شب یلدا : مراسم و آداب جشن شب یلدا چگونه است ؟

با مجله اینترنتی دلگرم همراه باشید تا با شب یلدا و آیین و سنن شب یلدا بیشتر آشنا شوید

شب یلدا چیزیست که شاید همه ی ما اطلاعات خیلی مختصری در رابطه با آن داشته باشیم .شب یلدا یا شب چله آخرین روز آذر ماه شب ‏اول زمستان و درازترین شب سال است ایرانیان باستان با باور اینکه فردای شب یلدا با دمیدن خورشید روزها بلندتر شده و تابش ‏نور ایزدی افزونی می یابد آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا ‏میکردند این جشن درماه دی قرار دارد که نام آفریننده در زمان قبل از زرتشتیان بوده است که بعدها به نام آفریننده نور معروف ‏شد.

نور ، روز و روشنایی خورشید نشانه‌هایی از آفریدگار بود در حالی که شب و تاریکی و سرما نشانه هایی از اهریمنبود. مشاهده ‏تغییرات مداوم شب و روز مردم را به این باور رسانده بود که شب و روز یا روشنایی و تاریکی در یک جنگ همیشگی به سر ‏می‌برند روزهای بلندتر روزهای پیروزی و روشنایی بود در حالی که روزهای کوتاه تر نشانه غلبه بر تاریکی.‏

پیشینه جشن یلدا

یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود یک سنت باستانی میباشد. این جشن مراسمی آریایی است و پیروان میتراییسم آن ‏را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می‌کردند یلدا روز تولد میترا یا مهر است این جشن به اندازه که زمانی که مردم فصول ‏سال را تعیین کردند کهن است ‏

مراسم و آداب جشن شب یلدا

در گذشته برای در امان بودن از اهریمن در این شب همه دور هم جمع می‌شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می‌کردند. آیین ‏شب یلدا یا شب چله خوردن آجیل مخصوص هندوانه انار شیرینی و میوه های گوناگون است که همگی جنبه نمادین دارند و نشانه ‏برکت و تندرستی فراوانی و شادکامی هستند. در این شب مثل شب جشن تیرگان فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است حاضران ‏با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی یا پری آن آینده گویی می‌کنند. جشن شب یلدا جشنی است که از هفت هزار سال پیش ‏تاکنون در میان ایرانیان برگزار می‌شود ۷ هزار سال پیش نیاکان ما به دانشگاه شمالی دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب ‏زمستان بلندترین شب سال است.‏

یکی دیگر از دلایل برگزاری این جشن شب سالروز ایزد مهر یا میتراست. مهربه معنای خورشید است و تاریخ پرستش آن در ‏میان ایرانی ها و آریایی ها به پیش از دین زرتشت باز می‌گردد که پس از ظهور زرتشت این پیامبر او را اهورامزدا تعریف کرد ‏یکی از ایزدان اهورایی مهر بود که هم اکنون بخشی از اوستا به نامش نامگذاری شده در مهریش اوستا آمده است مهر از آسمان با ‏هزاران چشم بر ایرانی می‌نگرد تا دروغی نگوید.‏

آیین‌های جشن شب یلدا

یکی از آیین های های در ایران فال با دیوان حافظ است مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی ‏می گشایند و فال دل خویش را از او طلب می‌کند در برخی دیگر از جاهای ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد بازگویی ‏خاطرات و قصه گویی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده‌های ایرانی دلپذیرتر می‌کند اما ‏همه اینها ترفندهایی است که خانواده ها گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال (شب یلدا) را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند.‏

‏

جشن شب یلدا

جشن شب یلدا یک جشن کاملا زنده است و همه مسیحیان جهان این جشن را با نام جشن تولد مسیح برگزار می کنند یلدا و ‏مراسمی که در نخستین شب بلند زمستان و بلندترین شب سال بر پا می‌کنند سابقه‌ای بسیار دراز داشته و مربوط می‌شود به ‏ایزدمهر. این جشن که یکی کهن‌ترین جشن‌های ایران باستان است در اصطلاح به آن شب چله نیز میگویند ‏

چله بزرگ

چله بزرگ از یکمین روز دی ماه تا دهم بهمن که جشن صده است به طول می انجامد و آن را چله بزرگ می‌نامند. به آن دلیل که ‏شدت سرما بیشتر است آنگاه چله کوچک فرا میرسد.‏

چله کوچک

که از دهم بهمن تا بیستم اسفند به طول می انجامد. وسرما کم کم کاسته میشود. اقوام قدیم آریایی جشن تولد آفتاب را آغاز زمستان ‏میگرفتند خصوصا ژرمن ها که این ماه را به خدای آفتاب نسبت میدهند که زیاد هم بی تناسب نیست. چرا که آغا زمستان مثل ‏تولد خورشید است که از آن روز در نصف کره شمالی رو به افزایش و ارتقا و درخشندگی می‌گذارد و هر روز قوی‌تر می‌شود در ‏این شب آتش برمی افروختند تا تاریکی وعاملان اهریمنی و شیاطین نابود شده تا بگریزند و همچنان که خورشید به مناسبات ‏فروغ و گرمای کارساز تقدس پیدا کرده بود آتش نیز همان والایی را نزد مردمان دارا شد

آیین‌های یلدا در نقاط مختلف ایران

خراسان

در ادبیات خراسان واژه یلدا به‌کار برده نشده بلکه در تمام ادوار تاریخی تا آنجا که اسناد شفاهی و مکتوب وجود دارد شب چله یا چله نشینی بکار رفته. در این شب طولانی آیین‌ها و مراسم‌های خاصی وجود داشته که شاید در سایر مناطق ایران کمتر مرسوم بوده‌است به آن شب چراغانی یا شب چراغ می‌گفتند. از آنجا که هر میهمانی برای رفتن به شب نشینی، چراغی را همراه خود می‌برده و به دلیل فراوانی چراغ‌ها عبارت چهل چراغ که نشانه کثرت است بکار می‌بردند.

اصفهان

شب یلدا (شب چله) در اصفهان: مانند سایر مناطق ایران فامیل و بستگان به خانهٔ پدر بزرگها یا مادر بزرگها می‌روند و دور هم پای کرسی جمع می‌شوند. صاحب خانه هم با آجیل و میوه از مهمانها پذیرائی می‌کند آن‌ها تا پاسی از شب و گاهی تا نزدیک صبح می‌نشینند، شاهنامه می‌خوانند و فال حافظ می‌گیرند. بزرگترها داستان یا خاطره نقل می‌کنند. تازه دامادها با هدیه یا خوانچه به خانه عروس می‌روند.

آذربایجان (شرقی و غربی)

در خطهٔ شمال و آذربایجان رسم بر این است که در این شب خوانچه‌ای تزیین شده به خانهٔ تازه‌عروس یا نامزد خانواده بفرستند. مردم آذربایجان در سینی خود هندوانه‌ها را تزئین می‌کنند و شال‌های قرمزی را اطرافش می‌گذارند. درحالی که مردم شمال یک ماهی بزرگ را تزئین می‌کنند و به خانهٔ عروس می‌برند.

کردستان

در کردستان نیز مانند سایر مناطق کوهستانی ایران این آیین تاریخ کهنی دارد که به همان نام قدیمیش «شو چله» خوانده می‌شود و در شهر سنندج مرکز استان کردستان از قدیم اکثر خانه‌ها غذای دلمه و نان سنگک برای پذیرایی از مهمان‌ها آماده می‌کنند و این به صورت سنتی در این شهر تبدیل شده‌است.

بوشهر

مردم استان بوشهر نیز همچون دیگر ایرانی‌ها، این آیین کهن را با رفتن به خانه بزرگ‌ترها می‌گذرانند. هندوانه در شب یلدا در بوشهر کاربرد زیادی دارد.

دشت گرگان

در استان گلستان شب یلدا بسیار با اهمیت و گرامی داشته می‌شود. در این شب همه مردم به خانه پدر بزرگها و مادر بزرگها رفته و ضمن دورهم‌نشینی پیرامون کرسی و خواندن فال حافظ و فردوسی خوانی و نَقل اندازی (داستانهای شفاهی) به خوردن تنقلات و میوه‌جات خصوصاً میوه‌های باغی و جنگلی از قبیل هندوانه، انار، لیمو و پرتقال، ولیک و کندس و شیرینی‌هایی مانند مَت و کَسمَک می‌پردازند و با خوردن و نوشیدن و شنیدن صحبتها و داستان‌های بزرگترها، شب را به صبح می‌رسانند و معتقدند که صبح بعد از یلدا روز پیروزی خورشید بر سیاهی و تاریکی‌ها است.

فارس

سفرهٔ مردم شیراز مثل سفرهٔ نوروز رنگین است. مرکبات و هندوانه برای سرد مزاج‌ها و خرما و رنگینک برای گرم مزاج‌ها موجود است. حافظ خوانی جزو جدانشدنی مراسم این شب برای شیرازی‌هاست. البته خواندن حافظ در این شب نه تنها در شیراز مرسوم است، بلکه رسم کلی چله‌نشینان شده‌است.

استان اردبیل

در اردبیل رسم است که خانواده‌ها شب یلدا دور هم جمع می‌شوند و تا پاسی از شب با هم شب نشینی می‌کنند. هندوانه، انار، پرتقال، تخمه، ماهی پلو و… از جمله خوراکی‌هایی است که در استان اردبیل مرسوم هست، و در شب یلدا برای تازه عروس هندوانه تزئین می‌کنند و به همراه هدایای دیگر از طرف خانواده داماد فرستاده می‌شود.

همدان

همدانی‌ها فالی می‌گیرند با نام فال سوزن. در گلپایگان قدیم هم شب یلدا این رسم بود. همه دور تا دور اتاق می‌نشینند و پیرزنی به‌طور پیاپی شعر می‌خواند. دختر بچه‌ای پس از اتمام هر شعر بر یک پارچه نبریده و آب ندیده سوزن می‌زند و مهمان‌ها بنا به ترتیبی که نشسته‌اند شعرهای پیرزن را فال خود می‌دانند. همچنین در مناطق دیگر همدان تنقلاتی که مناسب با آب و هوای آن منطقه‌است در این شب خورده می‌شود. در تویسرکان و ملایر، گردو و کشمش و مویز نیز خورده می‌شود که از معمول‌ترین خوراکی‌های موجود در این شهرستانهاست. همچنین درآجین میوه و تنقلات برای دختری که نامزد شده ازطرف خانواده داماد برده می‌شود و این از رسوم قدیم به جامانده‌است.

خوزستان

مردم خوزستان تا سحر انتظار می‌کشند تا از قارون افسانه‌ای استقبال کنند. قارون در لباس هیزم‌شکن برای خانواده‌های فقیر تکه‌های چوب می‌آورد. این چوب‌ها به طلا تبدیل می‌شوند و برای آن خانواده، ثروت و برکت به همراه می‌آورند.به خانه بزرگترها رفته و دور هم جمع شده به شوخی خنده گذرانده، آجیل هندوانه انار شیرینی و خرما و لبو و آش و شیرینی‌های مختلف از جمله خوراکی‌های این آیین کهن است.

لرستان و لکستان

در لرستان و لکستان شب چله (یلدا=شو اول قاره)، نوجوانان و جوانان با رفتن به پشت بام همسایه خود و دراز کردن شالی، اشعار زیر را بلند بلند می‌خوانند و همسایه در شال آن‌ها آجیل، شیرینی و میوه و گندم شاهدانه می‌گذارد.

«امشب اول قاره، خیر د هونت بواره» امشب اول یلدا یا اول زمستان است خیر از خانه ات ببارد.

«نون و پنیر و شیره _ کیخا هونت نمیرد» نان و پنیر و شیره کدخدا (صاحب خانه) خانه ات نمیرد.

«چی به علی کوشک بیاره» چیزی بده علی کوچک یا بچه ات بیاورد…

قزوین

مردم استان قزوین نیز، همچون دیگر هم‌وطنان ایرانی، این آیین کهن را با رفتن به خانهٔ بزرگ‌ترها می‌گذرانند. به عقیدهٔ بزرگ‌ترها، آوردن میوه‌های مختلف خشک و تر و میوه‌های سرخ‌فام، که به «شب‌چره» معروف است، همراه با خوراکی‌های دیگر شگون دارد و زمستان پربرکتی را نوید می‌دهد. در میهمانی شب یلدا، که همه دورِ هم جمع می‌شدند، مادربزرگ‌ها نقش محوری داشتند. در گلپایگان، به‌خصوص در بعضی مواقع که مادربزرگ‌ها در آوردن تنقلات تأخیر می‌کنند، کوچک‌ترها شعر «هرکه نیارد شب‌چره – انبارشو موش بچره» سر می‌دهند، تا مادربزرگ در آوردن «شب‌چره» تعجیل کند.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

۱۵ عکس جدید و با کیفیت تزیین هندوانه شب یلدا با طرح گل

۱۵ عکس هندوانه شب یلدا با طرح های لاکچری

۱۵ عکس جدید و با کیفیت تزیین هندوانه شب یلدا

سری جدید جکهای خنده دار شب یلدا (شب چله)

پیامهای تلگرامی و واتس اپی باحال و خنده دار شب یلدا

بیو ،استوری ،استاتوس عاشقانه تبریک شب یلدا

سری جدید پیامهای عاشقانه تبریک شب یلدا

جدیدترین پیامهای تلگرامی و واتس اپی تبریک شب یلدا (چله)

جدیدترین بیو ،استاتوس و استوری شب یلدا

تهیه شده مجله اینترنتی دلگرم

مرضیه ملایری