بی بی مریم بختیاری اولین زن مشروطه خواه کیست ؟
دروان کودکی و جوانی بی بی مریم چگونه سپری شد؟
در دوران نوزادی بنابر ملاحظات ایلی و سیاسی طبق آیین ناف برون در بختیاری بی مریم را نامزد مردی کردند که بیست سال از او بزرگتر بود و در ۱۵ سالگی با وی ازدواج نمود.
همسرش علیقلی خان چهارلنگ دارای دو زن دیگر نیز بود اما بی بی مریم به دلیل لیاقت و مدیریت بسیار مورد توجه همسر و چهارلنگ ها واقع گردید.
اما پس از گذشت چهارسال همسرش، در توطئه خانوادگی جان خود را از دست داد. با مرگ همسر به خانواده پدری برگشت و با فرزندانش اغلب نزد برادرانش به ویژه علی قلی خان سردار اسعد زندگی می کرد.
فرزندان بی مریم از ازدواج اول
- علیمردان خان
- محمدعلی خان
- سهراب خان
- مصطفی قلی خان(ثمره ازدواج دوم)
سرانجام ازدواج دوم بی مریم
چند سال پس از مرگ همسر اول، در حالیکه به خواستگاران قبلی اش جواب رد داده بود، با مصلحت خانوادگی و در شرایطی خاص او را مجبور به ازدواج با فتح اله خان سردار ارشد (یکی از عموزادگانش) کردند که دارای چندین زن و مردی عیاش و هرزه بود. بی بی مریم از این ازدواج و اعمال خلاف شوهرش، سخت دلگیر و در رنج بود.
این مرحله از زندگی وی بادرگیری و نزاع خانوادگی گذشت که سالها بعد بدون جدایی از شوهر دومش، با توافق ایلی، زندگی مستقلی در یکی از عمارت های خان (قلعه سورشجان بختیاری) پیدا کرد.
حقوق زنان از دید گاه بی بی مریم چه بود؟
بی بی مریم که در یک جامعه مردسالار به دنیا آمده و در سنین نوجوانی برخلاف خواست خود مجبور به ازدواج شده و از حق ارث نیز محروم شده بود، عمق مشکلات و مسائل زن ایرانی را درک می کند پس به سهم خود سکوت تاریخی زن ایرانی را می شکند و به اعتراض نسبت به این نابرابری ها و پایمال شدن حقوق زنان می پردازد و خواستار زدودن سنت های رایج مردسالارانه در جامعه ایرانی همچون سنت ناف بُری و ازدواج اجباری، نابرابری حق ارث، نداشتن حق طلاق، نابرخورداری از حق آموزش می شود.
سردار مریم ریشه بسیاری از این نابرابری ها را آگاهی نداشتن زنان از حقوق اولیه خود می داند و می نویسد:
تمام بدبختی های ما از خودمان می باشد زیرا که نه علم داریم و نه حقوق خود را می دانیم، اگر ما هم می دانستیم که برای چه خلق شدیم ،البته در اطراف حقوق خود جان فشانی ها می کردیم. ما حالا فکر می کنیم فقط برای رفع شهوت مردها خلق شده ایم یا برای اسارت و کنیزی خلق شده ایم. ما می توانستیم برای حقوق انسانی خود به تمام ملل عالم تظلم بکنیم و حقوق خود را برقرار بکنیم زیرا که امروز قرن بیستم می باشد و به اصطلاح فرنگی ها عصر طلایی. امروز زن های اروپایی در تمام اداره جات دولتی و ملتی مقام بزرگی را دارا می باشند، کرسی وکالت را اشغال نموده اند اما ما زن های ایرانی ابدا از عالم انسانیت خارجیم
آرزوی بر باده رفته بی مریم در موردبرکندن سنت های پوسیده بختیاری ها از بیخ و بن سخن می گوید و می نویسد
ای بسی آرزو که خاک شده، چه قدر آرزو داشتم که در بختیاری کارهای نیک بکنم خصوصا برای زن های بدبخت.
خاطره ای غم انگیز از بی مریم در مورد حقوق زنان در ایران
مغازه ای در خیابان لاله زار دیدم، درون یک مغازه چارقد فروشی خیلی اشیاء طلا و جواهر زیر آیینه گذاشته است. به صاحب مغازه گفتم: اینها مال فروش است؟
جواب داد: خیر خانم اینها را خانم ها گرو چارقد تور گذاشته اند.
دنیایی افسوس خوردم به بدبختی ملت بیچاره ایران که این قدر بی علم و بدبخت می باشد. آنچه پول در مملکت بود عوض همین چیزها و امثال همین چیزها به خارجه رفت. حالا جواهری که دارند باید عوض پارچه تور بدهند.
بی بی مریم در فتح تهران چه نقشی داشت؟
سردار بی بی مریم بختیاری، یکی از مشوقین اصلی سردار اسعد بختیاری جهت فتح تهران محسوب میشد.
وی طی نامهها و تلگرافهای مختلف بین سران ایل و سخنرانیهای مهیج و گیرا، افراد ایل را جهت مبارزه با استبداد صغیر (استبداد محمدعلی شاهی) آماده میکرد و به عنوان یکی از شخصیتهای ضداستعماری و استبدادی عصر قاجار مطرح بوده است.
سردار مریم بختیاری قبل از فتح تهران مخفیانه با عدهای سوار وارد تهران شده و در خانه پدری حسین ثقفی منزل کرد و به مجرد حملهای سردار اسعد به تهران، پشت بام خانه را که مشرف به میدان بهارستان بود سنگربندی نمود و با عده ای سوار بختیاری، از پشت سر با قزاق ها مشغول جنگ شد.
او حتی خود شخصا تفنگ به دست گرفت و با قزاقان جنگید. نقش او در فتح تهران، میزان محبوبیتش را در ایل افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت به طوری که به لقب سرداری مفتخر شد.
بی مریم در جنگ جهانی اول مقابل انگلیسی ها
سردار مریم بختیاری در جنگ جهانی اول با وجود آنکه ایل بختیاری از انگلیسها حمایت میکرد به مخالفت با انگلیسها پرداخت و با عده ای از تفنگچیان و سرداران خود جانب متحدین را گرفت.
او پارهای از خوانین جزء بختیاری چون خوانین پشتکوه را با خود یار ساخت و در یورشهای مداوم خود به انگلیسها صدماتی وارد ساخت به طوری که پلیس جنوب مبارزات دائمی و پیگیری را با او شروع کرد. او از سربازان و افسران آلمانی و سرکوب و قلع و قمع راهزنان کهگیلویه و کنترل خوانین کوچک استفاده نمود.
قدرت سردار مریم در منطقه به حدی بود که روسها به هنگام فتح اصفهان خصمانه به منزل او تاختند و اثاثیه او را به یغما بردند و کلیه اموال و املاک او را در اصفهان مصادره کردند.
همچنین برخی رجال سیاسی و آزادی خواهان دیگر همچون علامه دهخدا، ملک الشعرا بهار، وحید دستگردی و... که در خلال جنگ جهانی اول مورد تعقیب نیروهای متفقین بویژه انگلیسی ها بودند به خانه بی بی مریم پناه آوردند.
جریان مبارزات سردار مریم بختیاری با انگلیسها در طی قرارداد 1919 و کودتای 1299 همچنان ادامه یافت در این هنگام دکتر محمد مصدق حاکم فارس در زمان کودتای 1299 پس از مخالفت و عزل از اصفهان راهی بختیاری شد و مدتها مهمان سردار مریم بود.
دکتر مصدق تا پایان عمر همواره از این بزرگواری و شجاعت بی بی مریم بختیاری به نیکی یاد می کرد
قدر دانی از بی مریم توسط آلمانی ها
در هنگام فتح اصفهان توسط روسها (در جنگ جهانی اول) فن کاردف، شارژ دافر سابق آلمان به خانه سردار مریم بختیاری پناه برد و مدت سه ماه و نیم در پناه او بود تا اینکه پس از شکست بختیاریها از روسها و کشته شدن 58 نفر راهی کرمانشاه شد و از آنجا به برلن رفت.
به پاس حمایتهای سرسختانه بی بی مریم از فن کاردف و نجات جان آلمانی های مقیم ایران ویلهلم امپراطور آلمان ، کمان تمثال میناکاری و الماس نشان و همچنین صلیب آهنین خود را که مهمترین نشان دولت آلمان بود، برای او فرستاد. بی بی مریم بختیاری تنها زنی بود که در دنیا توانست به دریافت این نشان نائل آید.
پروفسور گارثویت می نویسد: بی مریم این پیرزن برجسته روحی سرکش و فکری مستقل داشت و در تعیین سیاست بختیاری به ویژه در جنگ جهانی اول نقش مهمی ایفا کرد
مقبره بی مریم در کجا واقع شده است
سرانجام سردار مریم بختیاری سه سال پس از تیر باران فرزندش برومندش علیمردان خان بختیاری به دستور رضاشاه، در سال 1316 هـ.ش در اصفهان زندگی را بدرود گفت و در تخت پولاد تیکه بختیاری ها به خاک سپرده شد.
عمارت او را در اصفهان که در چهار راه قصر ابتدای خیابان شیخ بهایی واقع بود بنابر وصیت خودش به اداره فرهنگ اهداء کردند که در محل آن مدرسه رودابه تاسیس شد.
بیشتر بخوانید:
زندگینامه سردار اسعد بختیاری از کودکی تا مشروطه
تصاویر مراسم بزرگداشت صدویازدهمین سالگرد صدور فرمان مشروطه
دیدگاه ها