دلگرم
امروز: پنج شنبه, ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۸ مارس ۲۰۲۴ میلادی
احکام سفر،چه میزان با احکام سفر آشنایی دارید؟
6
زمان مطالعه: 14 دقیقه
احکام سفر-معرفی احکام سفر-آموزش احکام سفر-تحلیل احکام سفر-بررسی احکام سفر-جزئیات احکام سفر-احکام مسافر-احکام سفر کردن-احکام سفر بلند مدت-احکام سفر کوتاه مدت-احکام نماز در سفر-احکام روزه در سفر

کسی که دارای شروطی که در ادامه می آید باشد، مسافر شرعی محسوب می شود، یعنی روزه گرفتن بر او حرام بوده و نمازهای چهار رکعتی را باید به صورت دو رکعتی اقامه کند.

احکام سفر

احکام سفر

شرط اول:

مسافتی که طی می کند (مجموع رفت و برگشت) حد اقل 45 کیلومتر (معادل هشت فرسخ شرعی) باشد. البته به این شرط که مسیر رفت را از مسیری طی کند که حداقل، به اندازه ی نصف کل مسافت، یعنی 5 / 22 کیلومتر (معادل چهار فرسخ شرعی) باشد. پس اگر شخص مسافر از مسیری برود که مثلا 20 کیلومتر باشد و از مسیر دیگری برگردد که 40 کیلومتر باشد، اگر چه مجموع رفت و برگشت او بیش تر از 45 کیلومتر می شود، اما چون مسیر رفت از 5 / 22 کیلومتر کمتر است، شخص مذکور مسافر محسوب نمی شود.

احکام سفر

شرط دوم:

از ابتدا قصد پیمودن مسافت مذکور (45 کیلومتر) را داشته باشد. به این صورت که به طور قطعی و بدون تردید تصمیم داشته باشد به جایی برود که مسافت رفت و برگشت آن حداقل 45 کیلومتر است. بنا بر این اگر به قصد تفریح یا پیدا شدن گم شده ای یا هر قصد دیگری، بدون آن که تصمیم قطعی داشته باشد 45 کیلومتر را طی خواهد کرد از وطنش خارج شود، مسافر محسوب نمی شود، اگر چه به جایی برسد که فاصله ی آن تا وطنش بیش از 5 / 22 کیلومتر باشد، مگر این که از آن جا به بعد قصد کند 45 کیلومتر مسافت طی کند. (دقت کنید!)

احکام سفر

شرط سوم:

در بین راه از قصدش منصرف نشود. یعنی قبل از طی کردن مسافت 5 / 22 کیلومتر، اگر تصمیم بگیرد که دیگر به مسافرتش ادامه ندهد، از همان لحظه به بعد، دیگر مسافر محسوب نمی شود. هم چنین است اگر در ادامه ی مسیر، مردد شود.

احکام سفر

شرط چهارم:

سفرش به وسیله ی یکی از قطع کننده های سفر قطع نشود. قطع کننده های سفر عبارتند از:

الف) وطن

ب) جایی که قصد داشته باشد ده روز در آن جا بماند.

ج) جایی که در آن جا سی روز بدون قصد اقامت، با حالت تردید بماند.

اگر در بین مسافرت، قبل از طی کردن مسافت 5 / 22 کیلومتر، از یکی از مکان های فوق بگذرد، مسافتی که تا آن لحظه طی کرده است جزء مسافرت محسوب نشده و از محل جدید باید مسافت را مجدداً محاسبه کند.

احکام سفر

شرط پنجم:

کسی که به قصد مسافرت از شهر خود خارج می‌شود، زمانی حکم مسافر را دارد که به حد ترخص برسد. پس اگر به قصد مسافرت از شهر خارج شود، تا قبل از رسیدن به حد ترخص باید نماز خود را به صورت کامل اقامه کند. تنها زمانی می تواند نماز خود را شکسته اقامه کند که به قدری از شهر خود دور شود که اصطلاحاً به حد ترخص برسد. همچنین زمانی که از مسافرت به شهر خود بر می گردد، زمانی که به حد ترخص برسد باید نماز خود را کامل اقامه کند، اگرچه به شهر خود نرسیده است. (دقت کنید!)

احکام سفر

تعریف حد ترخص:

رسیدن به حد ترخص یعنی رسیدن به جایی که:

1. دیوارهای شهر را نبیند.

2. صدای اذان شهر را نشنود.

ندیدن دیوارهای شهر به این معنا است که خانه ها و اهالی شهر را به طور واضح نبیند. بنا بر این اگر شبهی از دیوارهای شهر را ببیند که قابل تشخیص نیست، به حد ترخص رسیده است.

در گودی بودن یا در بلندی بودن شهر، غبارآلود بودن یا تاریک بودن هوا، ضعیف بودن یا قوت بیش از حد دید چشم و سایر موانع در صدق ندیدن یا دیدن دیوارهای شهر دخیل نیست. به این معنا که به طور مثال اگر شهری در بلندی قرار دارد، همین که مقداری از آن شهر دور شود که اگر آن شهر در محل پست‌تری (به حالت معمول) قرار داشت دیوارهایش دیده نمی شد کفایت می کند، اگرچه در حال حاضر دیوارها دیده شود.

احکام سفر

به عبارت دیگر، ندیدن دیوارهای شهر یعنی به جایی برسد که با فرض نبودن هیچ مانعی، یک انسان با دید معمولی نتواند دیوارهای شهر را به طور واضح ببیند.

نشنیدن صدای اذان شهر هم به این معناست که اگر کسی با صدای بلند (بدون استفاده از دستگاه های جدید صوتی) بر پشت بامی یا بالای مناره ای اذان بگوید، صدایش شنیده نشود.

برخی از محققین برای حد ترخص مسافت خاصی را بنا بر تحقیق، بیان کرده اند. مثلاً برخی حد ترخص را فاصله ی یک کیلومتری از آخرین خانه ی شهر، برخی دیگر فاصله ی سه کیلومتری و ... بیان کرده اند. اما حق این است که تشخیص حد ترخص با همین دو معیاری که فقها فرموده‌اند (ندیدن دیوارهای شهر و نشنیدن صدای اذان شهر) کار آسانی بوده و اگر وسواس به خرج ندهیم، تشخیص آن کاملاً مقدور است. البته تعیین کیلومتری مسافت هم می‌تواند در به یقین رسیدن کمک کند.

احکام سفر

حکم شک در حد ترخص

در صورتی که شک کنیم به حد ترخص رسیده‌ایم یا نه و امکان صبر کردن تا رسیدن به یقین نباشد (مثلاً وقت نماز در حال اتمام باشد) باید بنا را بر حالت قبل بگذاریم. مثلاً اگر در هنگام خارج شدن از وطن شک کنیم که به حد ترخص رسیده ایم یا نه باید نماز را تمام بخوانیم (همان طور که در وطن نماز را تمام می‌خواندیم) و اگر در حال برگشتن به وطن شک کنیم که به حد ترخص رسیده ایم یا نه باید نماز خود را شکسته بخوانیم (همان طور که پیش از این در مسافرت شکسته می خواندیم). (دقت کنید!)

احکام سفر

شرط ششم:

سفرش معصیت نباشد. اگر سفر کسی، سفر حرام باشد، احکام مسافر شامل او نمی شود. یعنی نمازهایش شکسته نبوده و اگر به طور مثال در ماه مبارک رمضان به سفر برود باید روزه بگیرد.

سفر حرام به دو صورت است:

حالت اول: اصل سفر حرام باشد.

حالت دوم: جهت سفر حرام باشد. (سفر به هدف انجام کار حرامی انجام شود.)

چند مصداق برای حالت اول: مثلاً خانمی بدون اجازه ی همسرش به مسافرت غیر واجب برود (اگر مسافرت واجب باشد، مثل حج واجب، اجازه ی شوهر لازم نیست.) و یا فرزند به مسافرتی برود که موجب اذیت و آزار پدر و مادر شود و یا انسان به سفری برود که برای او ضرر داشته باشد.

شرح حالت دوم: اگر اصل سفر حرام نباشد (مثلاً شامل موارد بالا نباشد) اما هدف از سفر انجام کار حرامی باشد، باز هم شامل عنوان سفر حرام بوده و احکام مسافرت شامل شخص مورد نظر نمی شود. مثلاً شخصی به هدف بردن آبروی مؤمنی به مسافرت برود.

البته اگرمقصود اصلی از مسافرت، انجام کار حرام نباشد، اما هنگام مسافرت دچار معصیتی بشود، سفر حرام محسوب نمی شود. (دقت کنید!)

احکام سفر

تبدیل سفر حرام به سفر حلال (و عکس آن)

اگر مسافرت کسی شامل عنوان مسافرت حرام باشد (اصل سفر حرام باشد یا به قصد انجام کار حرامی مسافرت کند)، اما بین راه از قصد حرام منصرف شود و یا بعد از انجام کار حرام، توبه کند، از همان لحظه به بعد احکام مسافر شامل او می شود (به طور مثال نمازش شکسته می شود) به شرط آن که بعد از توبه، ادامه ی مسیر به مقدار مسافت شرعی (45 کیلومتر) باشد.

هم چنین اگر مسافرت کسی شامل عنوان مسافرت حرام نباشد، اما بین راه تبدیل به مسافرت حرام بشود، از همان لحظه به بعد باید نمازهایش را تمام بخواند. البته نمازهایی که تا آن لحظه به صورت شکسته خوانده صحیح است.

مثلاً اگر شخصی به قصد تفریح حلال مسافرت می کند، اما بعد از طی کردن مسافتی، تصمیم می گیرد به هدف انجام کار حرامی مسافرت خود را ادامه دهد، از همان لحظه ی گرفتن این تصمیم، مسافرتش شامل احکام مسافرت حرام شده، باید نمازهایش را نمام بخواند و نمی تواند روزه بگیرد. و یا اگر کسی به مسافرت می رود و در بین راه متوجه می شود که مسافرتش موجب اذیت پدر و مادرش می شود، موظف است در همان لحظه از ادامه ی سفر منصرف شده و برگردد و در صورتی که به مسافرت خود ادامه دهد، از آن لحظه به بعد مسافرتش حرام بوده و باید نمازش را تمام بخواند.

احکام سفر

شرط هفتم:

از افراد خانه به دوش نباشد. کسی که از جایی به جای دیگر می‌رود اگر خانه به دوش باشد، یعنی خانه و زندگیش همیشه همراهش باشد احکام مسافر شامل او نمی شود، مثلاً نمازش شکسته نیست و در ماه مبارک رمضان باید روزه بگیرد.

خانه به دوش به کسی گفته می شود که وسایل زندگی و اسکان او همیشه همراهش باشد، مانند عشایر که غالباً در حال مسافرت از ییلاق به قشلاق و بالعکس بوده و در همان چادرهایی که به همراه دارند زندگی می کنند، یا برخی ملوانان که در کشتی زندگی می کنند و امثال آنان. جهان گردانی که منزل خاصی نداشته و همیشه در حال سفر هستند هم ممکن است شامل عنوان خانه به دوش باشند.

تذکر: افراد خانه به دوش اگر برای کاری غیر از کارهای معمول روزانه ی خود، مثلاً برای صله ی رحم، زیارت و ... مسافرت کنند، در آن سفر خاص مسافر محسوب شده و باید نماز را شکسته بخوانند.

احکام سفر

شرط هشتم:

شغلش مسافرت نباشد. کسی که شغلش مسافرت کردن باشد (یعنی تعداد قابل توجهی از روزهای سال را در حال سفری باشد که در واقع شغل اوست)، احکام مربوط به مسافر شامل او نمی شود، مثلاً باید نمازش را تمام بخواند و اگر در ماه مبارک رمضان سفر می کند، باید روزه بگیرد.

عنوان این شرط در بین فقها به سه صورت بیان شده است:

1. برخی از فقها معتقدند این شرط فقط شامل افرادی می شود که شغلشان مسافرت است. مانند راننده هایی که بین شهرهای مختلف تردد می کنند.

2. برخی از فقها معتقدند این شرط علاوه بر صورت قبل (کسانی که شغلشان مسافرت است) شامل افرادی نیز می شود که مسافرت مقدمه ی رسیدن به شغلشان است. مانند اشخاصی که در یک شهر زندگی می کنند و محل کارشان در شهر دیگری است.

3. برخی از فقها معتقدند این شرط شامل افرادی می شود که زیاد مسافرت می کنند، چه مسافرت برای شغلشان باشد، چه برای هر کار دیگری (صله ی رحم، تفریح، زیارت و ...) مانند اشخاصی که هر هفته سه روز در مسافرت هستند.

احکام سفر

سفر اول و دوم کسی که شغلش مسافرت است

کسی که شغلش مسافرت است، به اجماع همه ی فقها در سفرهای مربوط به شغلش حکم مسافر را ندارد، یعنی نمازش تمام بوده و روزه گرفتن بر او حرام نیست. البته شخص مذکور از زمانی حکم مسافر را ندارد که این عنوان (شغل بودن مسافرت) بر او صدق کند. بعضی از فقها (مانند آیت الله مکارم شیرازی) صدق این عنوان را از همان سفر اول، برخی (مانند آیت الله نوری همدانی) از سفر دوم و برخی (مانند مقام معظم رهبری) از سفر سوم می دانند.

احکام سفر

به این صورت که مثلاً اگر کسی تصمیم بگیرد از این پس شغلش مسافرکشی بین دو شهر باشد (در صورتی که مقلد مقام معظم رهبری باشد)، اولین و دومین مرتبه که به شهر مقصد مسافرکشی می کند، باید نمازش را شکسته بخواند و از سفر سوم به بعد دیگر مسافر محسوب نشده و نمازش تمام است.

تذکر: کسی که شغلش مسافرت است اگر سفری غیر کاری داشته باشد، در آن سفر حکم مسافر داشته و نمازش شکسته است. البته اگر در ضمن سفری که مربوط به شغلش است به اموری غیر مرتبط با شغلش (صله ی رحم، زیارت، تفریح و ...) بپردازد باز هم حکم مسافر نداشته و نمازش تمام است. در واقع، ملاک در کاری بودن یا غیر کاری بودن مسافرت، هدف اصلی سفر است. (دقت کنید!)

احکام سفر

توقف ده روزه ی کسی که شغلش مسافرت است

کسی که شغلش مسافرت است، تا زمانی حکم مسافر را نداشته و نمازش را در سفر باید به صورت تمام بخواند که در وطن یا شهرهایی که به آن جا مسافرت می کند ده روز یا بیش تر نماند. بنا بر این اگر در شهر خودش یا در محل دیگری ده روز یا بیش تر بماند (با قصد قبلی یا بدون قصد)، در سفر اول بعد از این اقامت ده روزه حکم سایر مسافرین را داشته (نمازش شکسته است) و از سفر دوم به بعد نمازش تمام است.

احکام سفر

کسی که مسافرت، مقدمه ی شغل اوست

طبق نظر برخی از فقها (مانند مقام معظم رهبری)، کسی که شغلش مسافرت نیست، اما برای انجام کارش باید از جایی به جای دیگر مسافرت کند (مسافرت، مقدمه ی شغل اوست) نمازش تمام بوده و مسافر محسوب نمی شود. مثلاً اگر شخصی در کرج سکونت داشته و محل کارش در تهران است و حداقل هر ده روز یک بار برای کار به تهران می آید مسافر محسوب نمی شود. (برخی فقها فرموده اند که حداقل یک بار در هفته برای کارش مسافرت کند و برخی دیگر فرموده اند حداقل ده روز در ماه مسافرت کند.)

احکام سفر

کثیر السفر

تا کنون بحث در خصوص کسانی بود که سفرشان به شغلشان مربوط می شود. اما به فتوای برخی از فقها (مانند حضرات آیات سیستانی و شبیری زنجانی) کسی که زیاد سفر می کند (کثیر السفر)، چه برای شغلش باشد چه برای هر کار دیگری (تفریح، صله ی رحم و ...) حکم مسافر را نداشته و نمازش در سفر، تمام است. مثلاً کسی که حد اقل هفته ای سه بار از شهر خودش برای تفریح خارج شده و به مقدار مسافت شرعی راه طی می کند، نمازش را باید تمام بخواند. (حکم مسافر را ندارد.)

احکام سفر

مأموریت کاری

طبق مسائلی که تا کنون در خصوص شرط هشتم ذکر شد، کسی که شغلش مسافرت نیست، اما هر چند وقت یک بار برای مأموریت کاری به خارج از شهر می رود، تکلیفش نسبت به نماز و روزه به سه شکل می تواند باشد:

1. شخص مذکور مقلد مراجع بزرگواری باشد که معتقدند فقط کسی که شغلش مسافرت است نمازش در سفر تمام بوده و حکم مسافر را ندارد. بنابراین باید نمازش را در مأموریت کاری شکسته بخواند و روزه هم نمی تواند بگیرد.

2. شخص مذکور مقلد مراجع بزرگواری باشد که معتقدند کسی که مسافرت مقدمه ی شغل اوست هم نمازش در سفر تمام بوده و حکم مسافر را ندارد. بنابراین چون مأموریت کاری جزء شغل بوده و مقدمه ی آن محسوب می شود، باید نمازش را تمام بخواند و می تواند روزه هم بگیرد. البته با این شرط که حداقل یک بار در هفته به مأموریت برود. پس کسی که کم تر از این مقدار به مأموریت می رود یا نمی داند که آیا هفته ای یک بار به مأموریت خواهد رفت یا نه، باید نمازش را شکسته بخواند. (مقام معظم رهبری یک بار در هر ده روز را کافی می دانند.)

3. شخص مذکور مقلد مراجع بزرگواری باشد که معتقدند کسی که کثیر السفر است نمازشان تمام بوده و حکم مسافر را ندارد. بنابراین در صورتی که حداقل سه روز در هفته به مأموریت می رود نمازش تمام است، و الا نمازش شکسته بوده و نمی تواند روزه بگیرد.

احکام سفر

چند مسأله ی متفرقه

1. چهار مکان است که آن ها را اماکن تخییر می نامند. یعنی در این اماکن، کسی که مسافر است اختیار دارد که نمازهای چهار رکعتی خود را به صورت شکسته یا تمام بخواند. این اماکن عبارتند از: مسجد الحرام در مکه، مسجد النبی در مدینه، مسجد کوفه و حرم حضرت امام حسین علیه السلام در کربلا.

2. اگر از مسافری که باید نماز را شکسته بخواند نماز ظهر یا عصر یا عشاء قضا شود، باید آن را دو رکعتی قضا نماید، اگرچه در غیر سفر بخواهد قضای آن را به جا آورد. و اگر از کسی که مسافر نیست یکی از این سه نماز قضا شود، باید چهار رکعتی قضا کند، اگرچه در سفر بخواهد آن را قضا نماید.

احکام سفر

3. اگر مأموم از جهت احکام مسافر نماز امام را باطل بداند نمی تواند به او اقتدا کند. مثلاً اگر دو نفر که هر دو مسافر هستند و نظر مرجع تقلیدشان در خصوص شکسته یا تمام بودن نماز در آن مکان و با آن شرایط با هم اختلاف دارد، به این نحو که نماز یکی از آن ها تمام بوده و دیگری مکلف است که نمازش را شکسته بخواند، نمی توانند برای نماز به یک دیگر اقتدا کنند.

4. مسافری که نماز ظهر و عصر و عشاء را دو رکعت می خواند مکروه است در این نمازها به کسی که مسافر نیست اقتدا کند و کسی که مسافر نیست مکروه است در این نمازها به مسافر اقتدا نماید. البته کراهت در این موارد (در مستحبات) به معنای کم شدن ثواب است. بنابراین اگر مسافر به غیر مسافر (یا بالعکس) اقتدا کند، ثواب این جماعت از نماز فرادی بیش تر است، اما ثواب آن نسبت به نماز جماعتی که امام و مأموم از جهت شکسته و تمام بودن نماز مانند هم هستند کمتر است.



این مطلب چقدر مفید بود ؟
5.0 از 5 (6 رای)  

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits