علائم - پیشگیری و درمان سرطان دهانه رحم
سرطان دهانهٔ رحم cervical cancer
سرطان گردن رحم گونه‌ای سرطان است که از گردن رحم آغاز می‌گردد. این بیماری به دلیل رشد غیرطبیعی سلول ایجاد میشود و این سلول‌ها می‌توانند در دیگر اعضای بدن گسترش یابند یا به آن‌ها حمله کنند.در ابتدای ابتلاء به این بیماری، معمولاً نشانه‌ای بروز پیدا نمی‌کند. نشانههای بعدی این بیماری شامل مواردی همچون: خونریزی واژنی، درد لگن یا دردآمیزش میشود.
در ۹۰ درصد موارد این بیماری، عفونت ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) ایجاد میشود. اما بسیاری از افرادی که عفونت‌های ویروس پاپیلوم انسانی دارند، به سرطان دهانهٔ رحم مبتلا نمی‌شوند.دیگر عوامل خطر این بیماری شامل مواردی همچون: سیگار کشیدن، سیستم ایمنی ضعیف بدن، قرص ضد بارداری خوراکی، شروع رابطهٔ جنسی از سنین پایین و داشتن شریک‌های جنسی متعدد میشود، اما این عوامل اهمیت کمتری دارند.
سرطان دهانهٔ رحم معمولاً به دنبال تغییرات پیش‌سرطانی در مدتی بیش از ده تا بیست سال پیشرفت میکند.انواع مختلفی از سرطان دهانهٔ رحم وجود دارد. حدود نود درصد از موارد شامل کارسینوم سلول-سنگفرشی، ده درصد آدنوکارسینوم و تعداد کمی شامل موارد دیگر میشود.تشخیص این بیماری با غربالگری دهانه‌ی رحم و به دنبال آن با بافت‌برداری صورت می‌گیرد. در ادامه تصویربرداری پزشکی اجرا می‌گردد تا پزشکان گسترش یا عدم گسترش آن را تشخیص دهند.
واکسن پاپیلوما ویروس انسانی از انسان در برابر دو گونه از این خانوادهٔ ویروس محافظت میکند و این امکان وجود دارد که این امر، بین ۶۵ تا ۷۵ درصد از سرطان‌های دهانهٔ رحم پیشگیری نماید.از آنجا که بعد از درمان، همچنان خطر سرطان وجود دارد، معمولاً توصیه میشود که نمونه‌برداری از سلول‌های دهانهٔ رحم به صورت مداوم صورت گیرد. دیگر روش‌های پیشگیری از این بیماری در ادامه آمده است: پرهیز از رابطهٔ جنسی یا نداشتن چند شریک جنسی به صورت همزمان و استفاده از کاندوم.
غربالگری سرطان دهانهٔ رحم با استفاده از نمونه‌برداری سلول‌های دهانهٔ رحم یا اسید استیکمی‌تواند تغییرات پیش‌سرطانی را مشخص نماید، که به دنبال درمان، می‌تواند از توسعهٔ سرطان پیشگیری کند.درمان سرطان دهانهٔ رحم شامل ترکیبی از مواردی همچون جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی میشود.نرخ بقای پنج سالهدر ایالات متحده ۶۸ درصد است. هرچند که نتیجهٔ درمان تا حد زیادی به این بستگی دارد که چقدر سرطان زود شناسایی شده باشد.
در سراسر دنیا، سرطان دهانهٔ رحم چهارمین عامل بیشترین موارد سرطان و همچنین چهارمین عامل بیشتر مرگ‌ها از سرطان در زنان است.در سال ۲۰۱۲، کارشناسان تخمین زدند که ۵۲۸ هزار مورد سرطان دهانهٔ رحم و ۲۶۶ هزار مورد مرگ در نتیجهٔ این بیماری رخ داده است این عدد هشت درصد تمامی موارد ابتلاء و مجموع تعداد مرگ از سرطان به‌شمار می‌رود.
تقریباً هفتاد درصد از موارد سرطان دهانهٔ رحم در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد. در کشورهایی با میزان درآمد پایین، این بیماری معمول‌ترین عامل مرگ ناشی از سرطان است. در کشورهای توسعه‌یافته، اجرای گستردهٔ برنامه‌های غربالگری دهانهٔ رحم تا حد زیادی نرخ ابتلاء به این بیماری را کاهش داده است.در تحقیقات پزشکی، مشهورترین کشت یاخته که به هلا معروف است از سلول‌های سرطانی دهانهٔ رحم زنی به نام هنریتا لاکس صورت گرفت.
تومورهایی که در رحم بوجود می‌آیند به دو نوع خوش خیم یا بد خیم تقسیم بندی می‌شوند:
تومورهای خوش خیم:
مهمترین تومور خوش خیم فیبروم رحم است. در واقع فیبروم‌ها شایع‌ترین تومور خوش خیم رحم هستند. (به توده‌های غیر سرطانی و خوش خیم که در ناحیه رحم رشد میکنند فیبروم اطلاق میشود.) این تومورها معمولا در حدود ۴۰ سالگی پیدا می‌شوند . یک خانم ممکن است در آن واحد به چند فیبروم مبتلا باشد. در بیشتر موارد فیبروم‌ها علائمی ندارند و احتیاج به درمان هم ندارند ولی باید توسط پزشک کنترل شوند. فیبروم‌ها می‌توانند بر حسب اندازه و محل تومورها علائمی داشته باشند. این علائم عبارتند از:
- خونریزی نامنظم
- ترشح
- تکرر ادرار
زمانی که فیبروم‌ها سبب خونریزی شدید شده و با فشار روی اعضای مجاور ایجاد درد کنند، درمان جراحی و یا طبی صورت می‌گیرد. وقتی زنان به سن یائسگی می‌رسند، فیبروم‌ها کوچک شده و در پاره‌ای موارد خود بخود از بین می‌روند.
تومورهای بدخیم:
تومورهای بدخیم را می‌توان مترادف با سرطان دانست. این تومورها بافت‌ها و اعضاء مجاور را مورد حمله قرار داده و از طریق جریان خون و لنف (لنف مایعی بی‌رنگ و متمایل به زرد است که در رگ‌های لنفاوی جریان دارد.) به تمام نقاط بدن منتشر می‌شوند . امکان متاستاز سرطان رحم به استخوان‌ها، ریه‌ها و کبد وجود دارد. (متاستاز به معنی انتقال سلول‌های سرطانی به مناطق دور از تومور اولیه است.) سرطان رحم ممکن است به علت تغییرات در سلول‌های اندومتر در طول چند سال قبل یا بعد از یائسگی بروز کند.
علائم سرطان رحم چیست؟ + علت و راه های درمان سرطان رحم
این سرطان معمولا بعد از یائسگی بروز میکند و خونریزی غیرعادی بخصوص بعد از یائسگی، از شایع‌ترین علائم سرطان رحم است که ممکن است کم یا زیاد باشد. خونریزی‌های دوران یائسگی را نباید ساده انگاشت. علائم زیر ممکن است با شروع سرطان رحم همراه باشند:
- خونریزی و ترشح غیرعادی بخصوص بعد از یائسگی و یا خونریزی زیاد هنگام عادت ماهانه (اگر بیمار هنوز به سن یائسگی نرسیده باشد، این سرطان ممکن است باعث نامنظم و یا سنگین‌تر شدن دوره‌های قاعدگی شود)
- اشکال و یا درد در هنگام ادرار کردن
- مقاربت دردناک یا همان دیسپارونیا
- درد در ناحیه لگن
علائم مذکور ممکن است مربوط به سرطان رحم و یا سایر شرایط غیرعادی باشد و برای تشخیص اینکه آیا بروز این علائم به دلیل بروز سرطان است یا نه، باید به پزشک مراجعه نمائید تا معاینات و آزمایش‌های زیر صورت پذیرد:
- معاینات بالینی و آزمایشگاهی دستگاه‌های ادراری، تناسلی و گوارشی: در معاینه داخلی اگر تومور و یا تغییراتی وجود داشته باشد، این تغییرات مشاهده می‌شوند. برای انجام این روش از یک میله‌ی باریک مجهز به دوربین‌های ویژه که از دهانه رحم به داخل رحم هدایت میشود، به منظور مشاهده داخل رحم (هیستروسکوپی) استفاده میشود.
- نمونه برداری از لایه داخلی بافت رحم و بررسی آن زیر میکروسکوپ
- انجام آزمایش پاپ اسمیر (تمام زنان بعد از ازدواج باید آزمایش پاپ اسمیر را انجام دهند.)
- معاینه لگن: معاینه لگن برای بررسی واژن، رحم، مثانه و رکتوم انجام میشود. پزشک این اندام‌ها را به‌دنبال هرگونه تغییری در شکل و اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌شان لمس میکند. پزشک برای دیدن قسمت بالای دهانه رحم و واژن وسیله‌‌‌‌‌‌‌‌ای به نام اسپکلوم Speculum را وارد واژن میکند.
- علت سرطان رحم مشخص نیست و پزشکان به ندرت می‌توانند توضیح دهند چرا یک زن سرطان می‌گیرد و دیگری نمی‌گیرد.
عوامل خطرساز
سن: همانگونه که گفته شد سرطان رحم معمولا پس از یائسگی بروز میکند؛ بنابراین این بیماری در زنان ۵۰ سال به بالا بیشتر شایع است و خطر ابتلا با افزایش سن بیشتر میشود.
مصرف استروژن: خانم‌هایی که معمولا بعد از یائسگی برای جلوگیری از پوکی استخوان و کم کردن خطرات بیماری‌های قلبی به مصرف طولانی مدت و مقدار زیاد استروژن روی می‌آورند، شانس ابتلا به سرطان رحم در آن‌ها بیشتر است. در واقع خانم‌هایی که از استروژن بدون پروژسترون استفاده میکنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
مصرف تاموکسفین: خطر ابتلا به بیماری در زنانی که داروی تاموکسیفن را برای پیشگیری یا درمان سرطان پستان مصرف میکنند افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. پزشکان زنانی را که تاموکسیفن مصرف میکنند برای کشف نشانههای سرطان رحم بازبینی میکنند. اگر مجبور به استفاده از تاموکسفین شدید در مورد پیشنه خود و خانواده خود با پزشک مشورت کنید. لازم به ذکر است مزایای تاموکسیفن برای درمان سرطان پستان مهم‌تر از خطر امکان بروز سرطان‌های دیگر است.
چاقی: خطر ابتلا به سرطان رحم در زنان چاق دو برابر زنان با وزن معمولی است.
دیابت و فشار خون بالا :ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ و پستان: در زنانی که به سرطان روده بزرگ یا سرطان سینه مبتلا هستند، خطر بروز سرطان رحم بیشتر است.
رنگ پوست: خطر ابتلا در نژاد سفید بیشتر از نژاد سیاه است.مواردی همچون نازائی، نامنظم بودن عادت ماهانه و یائسگی دیررس نیز می‌توانند خطرساز باشند.
درمان سرطان دهانه رحم
مرحله سرطان دهانه رحم مهمترین عامل در انتخاب شیوه درمان است. اما دیگر عوامل نیز می‌توانند روی روش درمان شما تأثیر بگذارند، ازجمله مکان دقیق سرطان در داخل دهانه رحم، نوع سرطان (سلول سنگفرشی یا آدنوکارسینوم)، سن و سلامت کلی شما و اینکه آیا می‌خواهید بچه‌دار شوید یا نه.
اگرچه سیستم مرحله‌بندی AJCC، کارسینوم در محل دهانه رحم (CIS) را به‌عنوان اولیه‌ترین شکل سرطان دهانه رحم دسته‌بندی میکند، پزشکان اغلب آن را به‌عنوان پیش سرطان در نظر می‌گیرند. چراکه سلول‌های سرطانی در CIA تنها در لایه سطحی دهانه رحم قرار دارند؛ و هنوز به لایه‌های عمیق‌تر سلول پیشروی نکرده‌اند.
همه موارد CIS می‌تواند با روش درمانی درست، درمان شود. بااین‌حال، تغییرات پیش سرطانی گاهی اوقات می‌تواند در دهانه رحم یا واژن مجدداً ظاهر شود، پس بسیار مهم است که پزشکتان بلافاصله بعد از درمان شما را معاینه کند. که این معاینه شامل آزمایشات منظم پاپ اسمیر و در برخی موارد کولپوسکوپی میشود.
روش‌های درمان برای کارسینوم سلول سنگفرشی در محل دهانه رحم عبارت‌اند از:
- ریشه‌کنی انجمادی
- جراحی لیزری
- رویه جراحی برداشتن با حلقه الکتریکی (LEEP/LEETZ)
- مخروط برداری با تیغ سرد
- هیسترکتومی ساده (به‌عنوان اولین درمان یا اگر سرطان بازگشت پس از باقی درمان‌ها)
روش‌های درمان برای آدنوکارسینوما در محل دهانه رحم عبارت‌اند از:
هیسترکتومی
بیوپسی مخروطی (روشی ممکن برای زنانی که می‌خواهند بچه‌دار شوند). نمونه مخروطی نباید هیچ سلول سرطانی در لبه‌ها داشته باشد و زن باید بلافاصله پس از درمان، معاینه شود. به‌محض اینکه آن زن بچه‌دار شد، انجام هیسترکتومی توصیه میشود.
درمان این مرحله به اینکه آیا می‌خواهید قادر به بچه‌دار شدن (حفظ باروری) باشید یا نه و اینکه سرطان تا خون و گره‌های لنفاوی‌تان رشد کرده‌است (که به آن حمله لنفوسیک میگویند) یا نه بستگی دارد.
روش‌های درمان برای زنانی که می‌خواهند باروری‌شان را حفظ کنند
بیوپسی مخروطی، روشی ارجح برای زنانی است که می‌خواهند پس از درمان سرطانشان بچه‌دار شوند.اگر روی لبه‌های مخروط هیچ سلول سرطانی (که به آن حاشیه‌های منفی میگویند) نباشد، آن زن می‌تواند بلافاصله و بدون درمان بیشتر معاینه شود و سپس تا مدت طولانی مطمئن باشد که سرطان بازنخواهد گشت.
اگر لبه‌های بیوپسی مخروطی سلول‌های سرطانی داشته باشد (که به آن حاشیه‌های مثبت میگویند)، آن‌وقت سرطان ممکن است در ادامه باعث سرطان شود. این شرایط می‌تواند با انجام بیوپسی مخروطی مکرر یا یک تراشه الکترومغناطیس رادیکال (حذف دهانه رحم و واژن بالایی) درمان شود. اگر سرطان به خون یا گره‌های لنفاوی رشد کند، تراشه الکترومغناطیس رادیکال توصیه میشود.
روش‌های درمان برای زنانی که نمی‌خواهند باروری‌شان را حفظ کنند:
یک هیسترکتومی ساده، اگر سرطان هیچ حمله لنفوسالی را انجام ندهد، می‌تواند روشی برای درمان باشد.
اگر سرطان به خون و گره‌های لنفاوی رشد کند، ممکن است نیاز به هیترکتومی رادیکال به همراه حذف گره‌های لنفاوی لگنی داشته باشید.درمان این مرحله به اینکه آیا می‌خواهید قادر به بچه‌دار شدن باشید یا نه بستگی دارد.
- بیوپسی مخروطی با حذف گره‌های لنفاوی لگنی (برش گره لنفاوی لگنی)
- تراشه الکترومغناطیس رادیکال با برش گره لنفاوی لگنی
روش‌های درمان برای زنانی که نمی‌خواهند باروری‌شان را حفظ کنند:
- پرتودرمانی با پرتوهای خارجی (EBRT) برای لگن و براکیتراپی
- هیسترکتومی رادیکال با حذف گره‌های لنفاوی لگن و نمونه‌برداری از گره‌های لنفاوی پارالئوت
اگر هیچ‌کدام از گره‌های لنفاوی سرطانی نباشند، پرتودرمانی هنوز هم می‌تواند روشی برای درمان تومورهایی که بزرگ هستند یا به خون یا گره‌های لنفاوی رشد کرده‌اند یا به بافت‌های مرتبط اطراف حمله میکنند که از اندام‌هایی همچون رحم، مثانه و واژن محافظت میکند، باشد.
اگر سرطانی به بافت‌های کناری رحم (به نام پارامتریا) یا به هر گره لنفاوی گسترش یافته باشد، یا اگر بافت حاوی حاشیه‌های مثبت باشد، پرتودرمانی با شیمی‌درمانی معمولاً توصیه میشود. پزشک ممکن است همچنین براکیتراپی را پس از ترکیب شیمی‌درمانی و پرتودرمانی توصیه کند.درمان اصلی آن جراحی، پرتودرمانی یا پرتودرمانی همزمان با شیمی‌درمانی است.
روش‌های درمان برای زنانی که می‌خواهند باروری‌شان را حفظ کنند:
- تراشه الکترومغناطیس رادیکال با برش گره لنفاوی لگنی
روش‌های درمان برای زنانی که نمی‌خواهند باروری‌شان را حفظ کنند:
- هیسترکتومی رادیکال با حذف گره‌های لنفاوی لگن و برخی گره‌های لنفاوی ناحیه پاراآرتیک
- اگر گره‌های لنفاوی سرطانی باشند، پرتودرمانی هنوز می‌تواند به‌عنوان روشی برای درمان باشد، البته اگر تومور بزرگ باشد، اگر تومور به خون یا گره‌های لنفاوی رشد کرده باشد یا اگر تومور به بافت‌های مرتبط اطراف حمله کند که شامل اندام‌های حمایتی همچون رحم، مثانه و واژن میشود.
- اگر سرطان به بافت‌های کناری رحم (که به آن پارامتریا میگویند) یا به هر گره لنفاوی گسترش یابد یا اگر بافت حاوی حاشیه‌های مثبت باشد، پرتودرمانی با شیمی‌درمانی معمولاً توصیه میشود. پزشک ممکن است همچنین براکیتراپی را بلافاصله پس از ترکیب پرتودرمانی و شیمی‌درمانی توصیه کند.
- پرتودرمانی با استفاده از براکیتراپی و پرتوهای خارجی نیز می‌تواند به‌عنوان روشی برای درمان در نظر گرفته شود اگر زنی به لحاظ جسمی برای جراحی آماده نباشد یا نخواهد جراحی کند.
- شیمی‌درمانی ممکن است در ترکیب با پرتودرمانی به‌طور همزمان انجام شود.
پیشگیری
معاینات منظم و دوره‌ای و انجام آزمایش پاپ اسمیر یکی از مؤثرترین اقدامات پیشگیرانه سرطان رحم و الگویی موفق در کاهش میزان بروز و تلفات ناشی از این نوع سرطان بشمار می‌رود. این تست در خانمها پس از شروع فعالیت جنسی، سالی یک بار و پس از دو تست منفی، هر سه سال یک بار تکرار میشود. این آزمایش معمولاً دو هفته پس از اتمام عادت ماهانه و حداقل ۴۸ساعت پس از مقاربت جنسی توصیه میشود.
واکسن گارداسیل (به انگلیسی: Gardasil) که توسط شرکت مرک ساخته شده برای دختران و زنان در فاصله سنی ۹ تا ۲۶ سالگی تجویز میشود. سازمان دارو و مواد غذایی آمریکا پس از آزمایش این واکسن اعلام کرد که گارداسیل تقریباً ۱۰۰ درصد در جلوگیری از ویروس پاپیلومای انسانی مؤثر است. این واکسن باید در سه نوبت تزریق شود و در ابتدای عرضه به بازار آمریکا ۳۶۰ دلار قیمت داشت.
