آزمایش‌ های تشخیص ناباروری در مردان چگونه انجام می گیرد؟

روش های تشخیص ناباروری مردان کدام است؟

معاینات اولیۀ ناباروری

• معاینات ناباروری مردان با مراجعه به اورولوژیست شروع ‌می‌شود. پزشک در جلسۀ معاینه، سوال‌هایی را مطرح می‌کند تا سابقۀ پزشکی مرد را در اختیار داشته باشد.
• پزشک دربارۀ مواردی مانند سوابق جراحی، بیماری‌های مزمن، داروهای مصرفی، مشکلات جنسی، سابقۀ بیماری‌های آمیزشی یا سبک زندگی و مصرف سیگار یا مواد مخدر از شما خواهد پرسید.
• همچنین ممکن است بیضه‌های مرد را برای بررسی مشکلات احتمالی معاینه کند. با معاینه ‌می‌توان واریکوسل را تشخیص داد، اندازۀ بیضه‌ها را نیز بررسی کرد و به احتمال وجود مشکلات هورمونی پی برد.
• برای ارزیابی وضعیت اسپرم، یک آزمایش اسپرم تجویز می‌شود. انجام این آزمایش و سایر آزمایش‌های تجویزی به تشخیص زودتر علل ناباروری سرعت ‌می‌بخشد.

آزمایش اسپرم و مایع منی

• برای بررسی وضعیت اسپرم مردان، معمولاً یک آزمایش اسپرم درخواست می‌شود. در این آزمایش تعداد، شکل، میزان تحرک و دیگر متغیرهای مربوط به اسپرم توسط آزمایشگاه بررسی می‌شود.
• یکی از شرایط باروری وجود میزان کافی اسپرم در مایع منی مرد است، اگرچه باروری به عوامل دیگری مانند شکل و حرکت اسپرم‌ها نیز مرتبط است.
• بسیاری از مردانی که تعداد اسپرم کم یا مایع منی غیرطبیعی دارند، باز هم شانس باردار شدن را دارند و برخی مردان نیز با وجود مایع منی طبیعی و تعداد زیادی اسپرم سالم دچار ناباروری هستند.

• اگر اولین آنالیز مایع منی طبیعی باشد، ممکن است برای اطمینان از نتیجه‌، درخواست انجام مجدد آن داده شود. طبیعی بودن هر دو مورد آنالیز مایع منی معمولاً به معنای وجود نداشتن مشکلات باروری جدی است.
• در صورت وجود مورد غیرعادی، ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق مشکل، درخواست انجام آزمایش‌های بیشتری را بدهد. وجود نداشتن اسپرم در مایع منی می‌تواند نشانۀ انسداد در دستگاه تناسلی مرد باشد که معمولاً با عمل جراحی قابل اصلاح است.
• برای آزمایش اسپرم، مرد باید در آزمایشگاه مایع منی خود را جمع‌آوری و تحویل دهد. برای جمع‌آوری اسپرم معمولاً یک ظرف استریل در اختیار مرد قرار داده می‌شود و او با روش خودارضایی باید نمونۀ منی را در ظرف بریزد و تحویل دهد.
• این آزمایش برای گرفتن نتیجۀ دقیق‌، بهتر است سه تا شش روز بعد از آخرین انزال انجام شود و نباید هنگام جمع‌آوری نمونه از روان‌کننده استفاده کرد.

سایر آزمایش‌ها

• پزشک اورولوژیست ممکن است برای بررسی وجود عفونت مجاری ادرار که می‌تواند در ناباروری مرد نقش داشته باشد، آزمایش ادرار درخواست کند. درصورتی‌که در ادرار اسپرم وجود داشته باشد، ممکن است پزشک به انزال پس‌گرد مشکوک شود، زیرا در این عارضه بخشی از اسپرم وارد مثانه می‌شود.
• این عارضه معمولاً به دلیل اختلال در دریچه‌های مثانه و به خاطر عمل جراحی در گذشته اتفاق می‌افتد. همچنین در صورت وجود نداشتن اسپرم در آزمایش اسپرم، پزشک برای بررسی انسداد لوله‌های بیضه، درخواست سونوگرافی یا رادیوگرافی می‌کند

مهمترین علت ناباروری در مردان

علت یک سوم موارد ناباروری بعلت وجود مشکلات در خانم، علت یک سوم دیگر وجود مشکل در مرد، و علت یک سوم باقیمانده وجود مشکل هم در مرد و هم در زن می‌باشد.

مهمترین علل ناباروری در مردان به قرار زیر هستند:

• تولید و عملکرد غیر طبیعی اسپرم: علل آن بسیار زیاد است از علل شایع می‌توان از بیضه‌های نزول نکرده، بیماری‌های ژنتیک و عفونت‌های بیضه نام برد. بیضه‌ها در جنین پسر ابتدا در داخل شکم قرار دارند، با پیشرفت سن حاملگی، بیضه‌ها در یک مسیر خاصی نزول کرده و هنگام تولد در داخل کیسه بیضه قرار می‌گیرند.
• نزول بیضه‌ها در این مسیر ممکن است در هر قسمتی متوقف شود که به آن بیضه نزول نکرده می‌گویند و باید تا 12 ماهگی پس از تولد صبر کنیم، اگر تا پایان یک سالگی بیضه وارد کیسه مربوطه نشد، حتماً کودک باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.
• اگر بیضه دچار عفونت شدید شود، ممکن است بدنبال عفونت تحلیل رفته و کارایی خود را از دست بدهد. یکی از علل شایع عفونت بیضه‌ها، عفونت ادراری و بیماری‌های مقاربتی است.
• علت دیگر بیماری اوریون است. اگر پسر بچه‌ای دچار اوریون شود، در یک سوم موارد یکی از بیضه‌ها نیز دچار عفونت اوریونی خواهد شد که متأسفانه حاصل آن از بین رفتن بیضه مبتلا می‌باشد. اگر گرفتاری بیضه‌ها دو طرفه باشد، برای همیشه ناباروری ایجاد می‌شود.
• مشکل در رساندن اسپرم به دستگاه تناسلی زن: مثل وجود انزال زودرس خیلی شدید (انزال قبل از برقراری رابطه زناشوئی)، انزال پسگرد که در آن منی بداخل مثانه می‌ریزد، و انسداد در مسیر عبور اسپرم مثل انسداد اپیدیدیم و یا انسداد لوله‌های منی.
• مشکلات بهداشت عمومی و سبک زندگی: مثل چاقی مفرط، کشیدن سیگار، اعتیاد به الکل، سوء تغذیه و مصرف بعضی از داروها مثل داروهای شیمی درمانی، هورمون‌های مردانه و غیره.
• مواجهه بیش از حد با بعضی از عوامل محیطی: بعضی از عوامل محیطی تولید و عملکرد اسپرم را مختل می‌کنند از جمله می‌توان به ضد آفت‌های گیاهان و درختان و مواد شیمیائی اشاره کرد.
• درجه حرارت بیش از حد، سبب آسیب به تولید اسپرم و عملکرد آن می‌شود، مثل استفاده بیش از حد از سونا و جکوزی.
• در بعضی از مشاغل که مرد با گرمای بیش از حد سروکار دارد، ممکن است تولید و عملکرد اسپرم مختل شود، مثل کوره‌های آهنگری، شاطری، و غیره.
• آسیب‌های ناشی از سرطان و درمان آن: هم رادیوتراپی (برق دادن) و هم شیمی درمانی تولید اسپرم را بشدت آسیب می‌زنند.
• گاهاً تا 5 سال پس از خاتمه شیمی درمانی تولید اسپرم طبیعی نمی‌شود و گاهاً تا آخر عمر نیز تولید اسپرم طبیعی نمی‌گردد. اشعه X نیز سبب آسیب به بیضه‌ها می‌شود.
• گاهاً بدنبال خود بیماری‌های بیضه لازم می‌شود که بیضه‌ها برداشته شوند. یکی از موارد شایع آسیب به بیضه‌ها وارد شدن ضربه حین ورزش و یا شوخی کردن می‌باشد. بیضه اگر از چند محل پاره شود، باید برداشته شود.
• واریکوسل: حدود 30 درصد علت ناباروری در مردان واریکوسل است. واریکوسل بیماری خیلی شایع است و حدود 15 درصد مردان به آن مبتلا هستند.
• در مردان بالای 40 سالگی قدرت باروری به مقدار زیادی کاهش می‌یابد.

روش های تشخیص ناباروری زنان کدام است؟

اولین اقدام پزشک در سنجش مشکل ناباروری، بررسی کامل سابقۀ پزشکی و معاینۀ زنان است که شامل مراحل زیر می‌شود:

• گرفتن سابقۀ عادت‌های ماهانه
• گرفتن سابقۀ پزشکی، بیماری‌ها و عمل‌های جراحی
• بررسی روش و زمان برقراری رابطۀ جنسی
• مشکلات مربوط به سبک زندگی مثل سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر یا قهوه
• بررسی داروهای مصرفی
• پزشک بعد از دریافت اطلاعات ممکن است معاینات زنانه را برای بررسی مشکل دهانۀ رحم و واژن انجام دهد.
• همچنین با توجه به نتایج سوابق پزشکی زن و همچنین معاینات، آزمایش‌های تکمیلی برای مشخص شدن علت مشکل باروری و انتخاب روش درمان برای زن تجویز کند.
• همچنین پزشک ممکن است برای مرد نیز آزمایش آنالیز اسپرم تجویز کند یا او را نیز برای معاینه به پزشک متخصص ارجاع دهد.

آزمایش بررسی سطح هورمون‌ها

• پزشک معمولاً برای زنانی که مشکل باروری دارند، آزمایش‌های خونی را به منظور بررسی سطح هورمون‌های مؤثر در باروری درخواست می‌کند.
• در این آزمایش‌های خون، سطح هورمون‌های هیپوفیزی، تخمدانی و تیروئیدی شامل هورمون‌های lh، fsh، پروژسترون، تستسرون، پرولاکتین و تیروئید اندازه‌گیری می‌شود.
• انجام این آزمایش‌های هورمونی به پزشک برای بررسی ذخیرۀ تخمدان یعنی تعداد فولیکول‌ها و همچنین کیفیت تخمک‌ها و همچین بررسی وجود سایر مشکلاتی کمک خواهد کرد که ممکن است در فرایند تخمک‌گذاری تأثیرگذار باشد.

برای بررسی سطح هورمون fsh:

• پزشک آزمایش خون روز سوم عادت ماهانه را تجویز می‌کند. در این آزمایش، سطح هورمون fsh و سایر هورمون‌ها مانند lh، پرولاکتین، استرادیول e2 در روز سوم عادت ماهانه اندازه‌گیری می‌شود.
• بالا بودن سطح fsh و lh می‌تواند بیانگر نارسایی زودرس تخمدان باشد. بالا بودن lh و کم بودن fsh می‌تواند نشان‌دهندۀ سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا مشکل در فاز لوتئال عادت ماهانه باشد.
• همچنین ممکن است آزمایش تعیین سطح هورمون‌های دیگری مثل اینهیبین b و آنتلی‌مولرین یاamh را درخواست دهد. این آزمایش‌ها نیز برای بررسی ذخایر تخمدان و عملکرد تخمدان به پزشک کمک خواهد کرد.
• بررسی سطح پرولاکتین و هورمون‌های تیروئید نیز اهمیت دارد. این هورمون‌ها ‌می‌تواند به طور غیرمستقیم در میزان باروری تأثیر بگذارند.
• پزشک ممکن است همراه با آزمایش هورمونی، انجام آزمایش‌‌هایی برای بررسی بیماری‌های خودایمنی یا دیابت را نیز درخواست کند.

آزمون چالش تحمل کلومیفن‌سیترات

• یکی از آزمایش‌هایی که برای ارزیابی ذخایر تخمک انجام می‌شود، آزمون چالش تحمل کلومیفن‌سیترات است.
• در این آزمایش، پزشک ابتدا با درخواست یک آزمایش خون در روز سوم دوره عادت ماهانۀ زن، سطح هورمون‌های fsh و استرادیول e2 را بررسی می‌کند.
• سپس از روز پنجم تا نهم عادت ماهانه، دُز مشخصی از قرص کلومیفن‌سیترات را برای زن تجویز می‌کند. دز تجویزی معمولاً ۱۰۰ میلی‌گرم در روز است.
• بعد از آن در روز دهم عادت ماهانه، مجدداً درخواست آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح fsh و استرادیول e۲ را می‌دهد. مقایسۀ تغییرات سطح این دو هورمون، قبل و بعد از مصرف کلومیفن‌سیترات اطلاعات خوبی در مورد ذخایر تخمدان در اختیار پزشک قرار خواهد داد.
• سطح هورمونfsh و معمولاً در روز دهم باید از سطح آن در روز سوم کمتر باشد. بالا بودن سطح fsh در روز دهم یا روز سوم، هر دو به معنی وجود مشکل در تخمدان و نارسایی تخمدان است.

تصویربرداری و آزمایش‌های دیگر

اگر در آزمایش‌های اولیۀ ناباروری شامل آزمایش خون و معاینات، موردی غیرعادی وجود نداشت، نیاز به انجام آزمایش‌های دیگر برای بررسی مشکلات لوله‌های رحم و رحم است.

سه روش عمدۀ بررسی مشکلات رحم شامل موارد زیر است:

• سونوهیستروگرافی
• هیستروسالپنگوگرافی (hsg)
• هیستروسکوپی و لاپاراسکوپی

پزشکان ممکن است از ترکیب روش‌های فوق برای افزایش دقت در تشخیص خود استفاده کنند. اگرچه تحقیقات نشان داده که تمامی این روش‌ها به یک اندازه دقیق است و انجام آنها به صورت ترکیبی باعث افزایش دقت در نتیجه ‌نمی‌شود

با این حال، سونوگرافی با استفاده از محلول سالین یا سونوهیستروگرافی نسبت به سایر روش‌ها درد کمتری دارد و در نتیجه بهتر است در صورت امکان از این روش استفاده شود.

سونوگرافی و سونوهیستروگرافی

• سونوگرافی یک روش تصویربرداری استاندارد برای بررسی رحم و تخمدان‌هاست که به شناسایی فیبروئید، کیست تخمدان، تومور و انسداد مجاری ادرار کمک ‌می‌کند. سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی، تصویری از اندام‌ها ایجاد ‌می‌کند که بی‌خطر و بدون درد است.
• سونوهیستروگرافی ترانس واژینال، نوعی سونوگرافی به کمک تزریق محلول سالین به درون رحم است که باعث ‌می‌شود پزشک بهتر بتواند رحم را ببیند. این روش برای تشخیص مشکلات احتمالی از سونوگرافی معمولی دقیق‌تر است و امروزه بهترین روش برای تشخیص تخمدان پلی‌کیستیک (pcos) است.

هیستروسکوپی

• هیستروسکوپی روشی برای تشخیص آندومتریوز، فیبروئید، پولیپ، بافت زخم در دستگاه تناسلی و انسداد لوله‌های رحم است.
• برخی از این عارضه‌ها را ‌می‌توان هنگام هیستروسکوپی با برداشتن بافت یا جای زخم یا از بین بردن جوش‌خوردگی بافت آندومتر درمان کرد.
• ممکن است هیستروسکوپی قادر به تشخیص برخی موارد سرطان رحم نباشد و در صورت مشکوک بودن بیمار به سرطان، جایگزین خوبی برای روش‌های تهاجمی‌تر نمونه‌برداری از آندومتر نیست.
• هیستروسکوپی نیازی به ایجاد برش ندارد و ‌می‌توان آن را در مطب پزشک انجام داد. در این روش یک لولۀ بلند به نام هیستروسکوپ از طریق واژن به رحم وارد ‌می‌شود.
• یک منبع نور و یک دوربین کوچک در هیستروسکوپ قرار دارد که به پزشک اجازه می‌دهد رحم را بهتر ببیند. برای دیدن بهتر رحم، آن را با محلول سالین یا گاز دی‌اکسیدکربن پر ‌می‌کنند که ممکن است باعث گرفتگی ماهیچه‌ها شود.
• در هیستروسکوپی خطر خونریزی، عفونت و واکنش آلرژیک به داروی بی‌حسی به میزان کم وجود دارد. بسیاری بیماران پس از هیستروسکوپی، درد موقتی شانه را تجربه ‌می‌کنند
• که به علت باقی ماندن کمی گاز دی‌اکسیدکربن در بدن اتفاق ‌می‌افتد و باعث فشار آوردن روی دیافراگم ‌می‌شود. محل ورود هیستروسکوپ نیز ممکن است کمی دردناک باشد.

هیستروسالپنگوگرافی

• هیستروسالپنگوگرافی یا hsg برای پیدا کردن انسداد احتمالی لوله‌های رحم و ناهنجاری‌های رحم مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. پزشک با وارد کردن لوله‌ای به دهانۀ رحم، نوعی رنگ خاص را به درون آن تزریق ‌می‌کند.
• پس از این ممکن است احساس گرفتگی ماهیچه‌ها و ناراحتی کنید. رنگ از دهانۀ رحم وارد لوله‌های رحم ‌می‌شود.
• بعد از تزریق محلول، از رحم و لوله‌های رحم که پر از رنگ شده‌اند تصویربرداری انجام ‌می‌شود. اگر رنگ از انتهای لوله‌های رحم خارج شود یعنی انسدادی وجود ندارد.
• در برخی موارد hsg ممکن است گرفتگی‌های کوچک در مسیر لوله‌های رحم را برطرف کند و باعث بارور شدن مجدد فرد ‌‌شود.
• در صورت مشاهدۀ انسداد یا ناهنجاری، ممکن است نیاز به تکرار hsg باشد تا عارضه‌هایی از قبیل پولیپ آندومتر، تومور فیبروئیدی یا ناهنجاری‌های ساختاری رحم و لوله‌های رحم بررسی شود. ممکن است نتیجۀ hsg به شکل کاذب مثبت یا منفی شود.
• همچنین پس از انجام hsg، احتمال عفونت دستگاه تناسلی به میزان کم وجود دارد، لذا ممکن است پیش از انجام آن برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز شود.
• نتایج یک پژوهش نشان ‌می‌دهد میزان باروری پس از شست‌وشوی لوله‌های رحم با یک محلول ید روغنی یا لیپیودول در زنانی که علت ناباروری آنها نامشخص نیست، افزایش می‌یابد.

آزمایش بعد از نزدیکی یا pct

• یکی از اولین آزمایش‌هایی که پزشک برای تشخیص مشکل ناباروری ممکن است برای زن درخواست کند، آزمایش بعد از نزدیکی یا pct است.
• این آزمایش برای بررسی تحرک اسپرم در مایع مخاطی دهانۀ رحم و واژن زن است. در این آزمایش معمولاً نباید تا سه روز نزدیکی جنسی داشت و مرد نیز نباید حداقل تا یک روز قبل از آزمایش انزال داشته باشد.
• در این حالت بعد از نزدیکی، توصیه می‌شود یک تا پنج ساعت بعد برای آزمایش به آزمایشگاه مراجعه کنید. روز‌های ۱۱ تا ۱۶ قاعدگی، بهترین زمان ممکن برای انجام این آزمایش است، زیرا حجم ترشحات واژن و دهانۀ رحم در بیشترین حالت ممکن است.
• در آزمایشگاه متخصص با نمونه‌برداری از ترشحات دهانۀ رحم و بررسی آن زیر میکروسکوپ، میزان حضور و تحرک اسپرم در ترشحات را بررسی خواهند کرد.
• وجود تعداد زیادی اسپرم مرده یا کم‌تحرک، ممکن است نشانۀ اقدام سیستم ایمنی بدن زن علیه اسپرم باشد. در چنین مواردی ممکن است پزشک از روش تلقیح درون رحمی یا iui برای رفع مشکل استفاده کند.

آزمایش بررسی ذخیرۀ تخمدان

با افزایش سن در زنان، تعداد فولیکول‌ها و در نتیجه ذخیرۀ تخمک کاهش ‌می‌یابد. بررسی میزان ذخیرۀ تخمدان به پزشک در تشخیص مشکلات و شانس موفقیت باروری در روش‌های درمان باروری کمک می‌کند.

برای بررسی ذخیرۀ تخمدان روش‌های مختلفی وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• محاسبۀ حجم تخمدان‌ها: به‌طورکلی هرچه حجم تخمدان‌ها کمتر باشد، میزان تخمک باقی‌مانده نیز کمتر است.
• شمارش فولیکول‌های آنترال: فولیکول‌های آنترال، فولیکول‌هایی هستند که بالغ می‌شوند ولی تبدیل به فولیکول غالب نمی‌شوند و فقط یک کیسۀ پر از مایع ‌می‌سازند.
• پزشک با شمارش تعداد این فولیکول‌ها از طریق انجام سونوگرافی واژینال می‌تواند یک تخمین ذخیرۀ باقی‌مانده از تخمدان داشته باشد. زنانی که فولیکول آنترال کمی داشته باشند، احتمالاً شانس باروری کمتری دارند.
• سطح هورمون آنتی‌مولرین: هورمون آنتی‌مولرین توسط فولیکول‌های تخمدان تولید می‌شود. سطح بالای این هورمون در آزمایش خون نشان‌دهندۀ ذخایر بیشتر تخمدان است. این آزمایش یکی از بهترین آزمایش‌ها برای تعیین دقیق‌تر ذخایر و عمر تخمدان است.
• آزمایش fsh روز سوم: آزمایش fsh روز سوم عادت ماهانه در کنار اندازه‌گیری سایر هورمون‌ها مانند lh و e۲ می‌تواند اطلاعات خوبی از عملکرد تخمدان و ذخایر آن در اختیار پزشک قرار دهد. در این آزمایش سطح هورمون fsh در خون زن در روز سوم عادت ماهانه اندازه‌گیری می‌شود.
• اندازه‌گیری اینهیبین b: اندازه‌گیری اینهیبین b از طریق آزمایش خون می‌تواند به پزشک در تعیین ذخایر تخمدان کمک کند. اینهیبین b یک عامل رشد است که در تخمدان‌ها تولید ‌می‌شود. کم بودن این ماده نشان‌دهندۀ کم بودن تعداد تخمک‌هاست.
• موارد فوق برای تشخیص این که چه زنانی به روش‌های درمانی تهاجمی‌تری نیازمند هستند به پزشکان کمک ‌می‌کند.

همچنین بخوانید:

علت خارش واژن در زمان بارداری چیست؟ به همراه درمان این عارضه

فواید کندر در دوران بارداری : از چند ماهگی کندر بخورم؟

خواص بی نظیر مصرف زردچوبه در دوران بارداری

واکسیناسیون بارداری | کدام واکسن ها را باید در بارداری تزریق کرد؟

شکم بند بارداری : انواع شکم بند حاملگی و فواید آن

۱۰ فایده شگفت انگیز مصرف عسل در دوران بارداری