دلگرم
امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
انواع غیبت‏ / روایات و موارد استثنایی غیبت کدامند ؟‏
0
زمان مطالعه: 7 دقیقه
برخى تصوّر می‌کنند غيبت منحصر به زبان است، حال آن كه از هر راهى كه انسان نقص و عيب ديگرى را بفهماند مانند گفتن، نوشتن، اشاره، كنايه، رمز، تقليد در راه رفتن و ... تمام اين‌ها غيبت و حرام است، همان گونه كه در روايات به اين مطلب تصريح شده است.

غیبت و انواع آن

غیبت و بدگویى مردمان، از جمله گناهانى است که دین اسلام آن را بسیار نکوهیده است و به فرموده حضرت على علیه السلام : « مبغوض ترین مردمان نزد خداى تعالى، غیبت کننده است .»

بحث درباره غیبت ، طولانى است و ما به بیان مختصری از آن بسنده می کنیم ؛

خداى متعال در قرآن بر نکوهش غیبت تصریح فرموده و غیبت کننده را به کسى تشبیه کرده که گوشت برادر دینى خود را در حالى که مرده باشد بخورد و فرموده است ؛ « وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ.»

غیبت ، از بین بردن آبروی مؤمن

پیامبر خدا « صلّى اللّه علیه و آله » فرمود: « خون و مال و آبروى تمام مسلمانان بر مسلمان محترم است.»

از جابر و ابوسعید روایت شده که گفتند: پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود: «از غیبت بپرهیزید، چرا که غیبت بدتر از زناست ، زیرا شخص گاه مرتکب زنا مى شود و توبه مى کند خدا توبه اش را مى پذیرد ولى غیبت کننده آمرزیده نمى شود تا شخص غیبت شده او را بیامرزد . »

بیان معناى غیبت و تعریف آن

غیبت ، گفتن چیزى درباره برادر دینى است که اگر از آن آگاه شود برنجد و تفاوتى ندارد که عیب جسمانى یا یا اخلاق یا گفتار و کردار یا دین و دنیایش را بگوییم و یا عیب لباس و خانه و .... او را بازگو کنیم .

پیامبر اسلام در این باره می فرمایند : " آیا مى دانید غیبت چیست ؟ گفتند : خدا و رسولش داناتر است . فرمود: یاد کردن از برادرت به سخنى که او را برنجاند .

عرض شد : آیا اگر آنچه مى گویم در برادرم باشد غیبت است ؟ فرمود : اگر آنچه مى گویى در او باشد ؛ غیبت او را کرده ای و اگر در او نباشد به او بهتان زده اى ."

غیبت و انواع آن

حرمت استماع غیبت‏

همان طور که غیبت کردن حرام است گوش فرا دادن به غیبت نیز گناه و حرام است و در این مسأله هیچ گونه اختلافى در میان فقها و علماى اخلاق نیست.
مرحوم صاحب جواهر و مرحوم شیخ انصارى و حضرت امام خمینى مدّ ظلّه فرموده‌اند:

«یَحرَمُ استِماعُ الغِیبَة بِلا خِلافٍ.»
«گوش فرا دادن به غیبت حرام است و در حرمت آن هیچ گونه اختلافى نیست.»
در کتاب مفتاح الکرامه مى‏گوید: حرمت استماع غیبت به حدّى روشن است که اکثر فقها به وضوح آن بسنده کرده و از آن ذکرى به میان نیاورده‌اند.

روایات و حرمت استماع غیبت‏

در این ‏باره به احادیثى استناد شده که برخى از آنها را نقل می‌کنیم:
مرحوم صدوق در حدیث مناهى از رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم نقل می‌کند:

«... وَ نَهَى عَنِ الغِیبَةِ وَ الاِستِماعِ إلَیهَا.»
پیامبر اکرم صلّى الله علیه و آله و سلّم از غیبت و گوش فرا دادن به آن نهى کرده است.

پیامبر اکرم صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمود:
«السَّامِعُ لِلغِیبَةِ أحَدُ المُغتَابَینِ.»
«شنونده غیبت یکى از دو غیبت کننده است (یعنى مستمع غیبت مانند غیبت کننده است).»

و در نقل دیگرى از رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم آمده است:
«المُستَمِعُ لِلغِیبَةِ أحَدُ المُغتَابَینِ.»
«کسى که به غیبت گوش فرا دهد یکى از دو غیبت کننده است.»
یعنى در مجلس غیبت، دو غیبت کننده وجود دارند: گوینده و شنونده که هر دو شریک در گناه غیبت هستند.

از امام صادق علیه السّلام نیز نقل شده است:
«الغِیبَةُ کُفرٌ وَ المُستَمِع لَهَا وَ الرَّاضِى بِها مُشرِکٌ.»
«غیبت کردن مسلمان به منزله کفر و شنیدن آن و راضى بودن به غیبت به منزله شرک است.»

حکم غیبت کردن

بدترین نوع غیبت چیست ؟!

بدترین نوع غیبت ، غیبتى است که قاریان ریاکار مرتکب مى شوند. آنها مقصود خویش را به روش درستکاران به مردم مى فهمانند تا نشان دهند که خود از غیبت پاک هستند اما به سبب جهلى که دارند ، نمى دانند که دو گناه را با هم مرتکب شده اند: ریاکارى ، و غیبت .

در جایی دیگر بیان شده است که ؛ غیبت از هر مسلمانى زشت و ناروا است ؛ اما غیبت از خوبان و صالحان ، بسى زشت تر و ناپسندتر است .

در روایات آمده است : « انسانى که عیوب و نقایص نیکان را مطرح ، و پشت سرشان غیبت کند، دچار یکى از زشت ترین پستى‏ها شده است ؛ من اقبح اللؤم غیبه الاخیار. »

غیبت کننده را تشویق نکنید

گوش دادن به غیبت ، نیز از گناه ومجازات غیبت کننده مبرا نخواهد بود ؛ چرا که اظهار تعجب شنونده موجب فزونى نشاط غیبت کننده درغیبت است ؛ از این روی غیبت کننده کار خود را ادامه می دهد وفکر می کند که کار درستی انجام می دهد !

سکوت در برابر غیبت

شخص ساکت در برابر غیبت کننده نیز در گناه شریک است . رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود: « شنونده غیبت یکى از غیبت کنندگان است .»

پیامبر صلّى اللّه علیه و آله گوینده ، شنونده و کسی که در برابر غیبت سکوت می کند ، همه را به یک عذاب و آن هم آتش دوزخ فرا می خواند.

حضرت على علیه السلام فرموده اند: « به خدا سوگند، خداوند ، هیچ مؤمنى را پس از ایمان آوردن عذاب نکند ، مگر به خاطر بدگمانى و بدخُلقى»

موارد استثنایی غیبت

علمای اخلاق در این باره که غیبت کردن گاه در مواردی جایز است با هم اختلاف نظر دارند و از جمع مسایل و مدارک مختلف بر می‌آید که غیبت در دو مورد جایز است.

الف : در مواردی که پای مصلحت مهم‌تری در میان باشد که در آنجا غیبت جایز می‌گردد و مصادیق آن متعدد است :

  1. در مورد نهی از منکر
  2. در مورد آگاه ساختن مسلمانی از خطر و ضرری که در کمین اوسـت ( ولو بدون مشـورت طرف. )
  3. درمـورد مشـورت ؛ مانند سـوال درباره ازدواج، شـرکـت یا معامله. در این جا تردیدی نیسـت که می‌توان عیوب پنهاهی آن شخص را تا آن جا که به کار مورد نظر مربوط می‌شود آشکار نمود و شخص مشورت کننده را از خطرهای احتمالی رهایی بخشید.
  4. دادخواهی و رفع ظلم و گرفتن حق.

بیشتر بخوانید :

غیبت کردن در اسلام چه حکمی دارد؟ احادیثی در مورد غیبت کردن

پیامد و آثار غیبت کردن در اسلام



این مطلب چقدر مفید بود ؟
 

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits