دلگرم
امروز: پنج شنبه, ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۸ مارس ۲۰۲۴ میلادی
احکام توهین و مسخره کردن!
1
زمان مطالعه: 12 دقیقه
شوخی و مسخره کردن دیگران : در میان رفتارهایی که به عنوان جرم معرفی شده­‌ و ممنوع گردیده‌اند، برخی از رفتارها شخصیت انسان را نشانه می­‌گیرند. توهین از این دسته جرایم است .

حکم مسخره کردن و توهین از دیدگاه ائمه و هم در قوانین اسلامی چیست؟

دست انداختن، مسخره کردن، شکلک درآوردن و مانند آن که موجب خنده خود و دیگران می‌شود، از نظر اخلاقی ناپسند و از نظر شرعی حرام و در برخی از موارد گناه کبیره‌ای است که جاودانگی در آتش دوزخ را به همراه دارد.

برخی لطیفه‌گویی و مزاح را با مسخره کردن و استهزاء درهم آمیخته‌اند و گمان کرده‌اند که تفاوتی میان این دو گونه رفتار نیست؛‌ در حالی که مرزهای معناداری میان این دو وجود دارد، به گونه‌ای که خنداندن دیگران با ابزارهای مشروع نه تنها ناپسند و بد نیست بلکه به سبب ادخال السرور و ایجاد شادمانی در دیگران عملی پسندیده و از نظر شرعی مستحب است.

separator line

حکم مسخره کردن و توهین به دیگران چیست؟

مفهوم‌شناسی مسخره کردن:

تمسخر از ریشه (‌س خ ر‌) گرفته شده و در باب تفعل ثلاثی مزید به کار رفته است. معنای تسخیر، تذلیل و ذلیل کردن در برابر عزیز کردن است. ابن منظور سخر را مقهور کردن و ذلیل کردن معنا کرده است و درباره تسخیر گفته که آن مکلف کردن شخص به کاری بدون اجرت و مزد است. هر مقهوری که از سوی دیگری تدبیر شود و مالک خود نباشد و تحت قهر دیگری عمل کند، مسخر و تسخیر شده است.(لسان العرب، ابن منظور، ذیل واژه سخر)

با نگاهی به دو حرف سین و خاء و قرار گرفتن آن در واژگان دیگر، می‌توان در همه واژگانی که این دو حرف در آن به کار رفته است، نوعی نرمی و سبکی و ذلت و خفاء را از معانی آن واژگان به دست آورد. این بدان معناست که سخر نیز دلالت بر چنین احوالاتی دارد.

واژگان دیگری در عربی برای بیان حالت‌های گوناگون تمسخر به کار می‌رود. از جمله هزء، غمز، لمز، همز، ضحک، تهکم، تندر و مانند آن. البته هر یک از این واژگان با همه اشتراکات دارای افتراق و تمایزهایی است که موجب امتیاز به کارگیری هر یک در موقعیت خاص و معین می‌شود و لطایفی را بیان می‌کند.

separator line

روش‌های استهزاء و مسخره کردن دیگران :

خداوند در آیات قرآنی به برخی از روش‌های مسخره‌کنندگان ‌اشاره می‌کند که عبارتند از:

1. ‌اشاره چشم: یکی از روش‌هایی که از سوى استهزاگران به کار گرفته می‌شود ‌اشاره چشم به همدیگر برای دست انداختن فردی است که از آن به غمزه تعبیر می‌شود. (مطففین، آیات 29 و 30)

2. حرکت سر و شکلک در آوردن: تکان دادن سر از شیوه‌هاى استهزاگران براى تمسخر دیگران است. این روش از سوی کافران و منافقان مورد استفاده بوده است. (اسراء، آیه 51)

3. سوت زدن: سوت کشیدن از دیگر شیوه‌هایی است که برخی برای تمسخر دیگران به کار می‌برند. (ابراهیم، آیه 9)

4. کنایه زدن: استفاده از کنایه‌هاى تمسخرآمیز، از دیگر روش‌هاى استهزاگران است. خداوند در آیاتی از جمله آیه 64 سوره نساء و 38 سوره هود به این شیوه‌ اشاره می‌کند.

5. القاب زشت: نامگذارى زشت و کفرآلود، از شیوه‌هاى دیگر تمسخرکنندگان است. این روش در میان برخی از مسلمانان دیده می‌شود که مثلا افراد را به اسم‌هایی زشت نامگذاری کرده و آنان را در جامعه دست می‌اندازند. علت این امر را می‌بایست در کاستی اخلاقی و روانی افراد و یا حسادت و بیماردلی آنان جست که می‌کوشند با نامگذاری زشت، ترور شخصیت کنند یا کمبودهای خود را با ایجاد کمبود‌های دروغی در دیگران بپوشانند و یا جبران کنند.(حجرات، آیه 11)

6. درخواست‌های نامعقول: گاه برای دست انداختن دیگری از روش درخواست‌های نامعقول استفاده می‌کنند که شخص از انجام یا گفتن آن عاجز است تا این گونه با فضاسازی و آلوده کردن جو و فضا به مقاصد پلید خودشان برسند. (انعام، آیات 8 و10؛ نحل، آیات 33 و 34)

separator line

سوالات شرعی در خصوص مسخره کردن دیگران:

حکم فحش دادن یا بد و بیراه گفتن به کسی وقتی تنها هستیم چیست؟ چه زبانی چه در دل؟

فحش دادن و بیراه گفتن به دیگران در صورتی که فرد دیگری نباشد و کسی هم نشنود به خودی خود حرام نیست چون موجب اذیت و یا تهمت و غیبت دیگران نمی باشد، لیکن این نوع رفتار هرچند در خلوت؛ نفس انسان را آلوده میکند و زمینه گناه رافراهم می کند بهتر است از بیراه گفتن به دیگران در خلوت با خود، نیز خود داری شود.

سؤال حضوری از دفتر آیت الله فاضل لنکرانی. وقتی در جمع هستیم و حرف از افراد مشهور به میان می آید مثل سیاسیون، ورزشکاران و هنرمندان ناخداگاه پشت سرشان حرف زده می شود یا حتی ممکن است مسخره شان کنیم آیا این کار گناه است؟ وقتی مشهور می شوند نباید خود را برای این چیزها اماده کنند؟

در صورتی که عیب آنها گفته شود و یا مسخره نمائید و کسی که می شنود بفهمد عیب چه کسی گفته می شود، گناه است و غیبت و یا مسخره کردن افرادی که مشهور باشند نیز جایز نیست. البته اگر عیب کسی مشهور باشد و همه بداند که این عیب را دارد و آن عیب گفته شود اشکال ندارد هرچند احتیاط در ترک گفتن چنین عیب می باشد، اما اگر دارای عیب مشهور نباشد، خودش مشهور باشد غیبت کردن و یا تهمت و تمسخر نمودن او حرام است.

استهزا و توهین به دیگران در برنامه هاى تفریحى طنز چه حکمى دارد؟

اگر واقعاً توهین باشد، جایز نیست.

لطیفه هایى که درباره اهالى برخى مناطق ایران گفته مى شود، در چه محدوده اى مجاز، و در چه صورت حرام مى باشد؟

در مواردى که باعث هتک اهالى آن منطقه شود، جایز نیست.

لطیفه هایى که درباره ملل غیر مسلمان گفته مى شود، چه حکمى دارد؟ در مورد ملل مسلمان چطور؟

در هر دو مورد باید ادب اسلامى رعایت شود، و هتک و توهینى به عمل نیاید. مگر ملّتهایى که محارب با مسلمین هستند.

آیا تمسخر افرادى که متجاهر به فسق هستند، جایز است؟

در صورتى که راه نهى از منکر، منحصر به این کار باشد، جایز است.

حکم شرعی مسخره کردن غیر مسلمانان (مانند مسخره کردن حرف زدنشان، و یا قد و قامت آنها، و یا کشیدن کاریکاتور آنها) چیست؟

چنین کاری شایسته نیست و اخلاق اسلامی اقتضا می‌کند نسبت به غیر مسلمانانی که در همزیستی مسالمت آمیز با مسلمانان به سر می‌برند، برخوردی مناسب صورت پذیرد، اما طبیعتاً و بر اساس آموزه‌های قرآنی می‌توان با دشمنانی که تمسخر افراد باایمان را رویکرد دائمی خود قرارداده‌اند، مانند خودشان برخورد کرد زیرا «کلوخ‌انداز را پاداش سنگ است».

separator line

احادیث درباره مسخره کردن دیگران:

امام سجاد علیه ‏السلام:

وَ الذُّنُوبُ الّتى تُنزِلُ النِّقَمَ عِصیانُ العارِفِ بِالبَغىِ وَ التَطاوُلُ عَلَى النّاسِ وَ الاِستِهزاءُ بِهِم وَ السُّخریَّةُ مِنهُم؛

گناهانى که باعث نزول عذاب مى‏شوند، عبارت‏اند از: ستم کردن شخص از روى آگاهى، تجاوز به حقوق مردم، و دست انداختن و مسخره کردن آنان.

حضرت على علیه السلام:

إنّ اللّه تبارک و تعالى أخفى أربعه فی أربعه... و أخفى ولیّه فی عباده فلا تستصغرنّ عبدا من عبید اللّه فربّما یکون ولیّه و أنت لا تعلم.

خداى تبارک و تعالى چهار چیز را در چهار چیز پنهان نموده است:... ولىّ خود را در میان بندگان خویش پنهان داشته است. پس به هیچ بنده‏اى از بندگان خدا با چشم حقارت نگاه مکن که شاید همان (کسى که به او بى‏اعتنا هستى‏) ولىّ خدا باشد و تو ندانى.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

إنّ المُستَهزِئینَ یُفتَحُ لأحَدِهِم بابُ الجَنَّةِ ، فیُقالُ : هَلُمَّ : فَیَجِیءُ بِکَرْبِهِ و غَمِّهِ ، فإذا جاءَ اُغلِقَ دُونَهُ ، ثُمّ یُفتَحُ لَهُ بابٌ آخَرُ··· فما یَزالُ کذلکَ حتّى أنَّ الرَّجُلَ لَیُفتَحُ لَهُ البابُ فیقالُ لَهُ: هَلُمَّ هَلُمَّ ، فما یَأتِیهِ .

حدیث دَرِ بهشت به روى یکى از مسخره کنندگان باز مى گردد و به او گفته مى شود : بیا .او با غم و اندوه جلو مى رود و چون نزدیک شد ، در به رویش بسته مى شود . سپس در دیگرى به رویش گشوده مى گردد··· این کار مرتّبا تکرار مى شود تا جایى که در به رویش باز مى گردد و گفته مى شود : بیا ، بیا ؛ اما او دیگر جلو نمى رود .

امام صادق علیه السلام:

لا یَطمَعَنَّ المُستَهزِئُ بالناسِ فی صِدقِ المَوَدَّةِ .حدیث

کسى که مردم را مسخره مى کند ، نباید به دوستى خالصانه آنها چشم امید بندد .

separator line

آیا توهین به اشخاص، دارای مجازات قانونی است؟

در میان رفتارهایی که به عنوان جرم معرفی شده­‌ و ممنوع گردیده‌اند، برخی از رفتارها شخصیت انسان را نشانه می­‌گیرند. توهین از این دسته جرایم است.آزادبودن انسان­ها در رفتارهایی که انجام می­‌دهند، از رایج‌­ترین موضوعات بسیاری از محافل و گفت­‌وگوهای روزمره است. اگر بپرسید که واقعا انسان آزاد است یا خیر، پاسخ خواهم داد که: بلی! آزاد است اما این آزادی نمی­‌تواند بدون محدودیت باشد.

یکی از مهم­‌ترین محدودیت­‌های آزادی، رعایت حقوق دیگران است؛ یعنی آزادی انسان را تا جایی می­‌توان پذیرفت که به حقوق دیگران صدمه نزند. به همین خاطر در مواردی که آزادی انسان با حقوق دیگران در تعارض قرار می­‌گیرد، قانون­‌گذار قدم به میدان می­‌گذارد و برخی از رفتارها را ممنوع اعلام می­‌کند. این رفتارها در اغلب موارد رفتارهایی هستند که به جان، مال و امنیت اشخاص دیگر صدمه و خسارت می­‌زنند.در این میان بعضی از رفتارهایی که به عنوان جرم معرفی شده­‌اند، رفتارهایی هستند که شخصیت انسان را نشانه می­‌گیرند.

قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ در ماده ۶۰۸ با ذکر مثال توهین را به فحاشی و به کار بردن الفاظ رکیک تعریف کرده‌­است اما نمی­‌توان آن را محدود به همین دو رفتار دانست. هر رفتاری که به صورت متعارف موجب سستی در شخصیت یک انسان و تحقیر وی شود، توهین است؛ رفتار توهین­‌آمیز می­‌تواند در قالب گفتار یا انجام یک رفتار یا حرکت خاص باشد. مطابق این قانون، مجازات توهین تا ۷۴ ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی بود. قاضی می­‌توانست مرتکب را به یکی از این دو مجازات و یا هر دوی آن­‌ها محکوم کند.

این مجازات در سال ۱۳۹۹ به موجب قانونِ «کاهش مجازات حبس تعزیری» تغییر یافت. در حال حاضر، مجازات توهین، بیش از ۲۰ میلیون ریال تا ۸۰ میلیون ریال جزای نقدی است.

وجود یا عدم وجود یک ویژگی در شخص توهین شونده، تأثیری در جرم توهین ندارد! فرض کنید شما فردی کچل و بی‌مو هستید. روزی در مجلسی نشسته‌اید و در حال صحبت با دوستان یا آشنایان خود هستید که در خلال این صحبت‌ها با یکی از آن‌ها به اختلاف­‌نظر برخورد می‌کنید. طرف مقابل‌تان که احتمالا نمی‌تواند نظر مخالف خود را تحمل کند، با صدای بلند به شما می‌گوید: «کچل»! و افراد حاضر در جمع شروع به خندیدن می‌کنند. در این حالت طرف مقابل‌تان مرتکب توهین شده‌است.

چنانچه شما بخواهید از او شکایت کنید نمی‌تواند بگوید که شما واقعا کچل هستید. در واقع قصد او از گفتن آن واژه، تمسخر و تحقیر شما بوده و بنابراین کچل بودن یا نبودن شما هیچ تغییری در جرم او به وجود نمی‌آورد. بنابراین اگر یک نفر، دیگری را بخاطر داشتن یک ویژگی به باد تمسخر بگیرد، نمی­‌تواند در دفاع از خودش بگوید که او این ویژگی را دارد. او باید بداند که وجود یا عدم وجود یک خصلت در طرف مقابل، تأثیری بر جرم بودن رفتار او نمی­‌گذارد.

توهین یک جرم قابل گذشت است! باید توجه داشته باشیم که توهین جز در موارد خاص مانند توهین به مقامات سیاسی یا اداری یک جرم قابل گذشت است؛ یعنی مراجع قضایی زمانی رسیدگی به این جرم را شروع می­‌کنند که شخصی که به او توهین شده است، شکایت خود را در این مراجع مطرح کند. هم­‌چنین بعد از طرح شکایت و شروع رسیدگی هر زمان که او گذشت کند، رسیدگی به جرم توهین متوقف خواهد شد.

همچنین بخوانید:

توهین و فحاشی چه مجازاتی در قانون ایران دارد ؟



این مطلب چقدر مفید بود ؟
1.0 از 5 (1 رای)  

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits