علت تشکیل نشدن قلب جنین چیست؟
تشکیل قلب جنین
قلب در اولین مراحل رشد جنین تشکیل میشود. قلب از اولین اعضای بدن جنین است که رشد میکند. قلب جنین از اولین روزهای تشکیل خود ضربان دارد و از اولین هفته حاملگی خون را به بدن جنین در حال رشد پمپاژ میکند. سرعت رشد اولیه جنین به سیستم تغذیهای وابسته است که عملکردی فراتر از انتقال ساده مواد مغذی از یک سلول به سلول دیگر را دارد. از این رو رشد اولیه قلب و عروق خونی، مرحله اصلی و مهمی در رشد جنین محسوب میشود.
قلب جنین ابتدا به شکل یک لوله ساده است که طی چند هفته رشد کرده و به یک عضو چهار حفرهای و دارای مسیرهای خروجی و مجرای بازگشت سیاهرگی تبدیل میشود. قلب از سلولهای اختصاصی واقع در حداقل دو قسمت از بدن جنین رشد میکند. این سلولها با هم ترکیب میشوند تا قلب لولهای شکل اولیه را تشکیل دهند. با گذشت زمان برخی از قسمتهای آن رشد کرده و تحت فرآیندی بنام حلقهزنی قلب قرار میگیرند تا ساختار نهایی قلب را تشکیل دهند.
رشد قلب در هر مرحله از این فرآیند میتواند تحت تأثیر عواملی قرار گیرد که بر چگونگی سیگنالدهی سلولها به یکدیگر، چگونگی جا به جا شدن سلولها در طول فرآیند رشد و همچنین رشد و تقسیم شدن آنها اثر میگذارد.
در چه مرحلهای از بارداری برای اولین بار صدای قلب جنین را میشنویم؟
پس از 6 هفته قلب جنین 80 بار در دقیقه میزند و دارای چهار حفره عمیق است که هر حفره دارای مسیر ورودی و خروجی مختص خود برای داخل و خارج شدن خون است. پس از دو هفته تعداد ضربان قلب جنین به 150 بار در دقیقه میرسد که حدود دو برابر ضربان قلب شما است.
با ادامه روند رشد به احتمال زیاد شما میتوانید بعد از ماه نهم یا دهم حاملگی صدای ضربان قلب فرزندتان را بشنوید. در این زمان ضربان قلب جنین در حدود 170 بار در دقیقه است که با گذشت زمان کاهش مییابد. زمانی که در این مرحله از بارداری هستید، پزشک یا ماما با قرار دادن یک گوشی سونوگرافی به نام داپلر روی شکم شما شدت صدای ضربان قلب جنین را تقویت و قابل شنیدن میکند.
چه عواملی رشد قلب جنین را تحت تأثیر قرار میدهد؟
عوامل زیر میتواند روند رشد قلب را با مشکل مواجه سازد:
ناهنجاریهای کروموزومى:
برخی از این ناهنجاریها مانند تریزومی 21 (یک ناهنجاری کروموزومى که به بروز سندرم داون منجر میشود) در 50 درصد از نوزادان باعث ابتلاء آنها به ناهنجاریهای قلبی میشود.
انواع ناهنجاریهای ژنتیکی:
در طول جریان رشد جنین این احتمال وجود دارد که تنها یک ژن معیوب باعث بروز عوارض مادرزادی قلبی شود.
بیماریهای مادرزادی مانند دیابت:
کنترل نامناسب قند خون مادر مبتلا به دیابت، خطر ابتلای نوزاد به بیماریهای قلبی را افزایش میدهد.
عفونت در بارداری مانند عفونت روبلا (سرخجه آلمانی):
خوشبختانه در حال حاضر خطر ابتلا به سرخجه آلمانی تا حد زیادی کاهش یافته و نادر است. با وجود این متخصصین زنان و زایمان مادر را معاینه میکنند تا از خطر ابتلای مادر به عفونت در دوران اولیه بارداری جلوگیری کنند.
مصرف دارو یا مواد گوناگون توسط مادر:
مصرف دیلانتین (برای درمان صرع)، کوکائین، الکل و راکوتان (برای رفع آکنه) توسط مادر میتواند روند تشکیل قلب را در دوران جنینی تحت تأثیر قرار دهد.
قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی در محیط:
رنگها، حلالها، مواد پاک کننده روغن، آفتکشها، آلایندههای هوا نظیر تری کلرواتیلن و تابش اشعههای مضر از جمله عواملی هستند که زنان حامله نباید هرگز در معرض آنها قرار گیرند.
مشکلات شایع و خطرناک قلب در دوران رشد جنین
خوشبختانه میزان ابتلاء نوزادان به عوارض قلبی نسبتاً نادر است. به طوری که از هر 1000 نوزاد تقریباً هشت نفر از با ناهنجاریهای قلبی متولد میشوند. ناهنجاریها یا نواقص قلبی به چهار دسته کلی تقسیم میشوند:
- رشد ناقص قلب
- رشد معیوب قلب
- قرارگیری قلب در محل نامناسب
- عملکرد نادرست عروق قلب یا وضعیت نامناسب ساختارهای قلب در دوران رشد جنین
چگونه میتوان از بروز نقائص قلبی پیش از تولد جلوگیری کرد؟
ابتلاء جنین به برخی از عوارض قلبی غیر قابل پیشگیری است. با وجود این شما میتوانید با مراقبت کردن از خود و همچنین خوردن غذاهای سالم خطر بروز عوارض قلبی را در جنین کاهش دهید. بهترین توصیه برای زنان باردار این است که ویتامینهای قبل از زایمان خود را به طور منظم مصرف کنند و از مصرف الکل و مواد مخدر و همچنین استعمال تنباکو خودداری کنند.
اگر تصمیم دارید در آینده نزدیک باردار شوید، باید برای انجام معاینات قبل از دوره بارداری برای مراجعه به پزشک یا ماما برنامهریزی کنید. شما میتوانید در این جلسات در مورد نحوه آماده شدن برای بارداری و همچنین موادی که نباید مصرف کنید با پزشک خود مشورت نمایید.
متخصص زنان و زایمان، مادر را برای باردار شدن معاینه کرده و نتایج حاصل را برای او شرح میدهد. زنان باید در طول دوران بارداری از مصرف الکل و برخی از داروها و همچنین استعمال کوکائین و سیگار خودداری کنند. زنان باردار قبل از مصرف هر نوع دارو باید با متخصص زنان و زایمان مشورت کنند.
علاوه بر موارد فوق، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و انجام مراقبتهای مناسب پیش از زایمان که شامل مصرف ویتامینهای قبل از بارداری و اسید فولیک است نیز میتواند بیشترین اثرگذاری را در بهبود سلامت کلی و قلب جنین به همراه داشته باشد.
تشکیل نشدن قلب جنین، علل مختلفی دارد از جمله مشکلات ژنتیکی و ناهنجاری های کروموزومی. در حالاتی که ناهنجاری وجود دارد جنین دیگر قابلیت زنده ماندن ندارد.
اگر زیر دوماه سقط بوده احتمالا رحم تا 6 هفته بعد از سقط آماده بارداری می شود. در سقط های از 2 ماه بالاتر معمولا 3-6 ماه فاصله می اندازند. توصیه می شود از سه ماه قبل از بارداری اسید فولیک روزانه مصرف کنید. از تماس با مواد شیمیایی، رنگ مو، داروها بخصوص ترتینوئین، آکوتان و... اجتناب کنید.
اگر دندان پر کرده با آمالگام (که به رنگ تیره و مشکی می باشد) دارید، با توجه به مواد خطرناکی که در دهان آزاد می کند، باعث بالا بردن سرب و جیوه در بدن و سقط جنین می شود که به هیچ وجه مورد تایید نیست و باید در اولین فرصت آنرا در یک مرکز خاصی تخلیه کنید و اگر می شود چینی پر کنید.
معمولا جنین هایی که قلب ندارند یک مشکل کروموزومی داشته اند که باعث عدم تشکیل قلب جنین شده است. ممکن است این مشکل در بارداری بعد تکرار بشود و ممکن هم هست که تکرار نشود. ولی یک بار سقط اتفاق نگران کننده ای نیست و نیازی به بررسی ندارد.
سقط در بارداری اول بسیار شایع است. در اغلب مواقع بدن مادر به طور خود به خود جنینی را که ناقص است دفع می کند. این ناقص بودن هم تقصیر پدر و یا مادر نیست و گاهی اتفاق می افتد.
زمانی چنین اتفاقی می افتد که زوجین با هم نسبت فامیلی داشته باشند که تاثیر مستقیمی در بروز این امر دارد. سن بالای مادر هم در این زمینه موثر است و علاوه بر این ها علت دیگر از بین رفتن قلب جنین می تواند الکلی یا سیگاری بودن باشد.
این جنین ها معمولا خود به خود سقط می شوند و اگر نشوند، دکتر مبادرت به سقط آن ها می کند. اما به طور کلی نمی توانیم به طور ۱۰۰ درصد بگوییم که چه دلیلی باعث از بین رفتن قلب جنین می شود.
در ایجاد بیماریهای مادرزادی قلب عوامل متعددی دخالت دارد که شامل:
- عوامل مادری
- عوامل جنینی
- عوامل فامیلی و ارثی
۱- عوامل مادری
این عوامل شامل دیابت مادری (اولیه و ثانویه)، فشار خون بالا و اختلالات تیروئیدی مادر، صرع و مصرف داروهای ضد صرع، فنیل کتونوری، مصرف داروهای تراتوژن (مانند تالیدومید، پیریمیدون، کاربامازپین، فنیتوئین، دیازپام، لیتیوم، هیدانتوئین، اسید والپروئیک، کوکائین، کومادین، سیکلوفسفامید و …)، عفونتهای مادری (مانند سرخجه، CMV، کوکساکی، آنفلوانزا، سرخک، اوریون)، اولیگوهیدروآمنیوس، پولیهیدروآمنیوس، بیماریهای روماتوئیدی و لوپوس (SLE)، اشعهی X، سیگار و مصرف الکل است.
۲- عوامل جنینی
مشکلات جنینی که میتواند همراه با بیماریهای مادرزادی قلب باشد، شامل موارد زیر است:
- کوچک بودن جنین بهنسبت سن حاملگی، هیدروپس فتالیس، ناهنجاریهای خارج قلبی (آترزی مری، آترزی دوازدهه، فیستول مری به نای، امفالوسل، فتق دیافراگماتیک، مشکلات کلیوی جنین، هیدروسفالی)
- ناهنجاریهای کروموزومی (تریزومی ۲۱، ۱۸، ۱۳ و سندرم ترنر)
- نامنظمیهای قلبی (نامنظمی قلب ناپایدار و پایدار، تاکیکاردی فوق بطنی پایدار، برادیکاردی پایدار).
۳- عوامل فامیلی و ارثی
این عوامل شامل وجود بیماریهای مادرزادی قلب در خانواده، والدین و اقوام والدین، کاردیومیوپاتی فامیلی، سندرم مارفان، سندرم دیجرج (Di-george)، سندرم اولت اورام (Holt-Oram)، سندرم نونان (Noonan) و وجود قلب چپ کوچک است.
همانطور که میدانیم قسمتهای مختلف قلب و سایر اعضای بدن جنین بین هفتهی دوم و دهم حاملگی تشکیل میشود. اثرات مضر عوامل فوقالذکر در این دوره میتواند سبب ایجاد اختلالات آناتومی در قلب و اعضای دیگر بدن شود و پس از این دوره این عوامل میتواند روی عملکرد و ضربان قلب جنین تاثیر بگذارد.
تشخیص
تشخیص بیماریهای مادرزادی و آریتمیهای قلب جنین از طریق اکوکاردیوگرافی قلب جنین امکانپذیر است و بهترین زمان انجام این کار از هفتهی ۱۸ حاملگی به بعد است. کاربرد عملی اکوی قلب جنین در موارد زیر است:
- تشخیص بیماریهای مادرزادی قلب
- تشخیص آریتمیهای ضربانات قلب جنین
- تشخیص نوع آریتمی ضربانات قلب جنین و درمان آن
- تشخیص نارسایی قلب جنین و هیدروپس فتالیس
- درمان نارسایی قلب جنین
- فراهم کردن تمهیدات لازم برای زایمان نوزادانی که مبتلا به بیماری کمپلکس مادرزادی قلب هستند
- توصیه به سقط جنین در مواردی که مشکلات متعدد و کمپلکس لاعلاج قلب جنین وجود دارد که ممکن است باعث مرگ جنین در حین حاملگی و یا بعد از زایمان شود.
انجام اکوکاردیوگرافی جنین در موارد زیر:
- مادران دیابتیک
- مادران مبتلا به اختلالات تیروئیدی (هیپرتیروئیدی و هیپوتیروئیدی)
- مادران مبتلا به فشار خون بالا
- مادران مبتلا به فنیل کتونوری
- مادرانی که یک فرزند مبتلا به بیماری مادرزادی قلب دارند
- مادرانی که در خانوادهی آنها بیماری کروموزومی و ژنتیکی وجود دارد
- مادرانی که در سه ماههی اول حاملگی داروهای تراتوژن مصرف کردهاند
- مواردی که مادر، پدر یا یکی از اقوام درجهی یک آنها مبتلا به بیماری مادرزادی قلب باشند
- در تمام دیسریتمیهای قلب جنین (تاکیکاردی پایدار، تاکیکاردی ناپایدار، برادیکاردی پایدار و برادیکاردی ناپایدار)
- مادرانی که سابقهی سقطهای مکرر دارند.
پیشگیری از اختلالات مادرزادی قلب جنین
لازم است خانمها برای باردار شدن حداقل سه ماه پیش از حاملگی برنامهریزی کنند و اقدامات زیر انجام شود:
- آزمایشهای لازم برای بررسی دیابت، اختلالات تیروئیدی و فنیل کتونوری
- بررسی آنمی و علت آنمی و درمان آن
- معاینهی بالینی کامل از نظر بررسی وجود عفونتهای مزمن و حاد و درمان آنها
- درمان فشار خون بالا
- کاهش وزن در مورد خانمهای چاق
- درمان صرع
- در صورت وجود فنیل کتونوری، حذف اسید آمینهی آلانین از رژیم غذایی از سه ماه پیش از حاملگی و طی دوران حاملگی
- حذف سیگار، کافئین و مشروبات الکلی
- اجتناب از تماس با بیماران مبتلا به بیماریهای ویروسی و عفونی
- تزریق واکسن سرخجه و هپاتیت B (در صورتی که انجام نشده باشد)
- اجتناب از تماس با اشعهی X خصوصاً در ۱۰-۲ هفتهی اول حاملگی
- دور بودن از استرسهای روحی و روانی طی حاملگی
- مصرف روزانهی مولتی ویتامین با اسید فولیک از سه ماه پیش از حاملگی و طی دوران حاملگی (بررسیها نشان داده است که مصرف روزانهی مولتی ویتامین با اسید فولیک در خانمهای باردار تا حدود زیادی ناهنجاریهای قلبی و دستگاه عصبی را کاهش میدهد).
با رعایت توصیههای فوقالذکر، خطر ایجاد ناهنجاریهای مادرزادی قلب جنین در خانمهای باردار کاهش مییابد.
اگر صدای قلب جنین شنیده نشد چه باید کرد؟
اگر پزشک در خصوص مواردی مانند سقط جنین، حاملگی پوچ و حاملگی خارج از رحم نگران باشد، ساک حاملگی و قطب جنینی (در صورت قابل رؤیت بودن) را اندازهگیری میکند تا مشخص کند که کدام مرحله پیشرفت رشد جنین باید تحت نظارت قرار گیرد. اگر ساک حاملگی بزرگتر از 16-18 میلیمتر باشد، اما قطب جنینی دیده نشود و یا در صورتی که اندازه قطب جنینی 5 میلیمتر باشد ولی هیچگونه ضربان قلب (با استفاده از گوشی اولتراسوند واژنی) شنیده نشود، تشخیص پزشک، سقط جنین یا حاملگی پوچ خواهد بود.
در صورتیکه قطب جنینی بسیار کوچک باشد و پزشک نتواند آن را بهطور دقیق اندازه بگیرد باید بعد از 3 تا 5 روز دوباره سونوگرافی انجام شود. اگر فقدان قطب جنین تشخیص داده شود، آزمایشهای دیگری نیز باید به منظور رد احتمال حاملگی خارج از رحم انجام شود. بیشتر پزشکان در صورتی که تشخیص دهند که بارداری پایدار نیست، ترجیحاً منتظر میمانند تا ببینند آیا بدن مادر جنین را بهطور طبیعی سقط میکند و یا این که میتوانند یک فرآیند کورتاژ تشخیصی را دنبال کنند.
سقط طبیعی جنین توسط بدن به این امر وابسته است که سلامتی مادر هیچ مشکلی نداشته باشد. در حدود 50 درصد از زنان هنگامی که جنین در دوران اولیه بارداری سقط میشود، تحت کورتاژ تشخیصی قرار نمیگیرند.
چگونه مى توان از بارداری پوچ جلوگیرى کرد؟
- متأسفانه در اکثر موارد بارداری پوچ قابل پیشگیرى نیست.اگر باردارى اول باشد برخى زوج ها به دنبال تست ژنتیک مى روند.
- بارداری پوچ معمولآ یکبار اتفاق مى افتد و بندرت یک زن انرا بیش از یکبار تجربه مى کنند.
- وقتى سقط اتفاق افتاد قاعدگى شما دوباره شروع مى شود و مى توانید براى فرزند بعدى اقدام کنید.بهتر است چند ماهى صبر کنید تا به بدنتان فرصت دهید تا به حالت عادى برگردد و از نظر احساسى هم امادگى پیدا کنید.توصیه مى شود زوج ها حداقل تا 1-2 دوره سیکل قاعدگى منظم از باردارى مجددآ خوددارى کنند.
- بعد از سقط نگرانى از اتفاق افتادن مجدد طبیعى است.اکثر زنان،بار بعدى،باردارى موفقى خواهند داشت.یک سونوی اولیه براى اطمینان بیشتر توصیه مى شود.زمانیکه ضربان قلب شنیده شود باردارى موفق بوده است.اما بهتر است بعد از 6 یا حتى 7 یا 8 هفته باردارى سونوانجام شود تا از نتایج نا مطمئن سونوی زود هنگام اجتناب شود.
بیشتر بخوانید :
چگونه مادر میتواند با جنین در رحم ارتباط حسی برقرار کند؟
جنین مرده در شکم مادر/ وقتی که قلب جنین می ایستد/علائم سقط جنین
علت حرکت نکردن جنین در شکم مادر
راه حل های جادویی برای کاهش بیماریهای قلبی جنین
دیدگاه ها