آواز افشاری : آشنایی با آواز افشاری از قدیم تا به امروز
با آواز افشاری بیشتر آشنا شوید
آواز افشاری، برخلاف برخی دیگر از متعلقات دستگاه شور، نسبتاً مستقل است. آواز افشاری یکی از آوازهای موسیقی ایرانی است و از متعلقات دستگاه شور دانسته میشود.
آواز افشاری بر محوریت دستگاه شور است اما نت ایست آن درجهٔ دوم شور است و نت شاهد آن درجهٔ چهارم شور است.
درجهٔ پنجم شور نت متغیر است و درجات ششم و هفتم در درآمد افشاری نقشی ندارند اما در برخی گوشههای آن حائز اهمیت میشوند. آواز افشاری آوازی نسبتاً مستقل از دستگاه شور است. افشاری آوازیست محزون و غم انگیز و دارای حالتی بسیار خوش و دلپسند میباشد.
گام افشاری به سهگاه نزدیکتر از شور است. در افشاری درجهٔ چهارم دستگاه شور نت شاهد و درجهٔ دوم آن نت ایست و درجهٔ پنجم نت متغیر محسوب میگردد. افشاری را مملو از شکایات و غم و اندوه دانستهاند.آواز افشاری بر محوریت دستگاه شور است اما نت ایست آن درجهٔ دوم شور است.
آواز افشاری در قدیم :
نام افشاری از نام ایل افشار (از قومهای ترک آذربایجان) گرفته شده است.
در ردیفهای قدیمیتر مثل ردیف میرزاعبدالله آواز افشاری اهمیت کمتری داشته است و در اجرا زمانی کمتر از پنج دقیقه به آن اختصاص میدادند. ولی رفته رفته در ردیفهای جدیدتر بیشتر مورد توجه قرار گرفت، به گونهای که زمان اجرای آن به ۳۰ دقیقه هم رسید.
آواز افشاری، برخلاف برخی دیگر از متعلقات دستگاه شور، نسبتاً مستقل است چنانکه مُد و فرود مخصوص به خودش را دارد (و به محور اصلی شور فرود نمیکند). با این حال، به عقیدهٔ هرمز فرهت از آنجا که گوشههای پایانی افشاری به محور اصلی دستگاه شور پردهگردانی میکنند، افشاری غالباً جزو متعلقات دستگاه شور طبقهبندی میشود (و نه به عنوان یک دستگاه جداگانه).
نت خاتمه در افشاری، درجهٔ زیرپایه (یکی قبل از نت پایهٔ) شور است اما به ندرت استفاده میشود. نت پایهٔ شور نیز به طور کلی در آن فاقد اهمیت است و میتواند کلاً اجرا نشود.
درجهٔ دوم شور نت ایست افشاری است و تقریباً تمام جملههای موسیقی به این نت ختم میشوند؛ تأکید روی این درجه در ملودیهای افشاری متداول است.
درجهٔ سوم شور نقشی گذرا دارد اما درجهٔ چهارم شور نت شاهد افشاری است و از اهمیت بالایی برخوردار است. این درجه گاهی به عنوان نت آغاز افشاری نیز به کار گرفته میشود.
درجهٔ پنجم شور در افشاری نت متغیر است و در مسیر بالارونده گاه یک ربع پرده زیرتر میشود.
درجات ششم و هفتم شور در درآمد افشاری کمتر مورد توجه هستند اما در برخی گوشههای افشاری این درجات حائز اهمیت میشوند و زمانی بیشتری صرف آنها میشود
حس و حال آواز افشاری
افشاری حس و حالی مالیخولیایی و مناجات گونه دارد. آواز افشاری گاه حزن انگیز و گاه بسیار شاد هستند.
معرفی گوشههای آواز افشاری
- درآمدهای متعدد در افشاری: در ردیفهای مختلف برای این آواز درآمدهای مختلفی اجرا میشود. به عنوان مثال در ردیف علی اکبر شهنازی هشت درآمد برای آواز افشاری آمده است. درآمدهای افشاری گاه تا درجههای هفتم، هشتم و حتی نهم هم میروند و بر درجات بالای گام تاکید میکنند و نهایتا به نت شاهد و نت ایست افشاری بازمیگردند.
- بیات راجه: مهمترین گوشهی افشاری است که آن را بیات راجع هم مینویسند. در دستگاه نوا و بیات اصفهان هم گوشهای با این نام اجرا میشود.
- نهیب: گوشهی نهیب (و دو گوشه مرتبط دیگر شامل عراق و آشور) دارای مُد متفاوتی هستند و در دستگاههای نوا، ماهور و راستپنجگاه هر سه اینها اجرا میشوند، اما در افشاری فقط گوشه نهیب اجرا میشود. در این گوشه درجه هشتم شور نت شاهد است و درجه پنجم شور نت ایست.
- مثنوی پیچ یا مثنوی: نت شاهد این گوشه درجه چهار، نت شروع درجهی هفت (بم) و نت ایست آن درجهی دوم است. در این گوشه بیشتر اشعار مولوی مورد استفاده قرار میگیرد.
- جامه دران: نت شروع و نت متغیر این گوشه درجه پنجم است.
- قرایی: نت شروع و نت شاهد این گوشه درجه هفتم و نت ایست آن درجه پنجم است.
- شاه ختایی: نت شروع گوشه شاه ختایی درجهی هفتم از قسمت بم، نت شاهد آن درجه سه و نت ایست درجه دوم است.
- عراق: فرهاد فخرالدینی از گوشه عراق هم در این گوشه نام برده است و آن را به عنوان اوج افشاری معرفی میکند. فرهاد فخرالدینی معتقد است که با گوشه عراق میتوان پرده گردانی کرد و به دستگاه ماهور وارد شد. با اجرای گوشه عراق، گسترده صوتی آواز افشاری به یک فاصله دهم کوچک میرسد و شامل سیزده درجه میشود.
- رُهاب
- مسیحی
- کرشمه
- بسته نگار
- نهیب
- حصار
- تخت طاقدیس و صدری
نمونههایی از آواز افشاری
- این دهان بستی دهانی باز شد: آوازی در مایه افشاری که محمدرضا شجریان برای ماه رمضان اجرا کرده است.
- آلبوم آرام جان از محمد رضا شجریان همراه با گروه آوا
- تصنیف دوش دوش
- تصنیف از کفم رها
در پایان تصنیف "از کفم رها" در آواز افشاری (از عارف قزوینی با صدای محمد رضا شجریان) را با هم گوش میکنیم تا بیشتر با حس و حال و ویژگیهای این آواز آشنا شویم.
متن تصنیف
ازکفم رها، جانم، شد قراردل
ازکفم رها، جانم، شد قراردل
نیست دست من، خدا، اختیاردل، جانم، اختیاردل
دل به هرکجا، جانم، رفت و برنگشت
دل به هرکجا، جانم، رفت و برنگشت
دیده شد سپید، خدا، ز. انتظار دل، جانم، ز. انتظار دل
خون دل بریخت، جانم، از دو چشم من
خون دل بریخت، جانم، از دو چشم من
خوشدلم از این، خدا، انتحار دل، جانم، انتحار دل
بعد از این ضرر، جانم، ابلهم اگر
بعد از این ضرر، جانم، ابلهم اگر
خم کنم کمر، خدا، زیر بار دل، جانم، زیر بار دل
بعد از این ضرر، جانم، ابلهم اگر
خمکنم کمر، خدا، زیر بار دل، جانم، زیر بار دل
ازکفم رها، جانم، شد قراردل
ازکفم رها، جانم، شد قراردل
نیست دست من، خدا، اختیاردل، جانم، اختیاردل
جانم، اختیاردل
همچنین بخوانید:
تعبیر خواب آواز خواندن : ۴۵ نشانه و تفسیر آواز خواندن در خواب
آواز سوزناک مهدی یغمایی برای بهنام صفوی
۷ فایده برای آواز خواندن در حمام | در حمام آواز بخوانید
دیدگاه ها