهداری از کرم ابریشم در روزهای نخست زمان زیادی لازم ندارد. اما در ده روز آخر به طرز باورنکردنی غذا می خورد. هر جعبه کرم ابریشم از روز تولید تا بستن پیله 800 تا 1 تن غذا می خورد.»

فاطمه خطیبی درباره مهمترین چالش پرورش کرم ابریشم در کشور، اظهار می کند: «ورود ابریشم مصنوعی و تقلبی که آغشته به پنبه است و به صورت قاچاق وارد کشور می شود، به تولید کنندگان ابریشم آسیب جدی می زند. اگر کار تولید نخل ابریشم از پیله ها را خودمان انجام دهیم و از خام فروشی پیله ها پرهیز کنیم سود حاصله چند برابر می شود. در حال حاضر هر کیلو نخ ابریشم 140 هزار تومان به فروش می رسد.»

همچنین بخوانید:

پرورش صفر تا صد طرح توجیهی کرم ابریشم

آشنایی با طرح توجیهی پرورش صفر تا صد غاز و سود دهی کلان آن

آشنایی با پرورش حلزون ( Snail ) + فیلم