دلگرم
امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
قسامه چیست و مستندات آن، چه می‌باشد؟

قسامه چیست؟ + شرایط اجرای قسامه در دادگاه

قسامه چیست و مستندات آن، چه می‌باشد؟
1
زمان مطالعه: 25 دقیقه
قسامه چیست؟ «قسامه» در لغت و فقه؛ آن سوگندهایی است که بین اولیای مقتول تقسیم می‌شود و یا جمعی که بر چیزی قسم می‌خورند تا حقی را بگیرند.

همه آنچه که باید در مورد قسامه بدانید

قَسامه (به فتح قاف و بدون تشدید) یکی از راه‌های اثبات وقوع جنایت (قتل و صدمات بدنی) در فقه اسلامی و حقوق کیفری ایران است. قسامه زمانی انجام می‌شود که قاضی مورد قتل یا جراحت وارده را از موارد لوث تشخیص دهد. لوث به معنی وجود قرائن و دلایلی است که برای اثبات وقوع جرم کافی نباشد ولی ظن به راست بودن آن وجود داشته باشد. مثلا شهادت یک شاهد یا شهادت کودک مورد اعتماد یا حضور متهم در محل قتل همراه با آثار جرم.

برای اقامه قسامه سوگند خوردن ۵۰ نفر از بستگان پدری ذکور مدعی ِ وقوع قتل لازم است. قسم خوردن این افراد مبنی بر وقوع قتل توسط متهم برای اثبات قتل کافی است. در اینکه آیا قسامه قبل از اسلام وجود داشته است و اسلام آن را پذیرفته است (حکم امضایی) یا اینکه از احکام تأسیسی اسلام است و سابقه‌ای نداشته است اختلاف است. اهل سنت عمدتا به امضایی بودن قسامه معتقدند اما برخی از علمای شیعه آن را تاسیسی می‌دانند.

موسوی بجنوردی فقیه شیعه در کتاب «قواعد فقهیه» آورده است با توجه به نوشته‌های محدثین و مورخینی چون امام بخاری، ابن اثیر، احمد بن حنبل، لسان‌العرب و آلوسی مبنی بر وجود قسامه پیش از اسلام، نظریه تاسیسی بودن قسامه نظریه‌ای ضعیف است.افرادی که به تاسیسی بودن قسامه معتقدند به حدیثی از حضرت جعفر استناد می‌کنند که محمد پس از فتح خیبر حکم به اجرای پنجاه قسم برای اثبات یک قتل داد. در ابتدای این روایت آمده :«کان من قبل رسول الله ص ...» قائلین به تأسیسی بودن قسامه واژه قبل را به کسر قاف و فتح به صورت «قِبَل» می‌خوانند و مدعی می‌شوند قسامه را محمد وضع کرد اما قائلین به امضایی بودن آن واژه را به فتح قاف و سکون با «قَبل» می‌خوانند و می‌گویند بدون تردید قسامه قبل از اسلام وجود داشته است

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

قسامه که در ادبیات قضایی از آن استفاده می شود به چه معناست؟

پاسخ :از جمله دلیل هایی ثابت کردن قتل یا جنایت های وارد بر اعضا، قسامه است و قسامه عبارت است از این که گروهی نزد حاکم برای ثابت کردن جنایت بر عهده متهم ادای سوگند کنند تا بر اساس سوگند آنها، جنایت ثابت گردد و ادای سوگند گاهی از وقت ها، پنجاه بار و گاهی بیست و پنج بار و گاهی کمتر از این است که در فقه به شرح از آن بحث شده است.

موارد لوث و قسامه را در زمان کنونى

جواب: لوث در مواردى است که اماره ظنّیّه نزد حاکم شرع بر صدق مدّعى قائم شود; مانند شهادت شاهد واحد، یا در جایى که شخصى را غرق خون ببینند و شخص مسلّحى را که بر سلاح او آثار خون است در آن جا بیابند، یا کشته اى را در خانه، یا محلّه اى که غیر از افراد خاصّى وارد نمى شوند، مشاهده کنند، در حالى که عداوتى بین صاحبان خانه یا محلّه و مقتول وجود داشته است و امثال آن. در چنین مواردى قاضى احکام قسامه را جارى مى کند.شخص مسلمان و شیعه اثناعشرى در نزاعى، یک مرد على اللّهى (از غُلات) را به قتل رسانیده است.

سوالات + پاسخ به سوالات مربوطه به قسامه

الف) بفرمایید در صورتى که مورد از موارد لوث باشد، آیا اولیاى مقتول، که همگى على اللّهى هستند، مى توانند اقامه قسامه کنند؟

ب) در صورت ثبوت قتل عمد، آیا قاتل موصوف در قبال مقتول نامبرده قصاص مى شود؟

آیا در قسامه صرف قسم کافی است یا علم و مدرک لازم است؟

ج) در صورت ثبوت دیه، آیا دیه کامل مرد مسلمان باید پرداخت شود؟

جواب: غلات و کسانى که به آنها على اللّهى گفته مى شود مختلفند; بعضى واقعاً على(علیه السلام) را خدا مى دانند، یا صفات خدایى برایش قائل هستند و یا منکر ضروریات دین عن علم مى باشند، این گروه کافرند و احکام کفّار در باب قصاص و دیات بر آنها جارى مى شود; ولى عدّه بسیارى از آنها تا این حدّ غلوّ ندارند و ظاهراً در سلک مسلمین اند; هرچند خطاکارند، بنابراین باید تحقیق کنید که مورد سؤال از کدام یک از این دو دسته مى باشند; در صورت اوّل احکام غیر مسلمین و در صورت دوّم احکام مسلمین بر آنها جارى مى شود.

مثالهایى که در باب لوث ذکر شده، مانند شاهد واحد یا وجود عداوت، آیا تعبّداً موجب صدق لوث مى شود، یا در صورت حصول ظن؟

جواب: در صورتى که ظنّى از آن حاصل شود حکم لوث جارى مى شود.

ملاک صدق لوث، حصول ظنّ شخصى است، یا نوعى؟

ملاک، حصول ظنّ شخصى براى قاضى است; ولى احتیاط واجب آن است که اماره نوعیّه اى نیز وجود داشته باشد.

چنانچه قاضى ظنّ به وقوع قتل غیر عمدى توسّط متّهم داشته باشد; ولى مدّعى (ولىّ دم) ادّعاى قتل عمد داشته و حاضر به اقامه قسامه بر وقوع قتل عمدى مى باشد، آیااین مورد از موارد لوث مى باشد؟

جواب: تنها با ادّعاى قتل عمد از موارد لوث نمى شود.

در صورتى که براى قاضى ظن حاصل گردد که یکى از متّهمین، قاتل (در باب قتل)، یا جارح (در باب جراحات و قطع عضو) مى باشد، مورد از موارد لوث مى باشد؟

جواب: ظنّ قاضى مشروط به وجود اماره است و در صورت وجود آن امارات لوث نسبت به احد المتّهمین ثابت است.

در بحث قسامه با وجود لوث، آیا اولیاى دم مى توانند با قسامه، عمدى بودن قتل را ثابت کنند و قصاص نمایند، با وجودى که متّهم منکر است؟

جواب: در قتل نفس قصاص را با قسامه مى توان ثابت کرد.

در بحث قسامه، آیا زن مى تواند به تنهایى مدّعى قتل عمد باشد و اقامه قسامه نماید؟

جواب: زن مى تواند مدّعى باشد; ولى باید قسامه را از مردان انتخاب کنند.

آیا حصول علم به قتل در قسامه براى قاضى لازم است، یا با وجود لوث و اقامه قسامه باید حکم بدهد؟

جواب: علم قاضى در این جا شرط نیست.

در صورتى که قاضى احتمال دهد که قسم خورندگان با مدّعى تبانى نموده اند، آیا مى تواند به این احتمال توجّه نموده و قسم ها را کَان لم یکن تلقّى نماید؟

جواب: در فرض مسأله قاضى مأمور به ظاهر حال است; مگر این که علم به خلاف داشته باشد.

آیا با قسامه مى توان چند نفر را که متّهم به قتل هستند قصاص نمود؟

جواب: در صورتى که شرایط قسامه جمع باشد، با ردّ فاضل دیه مانعى ندارد.

آیا قسامه و لوث را در غیر جراحات، قتل و قطع اعضا، مثل ایراد ضرب غیر جرحى (کبودى، سرخى، سیاه شدگى) نیز مى توان اجرا نمود؟

جواب: در موارد بالا نیز قسامه جارى مى شود.

آیا قسامه افرادى که مسلمان نیستند و در کشور اسلامى زندگى مى کنند، علیه مسلمان مسموع است؟

جواب: قسامه غیر مسلمان بر ضدّ مسلمان مسموع نیست.

اگر مقتولى در شارع عام یا در مکانهایى که محلّ رفت و آمد عمومى است به صورت مجهول الهویّه کشف شود و در مقام بررسى و تحقیقات در محاکم قضایى از جهت استناد عمل مجرمانه قتل نسبت به شخصى با وجود قرائن ظنّیّه از موارد لوث تشخیص داده شود و براى مقتول ولىّ دمى شناخته نشود، اجراى قسامه با چه شخصى است؟ اگر با ولىّ امر مسلمین است به چه کیفیّت؟

جواب: حاکم شرع ولىّ او محسوب مى شود و با وجود لوث، مورد قسامه است.

در یک منازعه دسته جمعى بر اثر اصابت سنگ به ناحیه سر شخصى، وى به قتل مى رسد، على رغم انکار متّهم، به لحاظ وجود قرائن ظنیّه شخصى، با اجراى مراسم قسامه به وسیله اولیاى دم، متّهم به قصاص نفس محکوم مى شود. به لحاظ عدم رعایت تشریفات محاکمه و دادرسى، حکم صادره در دیوانعالى کشور نقض مى شود. شعبه دیگر دادگاه، دلایل موجود در پرونده را مفید علم قطعى دانسته و متّهم را به قصاص نفس محکوم مى نماید.

حکم صادره در دیوانعالى کشور تأیید و پس از استیذان، حین اجراى حکم، فرزند متّهم اقرار به قتل مى نماید و مى گوید که مى خواسته شخص دیگرى را که یکى از بستگانش را به سختى مجروح کرده است، با سنگ مضروب نماید; ولى سنگ به مقتول که در مجاورت شخص مورد نظر بوده، برخورد کرده است. اینک با فرض این که عمل هر دو نفر (شخصى که ابتدا محکوم به قصاص شد و مُقِرّ) در صورت انتساب قتل به هر کدام، نوعاً کشنده باشد و ادّعاى مقرّ مبنى بر این که قصد زدن شخص دیگرى را داشته، با توجّه به اوضاع و

احوال قضیّه، مقرون به صحّت باشد و با توجّه به این که اولیاى دم با اعلام نظر خود مبنى بر این که قتل به وسیله اوّلى صورت پذیرفته، على رغم اصرار دادگاه در اعلام شکایت علیه یکى از دو نفر، علیه هیچ کدام از این دو بطور منجّز اعلام شکایت ننموده بلکه اعلام داشته اند، از هر کدام که دادگاه او را قاتل تشخیص دهد، شاکى و تقاضاى قصاص دارند; حال دو سؤال مطرح است:

الف) تکلیف دادگاه در مواجهه با شکایت اولیاى دم، که تعیین قاتل را به دادگاه واگذار نموده اند، چیست؟

آیا با اعلام نظر اولیاى دم مبنى بر این که اوّلى قاتل است و اجراى مراسم قسامه، دادگاه مى تواند به اقرار شخص دوّم که با اوضاع و احوال قضیّه مباینتى ندارد، ترتیب اثر دهد؟ آیا اقرار شخص دوّم مى تواند به عنوان قرینه معارضى، موجب خروج موضوع (از باب لوث) نسبت به شخص اوّل گردد؟

جواب: هرگاه علم قاضى طبق موازین، حاصل شده باشد و با اقرار فرد دوّم متزلزل نشود، حکم قصاص فرد اوّل با اجازه اولیاى دم ثابت است. و اگر اقرار مزبور تزلزل در علم قاضى ایجاد کند، ولى لوث در طرف شخص اوّل باشد، باید به قسامه مراجعه شود و اگر اقرار مانع لوث گردد، باید به اقرار عمل کرد.

ب) اصولاً چنانچه شخصى قصد مضروب کردن دیگرى را داشته باشد و عمل وى نوعاً کشنده باشد و به لحاظ عدم مهارت یا لرزش دست و مانند آن، شخص دیگرى به قتل برسد، قتل عمدى است یا خیر؟

جواب: این مسأله دو صورت دارد: صورت اوّل این که فرد دوّم بطور عادّى در معرض نبوده و بر اثر خطا، ضربه اى بر او وارد شده، در این جا قتل خطاست; ولى اگر هر دو در کنار هم و در معرض بوده اند و شخص ضارب مهارتى نداشته و احتمال اصابت به هر یک از آن دو وجود داشته است، قتل عمد محسوب مى شود.

در جنایت عمدى بر اطراف، قسامه چه تعداد است؟

جواب: احتیاط آن است که در اعضا به نسبت دیه عضو از دیه کامله، که قسامه آن پنجاه نفرند، محاسبه شود.

آیا در موقع انجام مراسم قسامه، علم قسم خورندگان به موضوع قسامه شرط مى باشد؟ آیا قاضى دادگاه مى تواند در مواردى که مى داند تعدادى از قسم خورندگان نسبت به موضوع علم و اطّلاع کافى ندارند، سوگند آنها را استماع نکند؟

جواب: آرى علم آنها شرط است; و اگر قاضى طبق قرائن آشکارى یقین به کذب بعضى از آنها در قسم دارد، نباید به آن اعتنا کند.

چنانچه دو نفر متّهم به قتل یا ضرب و جرح باشند و قاضى ظنّ اجمالى به وقوع جرم توسّط یکى از آن دو نفر، لا على التعیین، داشته باشد، و اولیاى دم یا ادّعاى علم تفصیلى به وقوع جرم توسّط یکى از آن دو نفر داشته و حاضر به اقامه قسامه با استناد جرم به یکى از آن دو به نحو معیّن مى باشند، یا این که ادّعاى علم اجمالى داشته و حاضر به اقامه قسامه مبنى بر استناد جرم به یکى از متّهمان بدون این که آن یک نفر را معیّن کنند مى باشند. آیا فروض مذکور از باب لوث مى باشد یا خیر؟ در فرض دوّم چنانچه از مصادیق لوث باشد، با اقامه قسامه به کیفیّت مذکور، کدام یک از متّهمان محکوم مى شوند؟

جواب: در هر دو صورت اگر مقدّمات لوث نسبت به یکى از آن دو تفصیلاً یا اجمالاً حاصل شود، مى توان اقامه قسامه کرد. در صورت تعیین واضح است و در صورت اقامه قسامه بر احدهما، هر یک ملزم به پرداخت نصف دیه مى باشد، و این در صورتى است که هر دو انکار کنند و قسم یاد کنند.

در نزاعى که بین چند نفر واقع مى شود:

الف) اگر چندین نفر، همدیگر را مورد ضرب و جرح قرار داده باشند و به نظر دادگاه درگیرى محرز باشد; ولى هر کدام منکر ایراد ضرب و جرح به دیگرى باشد، در صورتى که هر یک از مضروبین نتواند معیّن کند که کدام جراحت را چه کسى وارد ساخته است بلکه فقط مى تواند قسم بخورد که مثلاً این جراحتها را این اشخاص معیّن زده اند، آیا مورد با قسامه قابل اثبات است؟ و اگر هست، نتیجه آن چه مى شود؟

جواب: مورد با قسامه اثبات مى شود و نتیجتاً آن اشخاص در فرض سؤال، ملزَم به دیه جروح مى شوند و چون ضارب مشخّص نیست، دیه بطور مساوى در میان آنها تقسیم مى شود.

ب) در فرض فوق چنانچه اصل درگیرى محرز نباشد و ظنّ حاصل شده باشد، حکم چه مى شود؟

ج) اگر به نظر دادگاه محرز باشد که چند نفر، شخص معیّنى را مورد ضرب و جرح قرار داده اند، امّا نداند که کدام جراحت را چه کسى وارد نموده است و مضروب نیز نتواند معیّن کند، حکم و نتیجه آن چه مى شود؟

جواب: دیه میان همگى تقسیم مى گردد.

د) محلّ قرعه در این مورد کجاست؟

جواب: موردى براى قرعه در این گونه موارد وجود ندارد.

چنانچه در قتل خطاى محض دیه با قسامه ثابت شود; مسئول پرداخت آن کیست؟

جواب: دیه در این گونه موارد بر عاقله است.

آیا جراحتى که شرعاً براى آن ارش معیّن گردیده است، با قسامه قابل اثبات مى باشد؟

جواب: آرى ارش نیز با قسامه ثابت مى شود.

آیا شکستگى هاى استخوان نیز جراحت است که با قسامه قابل اثبات باشد؟

جواب: شکستگى هاى استخوان هم مانند سایر جروح است و با قسامه ثابت مى شود.

دو پسر بچه ۱۲ ساله که هم کلاس بوده اند قبل از رسیدن وقت مدرسه به طرف رودخانه مى روند و یکى از آنها در رودخانه غرق مى شود. اولیاى طفل غرق شده ادّعا دارند که همراه وى او را به رودخانه هُل داده و او افتاده و غرق شده است. ولى متّهم منکر قضیّه است و بیّنه نیز اقامه نشده و حتّى از اطفال هم سن و سال نیز کسى به عنوان مطّلع وجود ندارد. حال با توجّه به مراتب فوق چنانچه قضیّه به قسم منجر شود، قسم متوجّه چه کسى مى باشد و آیا مسأله راه حلّ دیگرى دارد؟

جواب: باتوجّه به این که درفرض مسأله کسى در آن جا حاضر نبوده و در قسم هاى قسامه، علم لازم است و قسم خوردن مدّعى یا مدّعیان موضوعیّت ندارد چون دلیلى بر اثبات جرم نیست، متّهم تبرئه مى شود و احتیاط این است که کودک قسم یاد کند.

چنانچه شخصى با اجراى مراسم قسامه به قصاص محکوم شود، در مرحله اجرا (پس از قطعیّت حکم) پسر محکومٌ علیه، اقرار به قتل عمدى همان مقتول نماید، تکلیف چیست؟

جواب: مسأله چند صورت دارد:

الف) این مدعى خودش جزء قسامه بوده، در این صورت نمى توان به اقرار بعدى ترتیب اثر داد مگر این که مدّعى تکذیب خویش کند.

ب) این که خودش جزء قسامه نبوده و قبول قسم شخص او لازم نیست. باز اگر مدّعى قطعى بوده باشد نمى توان به اقرار او ترتیب اثر داد مگر این که تکذیب خویش کند.

ج) این که ادّعاهاى او مبنى بر ظن بوده باشد، در این صورت مخیّر است بین عمل به مقتضاى قسامه یا به مقتضاى اقرار، ولى قبول ادّعاى مبنى بر ظن در مسائل قضایى مشکل است، نتیجه این که در صورتى که خود را تکذیب نکند عمل به اقرار نمى تواند بنماید.

آیا قصاص در اطراف با قسامه قابل اثبات است؟

جواب: قسامه در جنایت اعضا نیز ثابت است ولى به وسیله آن تنها دیه ثابت مى شود نه قصاص.

عدم جواز قسم خوردن زن در قسامه

پرسش :آیا مرد بودن سوگند خورندگان شرط است؟ چنانچه در میان مدّعیان و قوم او به تعداد کافى مرد وجود نداشته باشد چطور؟

پاسخ : قسم خورنده در قسامه نمى تواند زن باشد، بنابراین باید مردها (اگر به قدر کافى نباشند) سوگند را تکرار کنند.

پرسش :اگر بوسیله پزشکی قانونی ثابت شود که مو یا خون متعلق به شخصی در محل قتل بوده، ولی خود شخص در محل قتل حاضر نباشد آیا منجر به تحقق لوث میشود؟

پاسخ : در صورتی که موجب ظن قوی به وقوع قتل از ناحیه او حاصل شود از موارد لوث است.
اثبات دیه اطراف با قسامه و نصاب آن [لوث و قسامه ]

پرسش :آيا قسامه، در جنايت عمدي بر اطراف، مستلزم قصاص مي‏شود يا دیه؟ و نصاب قسامه برای دیه اطراف چه ميزان است؟

پاسخ :قسامه در جنایات اعضا نیز ثابت است ولی به وسیله آن تنها دیه ثابت می‏شود نه قصاص و احتیاط آن است که در اعضا به نسبت دیه عضو از دیه کامله که قسامه پنجاه نفرند، محاسبه شود.

مفهوم قسامه [لوث و قسامه ]

پرسش :لطفا بفرمایید قسامه که در ادبیات قضایی از آن استفاده می شود به چه معناست؟

پاسخ :از جمله دلیل هایی ثابت کردن قتل یا جنایت های وارد بر اعضا، قسامه است و قسامه عبارت است از این که گروهی نزد حاکم برای ثابت کردن جنایت بر عهده متهم ادای سوگند کنند تا بر اساس سوگند آنها، جنایت ثابت گردد و ادای سوگند گاهی از وقت ها، پنجاه بار و گاهی بیست و پنج بار و گاهی کمتر از این است که در فقه به شرح از آن بحث شده است.

عدم تحقق لوث به مجرد ادّعای ولی مقتول [لوث و قسامه ]

پرسش :چنانچه قاضى ظنّ به وقوع قتل غير عمدى توسّط متّهم داشته باشد؛ ولى مدّعى (ولىّ دم) ادّعاى قتل عمد داشته و حاضر به اقامه قسامه بر وقوع قتل عمدى مى‏باشد، آيا اين مورد از مصادیق لوث محسوب می شود؟

پاسخ : مجرّد ادّعاى قتل عمد توسط ولی مقتول از مصادیق لوث محسوب نمى‏شود.

اثبات قصاص با قسامه در قتل نفس [لوث و قسامه ]

پرسش :در بحث قسامه با وجود لوث، آيا اولياى دم مى‏توانند با قسامه، عمدى بودن قتل را ثابت كنند و قصاص نمايند، با وجودى كه متّهم منكر است؟
پاسخ :در قتل نفس قصاص را با قسامه مى‏توان ثابت کرد.

ادعای اقامه قسامه توسط زن [خمس]

پرسش :در بحث قسامه، آيا زن مى‏تواند به تنهايى مدّعى قتل عمد باشد و اقامه قسامه نمايد؟

پاسخ :زن مى‏تواند مدّعى باشد؛ ولى باید قسامه را از مردان انتخاب کنند.

عدم اشتراط علم قاضی به قتل در فرض قسامه [لوث و قسامه ]

پرسش :آيا حصول علم به قتل در قسامه براى قاضى لازم است، يا با وجود لوث و اقامه قسامه بايد حكم بدهد؟

پاسخ :علم قاضى در اینجا شرط نیست.

عدم توجه قاضی به احتمال تبانی مدّعی و قسم خورندگان قسامه [ازدواج و زناشویی]

پرسش :در صورتى كه قاضى‏ احتمال دهد كه قسم‏ خورندگان با مدّعى تبانى نموده‏اند، آيا مى‏تواند به اين احتمال توجّه نموده و قسم‏ آن ها را نادیده بگیرد؟

پاسخ :در فرض مساله قاضى‏ مامور به ظاهر حال است؛ مگر این که علم به خلاف داشته باشد.

جواز قصاص چند نفر با اثبات قتل از طریق قسامه [تقلید]

پرسش :آيا با قسامه مى‏توان چند نفر را كه متّهم به قتل هستند قصاص نمود؟

پاسخ : در صورتى که شرایط قسامه جمع باشد، با ردّ فاضل دیه مانعى ندارد.

عدم تحقق قسامه غیر مسلمان بر علیه مسلمان [لوث و قسامه ]

پرسش :آيا قسامه افرادى كه مسلمان نيستند و در كشور اسلامى زندگى مى‏كنند، عليه مسلمان مسموع است؟

پاسخ : قسامه غیر مسلمان بر ضدّ مسلمان مسموع نیست.

وظیفه قاضی در صورت اقرار دیگری به قتل بعد از صدور حکم قصاص با قسامه [لوث و قسامه ]

پرسش :در يك منازعه دسته جمعى بر اثر اصابت سنگ به ناحيه سر شخصى، وى به قتل مى‏رسد، على رغم انكار متّهم، به لحاظ وجود قرائن ظنيّه شخصى، با اجراى مراسم قسامه به وسيله اولياى دم، متّهم به قصاص نفس محكوم مى‏شود ولی در حين اجراى حكم، فرزند متّهم اقرار به قتل مى‏نمايد و مى‏گويد كه مى‏خواسته شخص ديگرى را كه يكى از بستگانش را به سختى مجروح كرده است، با سنگ مضروب نمايد؛ ولى سنگ به مقتول كه در مجاورت شخص مورد نظر بوده، برخورد كرده است.

اينك با فرض اين كه عمل هر دو نفر (شخصى كه ابتدا محكوم به قصاص شد و مُقِرّ) در صورت انتساب قتل به هر كدام، و با توجّه به اين كه اولياى دم با اعلام نظر خود مبنى بر اين كه قتل به وسيله اوّلى صورت پذيرفته، على رغم اصرار دادگاه در اعلام شكايت عليه يكى از دو نفر، عليه هيچ كدام از اين دو بطور منجّز اعلام شكايت ننموده بلكه اعلام داشته‏اند، از هر كدام كه دادگاه او را قاتل تشخيص دهد، شاكى و تقاضاى قصاص‏ دارند؛ حال سؤال این است که تكليف دادگاه در مواجهه با شكايت اولياى دم، كه تعيين قاتل را به دادگاه واگذار نموده‏اند، چيست؟

آيا اقرار شخص دوّم مى‏تواند به عنوان قرينه معارضى، موجب خروج موضوع (از باب لوث) نسبت به شخص اوّل گردد؟

پاسخ : هرگاه علم قاضى طبق موازین، حاصل شده باشد و با اقرار فرد دوّم متزلزل نشود، حکم قصاص فرد اوّل با اجازه اولیاى دم ثابت است. و اگر اقرار مزبور تزلزل در علم قاضى ایجاد کند، ولى لوث در طرف شخص اوّل باشد، باید به قسامه مراجعه شود و اگر اقرار مانع لوث گردد، باید به اقرار عمل کرد.

اجرای قسامه در صورت علم به وقوع جرم توسط یکی از دو نفر [لوث و قسامه ]

پرسش :چنانچه دو نفر متّهم به قتل يا ضرب و جرح باشند و قاضى ظنّ اجمالى به وقوع جرم توسّط يكى از آن دو نفر، لا على التعيين، داشته باشد، و اولياى دم يا ادّعاى علم تفصيلى به وقوع جرم توسّط يكى از آن دو نفر داشته و حاضر به اقامه قسامه با استناد جرم به يكى از آن دو به نحو معيّن مى‏باشند، يا اين كه ادّعاى علم اجمالى داشته و حاضر به اقامه قسامه مبنى بر استناد جرم به يكى از متّهمان بدون اين كه آن يك نفر را معيّن كنند مى‏باشند. آيا فروض مذكور از باب لوث مى‏باشد يا خير؟ در فرض دوّم چنانچه از مصاديق لوث باشد، با اقامه قسامه به كيفيّت مذكور، كدام يك از متّهمان محكوم مى‏شوند؟

پاسخ :در هر دو صورت اگر مقدّمات لوث نسبت به یکى از آن دو تفصیلًا یا اجمالًا حاصل شود، مى‏توان اقامه قسامه کرد. در صورت تعیین واضح است و در صورت اقامه قسامه بر احدهما، هر یک ملزم به پرداخت نصف دیه مى‏باشد، و این در صورتى است که هر دو انکار کنند و قسم یاد کنند.

اثبات مورد اتهام و یا اصل وقوع جرم با قسامه [لوث و قسامه ]

پرسش :الف) اگر چندين نفر، همديگر را مورد ضرب و جرح قرار داده باشند و به نظر دادگاه درگيرى محرز باشد؛ ولى هر كدام منكر ايراد ضرب و جرح به ديگرى باشد، در صورتى كه هر يك از مضروبين نتواند معيّن كند كه كدام جراحت را چه كسى وارد ساخته است بلكه فقط مى‏تواند قسم بخورد كه مثلًا اين جراحتها را اين اشخاص معيّن زده‏اند، آيا مورد اتهام با قسامه قابل اثبات است؟ و اگر هست، نتيجه آن چه مى‏شود؟ در فرض فوق چنانچه اصل درگيرى محرز نباشد و ظنّ حاصل شده باشد، حكم چه مى‏شود؟

پاسخ :مورد اتهام با قسامه اثبات مى‏شود و نتیجتاً آن اشخاص در فرض سوال، ملزَم به دیه جروح مى‏شوند و چون ضارب مشخّص نیست، دیه بطور مساوى در میان آنها تقسیم مى‏شود. و چنانچه اصل درگیرى محرز نباشد و ظنّ حاصل شده باشد، باید اصل درگیرى، یا به بیّنه، یا اقرار، یا قسامه احراز شود.

عدم اثبات ادّعا با ردّ قسم منکر [لوث و قسامه ]

پرسش :اگر موردی لوث نباشد كه قسامه اجرا شود، و نوبت به قسم منكر برسد ولی منكر قسم را به مدّعى رد كند تا او قسم ياد كند؛ آيا با اين قسم، قصاص ثابت مى‏شود، يا صرفاً ديه اثبات مى‏گردد؟

پاسخ :در این گونه موارد ادّعا با قسم ثابت نمى‏شود.

چگونگی اجرای قسامه برای اثبات جرح [لوث و قسامه ]

پرسش :آيا براى اجرای قسامه در صدمات بدنی، قسم مجروح به همراه سايرين لازم است؟ و در صورت لزوم، اگر مصدوم صغير يا مجنون باشد، اجراى قسامه چگونه است؟ در صورتى كه در قسامه اعضا، جنايت وارده موجب ديه كمتر از ۱۶ شتر باشد، آيا قسم مصدوم به تنهايى كافى است؟

پاسخ : در قسامه برای اثبات جرح، قسم مجروح به همراه سایرین لازم است و در صورت صغیر یا مجنون بودن مجروح ولىّ او به جاى او اجراى قسم مى‏کند. و در صورتى که در قسامه اعضا، جنایت وارده موجب دیه کمتر از ۱۶ شتر باشد، قسم مصدوم به تنهایى کافى است و در ضمن باید توجّه داشت که قسامه در اعضا تنها موجب دیه است، نه قصاص.

عدم اجرای قسامه برای اثبات معاونت در قتل [لوث و قسامه ]

پرسش :بدن نيمه جان انسانى در كنار جادّه يافت شده، و در حال اعزام به بيمارستان فوت كرده است. پزشكى قانونى آثارى از برخورد و تصادم اتومبيل، يا وسيله نقليّه‏اى در بدنش نيافته، و علّت مرگ را ناشى از «يك ضربه به سر» اعلام مى‏كند. اولياى دم عليه سه نفر از اهالى محلّ که اتّفاقاً يكى از آن سه اذعان مى‏ دارد كه چند دقيقه قبل متوفّى را ديده، كه به همراه شخص ناشناس ديگرى در مسير جادّه پياده حركت مى‏كردند.

و او كه با موتور سيكلت در جهت مخالف حركت مى‏كرده، فقط متوفّى را بر اثر تكان دادن دست شناخته، و چند دقيقه بعد كه بازگشته بدن خون‏آلودش را تنها ديده است) ادّعاى قتل عمد نموده، و مشخّصاً يكى از آن سه را مباشر و دو تن ديگر را معاون در قتل پدرشان مى‏دانند، لكن بيّنه‏اى ندارند، و با انكار متّهمين نيز مواجه‏اند، و براى اثبات ادّعاى خود هر يك با قاطعيّت و اصرار تمام، پنجاه سوگند مى‏خورد.

ساير بستگان نسبى ذكور متوفّى، به لحاظ سكونت در شهرهاى مختلف در مراسم قسامه شركت مستقيم ندارند، امّا به صدق گفتار و وثوق مدّعيان قسم‏ مى‏خورند، و صرفاً بر مبناى ادّعاى مدّعيان، متّهمين را قاتل مى‏دانند. حال آيا با اجراى قسامه، و اثبات عنوان اتّهامى هر يك از منكرين (از جهت مباشرت يا معاونت در قتل) تفاوتى وجود دارد؟

پاسخ : اجراى قسامه در مورد معاونت قتل محلّ اشکال است.

اثبات شكستگى استخوان با قسامه‏ [لوث و قسامه ]

پرسش :آيا شكستگى استخوان با قسامه‏ ثابت مى‏شود؟

پاسخ :شکستگى استخوان با قسامه‏ ثابت مى‏شود.

قبول اقرار دیگری به قتل بعد از صدور حکم قصاص با قسامه

پرسش :چنانچه شخصى با اجراى مراسم قسامه به قصاص محكوم شود، در مرحله اجرا (پس از قطعيّت حكم) پسر محكومٌ عليه، اقرار به قتل عمدى همان مقتول نمايد، تكليف چيست؟

پاسخ :در صورتی که مدّعی قتل، خودش قسم خورده و یا با قسامه قسم خورده است، نمی توان رجوع به مُقر کرد مگر اینکه خود را تکذیب نموده و آن فرد محکوم گفته ی اقرار کننده را تصدیق کند.

عدم شرط عدالت در قسامه

پرسش :آیا احراز عدالت در قسامه، همانند عدالت شهود، شرط است؟

پاسخ :احراز عدالت شرط نیست.



این مطلب چقدر مفید بود ؟
5.0 از 5 (1 رای)  

دیدگاه ها

اولین نفر برای ثبت دیدگاه باشید !


hits