همه آنچه که باید در مورد نفقه بدانید

نفقه چیست؟ نفقه زن و فرزند چقدر است؟

مردان چه وقت مي‌توانند از پرداخت نفقه خودداري کنند؟

نفقه به چه زنانی تعلق می‌گیرد؟

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با نفقه و شرایط دادن نفقه آشنا شوید.

نفقه چیست؟

طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ایران، نفقه عبارتست از: همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض .نَفَقه در لغت به معنی: هزینه . خرج . اخراجات . خرج هر روزه . خرجی آمده است.نَفَقه یعنی انفاق و کمک کردن از باب نیکوکاری است البته این نفقه بعضاً الزام‌آور می‌شود مانند نفقه زوجه و نفقه اقارب و خویشاوندان.

نفقه در زمينه ازدواج دايم مطرح مى شود و در عقد موقت نفقه وجود ندارد مگر اینکه زن و مرد توافق کرده باشند.در صورتی که زنی به صورت عام یا خاص از همسر خود تمکین نکند، عنوان ناشزه بر وی تعلق می گیرد و در نتیجه پرداخت نفقه از عهده شوهر وی ساقط می شود. (تمکین عام و تمکین خاص در قسمت پائین برای شما توضیح داده شده است.)اینکه نفقه به زن پرداخت شده است یا خیر باید توسط مرد اثبات شود. لذا به محض درخواست نفقه از طرف زن مرد ملزم به ارائه ادله مبنی بر عدم تمكين زن است.

اثبات نشوز (عدم تمکین) زن در دادگاه حقوق مشخصی مثل قطع شدن نفقه و اجازه ازدواج مجدد را برای مرد فراهم میکند.

تمکين

در تعريف تمکين نيز بايد گفت که تمکين عبارت از برآوردن نيازهاي شوهر و اجابت کردن خواسته‌هاي مشروع وي از سوي زن است. يکي از مصاديق تمکين در قانون، اقامت زن در خانه دايمي شوهر است، به اين معنا که زن براي دريافت نفقه بايد در خانه شوهر زندگي کند مگر آن که حين وقوع عقد شرطي جز اين شده باشد.
همچنين در صورتي که زن بدون دليل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترک و حتي در خانه پدر و مادر خويش اقامت کند، مرد مي‌تواند از دادن نفقه امتناع کند.

بر اساس قانون، زني که بدون دليل موجه از تمکين همسرش خودداري کند، ناشزه ناميده مي‌شود که در اين صورت مرد مي‌تواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه از دادگاه تقاضاي طلاق کرده يا درخواست ازدواج مجدد کند.

معاف نشدن مردان از پرداخت نفقه حتي درباره زنان شاغل

در صورتي که ادامه حضور زن در خانه مشترک، متضمن بيم بدني، مالي يا شرافتي باشد، زن مي‌تواند از دادگاه درخواست کند به او اجازه دهد در مکان امني زندگي کند، در اين صورت شوهر مکلف به پرداخت نفقه خواهد بود.نکته مهم در مورد نفقه اين است که حتي در صورتي که زن شخصاً درآمد مستقلي داشته باشد، اين موضوع مرد را از پرداخت نفقه معاف نمي‌کند.

ضمانت اجراي خودداري مرد از پرداخت نفقه

دو نوع ضمانت اجرا براي خودداري مرد از پرداخت نفقه وجود دارد، اول ضمانت اجراي حقوقي که در اين صورت، هرگاه با وجود تمکين زن، شوهر از پرداخت نفقـه خودداري کند، زن مي‌تواند با طرح دعوي حقوقي، محکوميت او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در اين صورت، دادگاه حکم به پرداخت نفقه خواهد داد. اگر دادگاه حکم به پرداخت نفقه صادر کند و مرد واقعاً از پرداخت آن ناتوان باشد، زن اين حق را دارد که در صورت تمايل، تقاضاي طلاق کند.نکته دوم، ضمانت اجراي جزايي است.

بر اين اساس بايد گفت از آنجايي که نپرداختن نفقه در قانون ايران، جرم محسوب مي‌شود، زن مي‌تواند با مراجعه به دادسراي عمومي، تعقيب جزايي شوهر را بخواهد که در اين صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه، مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نيز محکوم خواهد شد.

امکان مطالبه نفقه ايام گذشته توسط زن

زن مي‌تواند نفقه ايام گذشته خود را نيز مطالبه کند؛ اين در حالي است که در مورد فرزندان مشترک، الزام مرد به پرداخت نفقه از تاريخ تقديم دادخواست امکان‌پذير است؛ به اين معنا که فرزندان نمي‌توانند مدعي عدم پرداخت نفقه در گذشته شوند.همچنين قانون، حقوقي را براي زناني که همسرانشان فوت مي‌کنند، در نظر گرفته است. تا سال 1381 هرگاه عقد ازدواج به دليل فوت شوهر منحل مي‌شد، در عين حال که زن مکلف بود (4 ماه و 10 روز) عدّه نگاه دارد و نمي‌توانست نفقه مطالبه کند اما با اصلاح ماده 1110 قانون مدني، زن مي‌تواند در ايام عدّه، نفقه خود را مطالبه کند.

نحوه محاسبه نفقه فرزند

بر اساس ماده 1999 قانون مدني، پرداخت و تامين نفقه اولاد به عهده پدر است و در صورتي که پدر فوت کرده باشد يا قادر به پرداخت نفقه فرزندان نباشد، پرداخت نفقه بر عهده پدربزرگ خواهد بود و در صورتي که جد پدري هم زنده نباشد يا نتواند نفقه بپردازد، تامين هزينه‌ها بر عهده مادر خواهد بود همچنين در صورتي که مادر هم نباشد يا خودش مشکلات معيشتي داشته باشد، تامين هزينه‌ها بر عهده اجداد پدري و اجداد مادر يعني مادربزرگ پدري يا مادربزرگ مادري خواهد بود.

بنابراين نفقه فرزندان به ترتيب ابتدا بر عهده پدر، دوم پدربزرگ پدري، سوم مادر، چهارم مادر‌بزرگ پدري، مادربزرگ مادري و پدربزرگ مادري خواهد بود. با اين اوصاف مي‌توان دريافت که قانون براي دريافت نفقه فرزندان، شيوه‌هاي مختلفي را پيش‌بيني کرده است. در قانون پيش‌بيني شده است که اگر پدري با داشتن امکانات مالي از پرداخت نفقه فرزندانش خودداري کند، اين مساله بار کيفري دارد و فرزندان يا فردي که مسئوليت سرپرستي و نگهداري فرزندان را بر عهده دارد، مي‌تواند عليه او در اين خصوص به دادگاه شکايت کند.

اگر پدر داراي اموالي باشد، اما از پرداخت نفقه به فرزندان خود امتناع کند، آنها مي‌توانند با ارايه دادخواست به دادگاه و دريافت راي قطعي به ميزان نفقه تعيين‌شده، اموال و دارايي پدر را به نفع خود توقيف کنند.

تعلق گرفتن نفقه به زن وابسته به تمكين كامل زن است که به دو صورت مطرح می شود:

• تمكين خاص: داشتن روابط زناشویی زن و شوهر می باشد.
• تمكين عام: فرمانبرداری در امور كلی زندگی می باشد. که یکی از مصادیق آن اقامت در اقامتگاه دایمی شوهر است. یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی کند. مگر آن که حین وقوع عقد شرطی جز این شده باشد.

مطالبه نفقه اگر توسط وکیل انجام شود چه مزایایی دارد؟

• مدت زمان مطالبه نفقه کمتر میباشد.
• نیازی به حضور زن در دادگاه نخواهد بود.
• در صورت شناسایی اموال وکیل میتواند آنها را توقیف کند.
• در صورتیکه مرد نفقه را پرداخت نکرد وکیل میتواند حکم جلب او را بگیرد.
• برای جلب کردن مرد نیازی به حضور زن نخواهد بود.
• وکیل میتواند بعد از اثبات اینکه نفقه پرداخت نشده است طلاق زن را از مرد بگیرد.

 
فرزند تا چه زماني مستحق دريافت نفقه است؟

در شرع و قانون سن معيني براي نفقه فرزندان در نظر گرفته نشده است و عرفاً مادام که اولاد داراي شغل و درآمد مشخصي نباشند، پدر نسبت به پرداخت نفقه مسئوليت دارد. يکي از نکاتي که در اين زمينه در جامعه مي‌توان مشاهده کرد، اين است که تا زماني که فرزند دختر، همسر انتخاب نکرده است يا فرزند پسر مشغول تحصيل باشد، به کارمندان حق اولاد پرداخت مي‌شود.

نگهداري از فرزندان، حق و تکليف والدين
قانونگذار حضانت و نگهداري از فرزند را هم حق و هم تکليف والدين دانسته و طبيعي است که نگهداري از فرزندان مستلزم تامين هزينه‌ها و مخارج مورد نياز آنها است.حال يکي از پرسش‌هايي که در اينجا به ذهن متبادر مي‌شود، اين است که اگر پدر و مادري از يکديگر جدا شده باشند و حضانت فرزندان به مادر واگذار شده باشد و پدر در صورت‌جلسه طلاق، منزل مسکونيش را به مادر و فرزندان انتقال دهد آيا باز هم پدر مکلف به پرداخت نفقه است؟

در پاسخ به اين پرسش بايد گفت که اولا نفقه تنها شامل مسکن نمي‌شود بلکه غذا، اثاث منزل، هزينه‌هاي درمان، لباس و ... نيز نفقه محسوب مي‌شود. ثانياً پرداخت نفقه تکليف قانوني پدر است و مادر ولايتي بر فرزندان ندارد و موضوع حضانت و سرپرستي، موضوعي جدا از ولايت است. نحوه محاسبه نفقه فرزند
کارشناسي که مسئول رسيدگي به پرونده نفقه فرزند و تعيين آن است، معمولا مبلغ نفقه را با توجه به وضعيت اجتماعي و نيازهاي فرزند مشخص مي‌کند.

کارشناس مکلف است با بررسي وضع زندگي خانوادگي فرزند و نيز بررسي مدارکي که از سوي مادر يا قيم او ارايه مي‌شود، ميزان هزينه‌هاي نگهداري فرزن درا محاسبه کند. گاهي تصوري وجود دارد، مبني بر اينکه اگر زني شاغل باشد، ديگر نمي‌تواند دريافت نفقه براي فرزندش را تقاضا کند؛ اين در حالي است که زنان شاغل هم مي‌توانند بابت نفقه فرزند خود طرح دعوي کنند. از سوي ديگر، موقعيت زندگي مادر در تعيين ميزان نفقه فرزند تاثير زيادي دارد و طبيعي است که وضعيت زندگي مادر به زندگي فرزند او نيز سرايت مي‌کند. به عنوان مثال اگر مادري در دوران نوجواني خود از وضعيت مرفهي برخوردار باشد يا در زمان طرح شکايت ساکن منطقه‌اي گرانقيمت باشد، اين مساله نيز در تعيين نفقه فرزند او موثر است.

حتي ميزان نفقه فرزند از يک جامعه روستايي با يک شهر يا در نقاط مختلف شهر نيز متفاوت است. محدوديت شکايت براي نفقه فرزندپسران تا 18 سالگي و تا زماني که در خانه پدر خود تحصيل مي‌کنند، حتي در صورت جدا نشدن پدر و مادر از هم مي‌توانند دادخواست نفقه فرزند ارايه کنند؛ اما پس از 18 سالگي و با اتمام تحصيل، ديگر پدر وظيفه‌اي براي پرداخت نفقه او نخواهد داشت. دختران تا زمان ازدواج مي‌توانند تقاضاي نفقه گذشته داشته باشند، اما اگر دختري ازدواج کند و پس از آن طلاق بگيرد دادگاه ديگر به شکايت او براي نفقه گذشته راي مثبت نمي‌دهد.

نفقه زن پس از مرگ همسر يا طلاق همسر

در طلاق رجعی ( طلاقی كه تا مدتش تمام نشده است مرد مي‌تواند رجوع كند) نفقه زن بر عهده مرد است؛ اگر طلاق به دليل فسخ نكاح يا طلاق رخ داده باشد زن تنها در صورتي كه باردار باشد و تا زماني كه فرزندش به دنيا بیاید حق نفقه دارد.

قبل از آنكه قانون مدنی در سال 1381 اصلاح شود زن پس از مرگ شوهرش نفقه‌ای دريافت نمی‌كرد، اما با اصلاحيه‌ای كه در همين سال طبق ماده 1110 زن در ايامی كه در عده‌ی وفات شوهرش است نفقه دريافت می‌كند و اين نفقه در صورتی كه مرد خودش دارايی داشته باشد از دارايی وی و در غير اين صورت از اموال اقارب (آشنايان و خانواده‌ی فوت شده) كه پرداخت نفقه بر عهده‌ی آنان است تامين خواهد شد.

مراحل اقدام برای دریافت نفقه چیست؟

مطابق ماده 1111 در صورت استنكاف شوهر از دادن نفقه ،زن باید به دادگاه مراجعه كرده و دادخواست دريافت نفقه بدهد كه در اين صورت دادگاه ميزان نفقه را توسط كارشناسی كه دادگاه تعيين می‌كند.طبق قانون مدنی در صورتي كه شوهر پس از شكايت زن از دادن نفقه خودداري کند ،دادگاه مي‌تواند تقاضاي طلاق داده شوهر را مجبور به طلاق دادن زن مي‌كند و علاوه براين در صورتی كه شوهر به دليل بيماري يا از كار افتادگی از دادن نفقه عاجز باشد قاضی می‌تواند او را مجبور به طلاق همسرش كند.

چگونه نفقه خود را بگیرید

براي نقد كردن نفقه زن ميتواند دو نوع شكايت حقوقي و كيفري را مطرح كند كه نوع اول دادخواست حقوقي وديگري شكايت كيفري است.دادخواست حقوقي: هنگامي كه زن از شوهر خود تمكين می‌كند و شوهر از دادن نفقه خودداري می کند زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دعوی حقوقی برای گرفتن نفقه اقدام کند و در اين صورت دادگاه پس از بررسي ادعاي زن حكم به پرداخت نفقه خواهد داد.اما اگر محكوم به پرداخت نفقه شود و امتناع كندزن ميتواند درخواست طلاق نمايد و قاضي مرد را مكلف و مجبور خواهد كرد كه وي را طلاق دهد.

راه حل ديگر براي نقد كردن نفقه شكايت كيفری است كه علاوه بر دادخواست حقوقی از آنجا كه عدم پرداخت نفقه در قانون ايران جرم است زن در صورتيكه نفقه‌اش پرداخت نشود می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی تعقيب جزايی شوهر را از دادگاه بخواهد و در اين صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نيز محكوم خواهد شد.هر كس با داشتن استطاعت مالي نفقه همسر خود را در صورت تمكين ندهد و يا از تاييديه نفقه ديگر اشخاص واجب النفقه امتناع كند دادگاه او را از سه ماه و يك روز تا پنج ماه حبس محكوم خواهد نمود.

سوالات نفقه (گلچین پرسش‌های مردمی در طی ۸ سال)

• در صورت عدم پرداخت نفقه زن میتواند حکم جلب مرد را بگیرد؟
• اگر شکایت کیفری ترک انفاق کرده باشد و مرد نفقه را پرداخت نکند زن میتواند حکم جلب ایشان را بگیرد.
• تا چند ماه نفقه پرداخت نشود زن حق طلاق خواهد داشت؟
• اگر مرد به مدت شش ماه نفقه زن را پرداخت نکند زن حق طلاق خواهد داشت.
• در صورت عدم تمکین خاص و یا عام زن نفقه به او تعلق میگیرد؟
• در صورتیکه عدم تمکین زن توسط مرد اثبات شود دیگر نفقه به زن تعلق نخواهد گرفت و ناشزه میباشد.
• در صورتیکه زن بدون اجازه مرد از منزل خارج شود نفقه به او تعلق میگیرد؟
• در صورتیکه به دلیل عدم پیروی از دستورات مرد ناشزه محسوب شود نفقه به ایشان تعلق نمیگیرد.
• مرد میتواند برای پرداخت نفقه دادخواست اعسار بدهد؟
• بابت نفقه گذشته که محکوم شده است بله ولی اگر شکایت ترک انفاق شده باشد باید ماهیانه آن را پرداخت کند.

1. نفقه زن بر چه اساسی تعیین میشود؟
2. نفقه زن بر اساس شئونات اجتماعی و خانوادگی زن و همچنین توانایی و درامد مالی مرد تعیین خواهد شد.
3. نفقه زنی که دارای تحصیلات لیسانس است چقدر است؟
4. میزان نفقه را نمیتوان به طور دقیق تعیین کرد و تعیین آن صرفا توسط قاضی میباشد.
5. نفقه زن را چه کسی تعیین میکند؟
6. نفقه زن بعد از بررسی شئونات اجتماعی و خانوادگی زن صرفا توسط قاضی تعیین میشود.
7. آیا زن میتواند در ازای دریافت نفقه اموال مرد را توقیف کند؟
8. در صورتیکه مرد به نفقه گذشته محکوم شده باشد زن میتواند از طریق دادگاه یکی از اموال ایشان را توقیف کند.
9. عدم پرداخت نفقه چند ماه حبس برای مرد خواهد داشت؟
10. در صورتیکه نفقه زن پرداخت نشود مرد جلب خواهد شد و به محض پرداخت نفقه مجددا آزاد میشود.
11. آیا تعیین نفقه زن به توانایی مالی مرد بستگی دارد؟
12. توانایی مالی مرد نیز در تعیین نفقه بی تاثیر نمیباشد و باید در میزان نفقه در نظر گرفته شود.
13. آیا در دوران عقد نفقه به زن تعلق میگیرد؟
14. بعد از انعقاد عقد نکاح نفقه به زن تعلق خواهد گرفت.
15. در صورتیکه زن از مطالبه نفقه امتناع کرد مرد چه کاری انجام دهد؟
16. مرد میتواند نفقه را به حساب ایشان واریز کند و یا آمادگی خود را از طریق شورای حل اختلاف مبنی بر پرداخت نفقه به ایشان اعلام نمایند.

مراحل مراجعه به وکیل برای مطالبه نفقه

شما نیاز به وقت مشاوره حضوری با وکیل متخصص در امور خانواده دارید تا مدارک خود را تحویل ایشان دهید. (برای دریافت وقت با دفتر تماس حاصل فرمایید)
پس از گرفتن وقت حضوری با وکیل باید مدارک خود را تکمیل و با خود همراه داشته باشید.
در این مرحله مدارک تحویل وکیل شده و وکالت به وکیل داده می شود.
حضور وکیل در جلسات دادگاه و در نهایت صدور حکم مبنی بر محکومیت مرد به پرداخت نفقه.

مدارک لازم برای مطالبه نفقه توسط وکیل

• اصل سند ازدواج
• اصل شناسنامه
• کپی کارت ملی

در صورت نبود اصل سند ازدواج باید رونوشت آن را از دفترخانه محل انعقاد عقد نکاح دریافت کنید.

 -------------------------------------------------------------------------------------------------------

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی